حل مشکلات را به دانشگاه‌ها بسپارید/ قانون یکی از دلایل وابستگی دانشگاه‌ها به بودجه دولتی است

عطنا - مهر ماه ۱۴۰۰ بود که با حکم محمدعلی زلفی گل وزیر علوم تحقیقات و فناوری دولت سیزدهم، عبدالله معتمدی رئیس دانشگاه علامه طباطبائی شد، معتمدی متولد ۱۳۴۱ شهرکرد و استاد تمام رشته روانشناسی بالینی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه‌طباطبائی است که عضویت در کمیتۀ آمایش عالی، رئیس دانشگاه شهرکرد، معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی، مدیر کارگروه تخصصی برنامه ریزی و گسترش آموزش عالی روانشناسی، رئیس گروه تخصصی روانشناسی، عضو کارگروه روانشناسی شورای تحول علوم انسانی را در سوابق کاری خود دارد.

پس از یک سال از مسئولیت وی در دانشگاه علامه طباطبائی با وی به گفت‌وگو نشستیم. در این گفت‌وگو معتمدی از تخصیص خوب اعتبارات سال گذشته گفت و تاکید کرد که این دانشگاه سال گذشته با کمک مسئولان تخصیص ۱۱۰ درصدی داشته که با کمک آن بسیاری از مشکلات مالی دانشگاه را برطرف کرده اما در عین حال از کسر بودجه دانشگاه و بدهی حدود ۶۰ میلیارد تومانی که وصله شده به آغاز سال تحصیلی این دانشگاه هم گفت.

معتمدی پذیرفت که سطح آموزش دانشجوها در دوره مجازی کاهش یافته و دانشجوها دیگر امکان دسترسی کامل به آموزش‌های تئوری و عملی دروس خود را در دوره مجازی نداشته است، در عین حال از برنامه‌های این دانشگاه برای جبران این مشکل هم گفت.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در این نشست از مشکلات مالی آغاز سال تحصیلی هم گفت و تاکید کرد که قیمت پرداختی از سوی دانشجویان نوبت دوم بسیار کم‌تر از آن چیزی است که هزینه می‌شود، دانشجوی نوبت دوم فقط ۴۰ درصد از هزینه‌ها را پرداخت می‌کند و دولت باید کمک ویژه‌ای به دانشگاه‌ها داشته باشد.

به نظر معتمدی یکی از دلایل مهم وابستگی دانشگاه‌های ایران با بودجه دولتی قانون و مشکلات آن است.

رئیس بزرگترین دانشگاه علوم انسانی کشور در این نشست تاکید کرد که ما در کشور علوم انسانی متناسب با شرایط اجتماعی کشورمان نداریم، آموزه‌های علوم انسانی فعلی ما تحت تاثیر رشته‌های غربی است، همان رشته‌ها عیناً در دانشگاه‌های ما اجرایی می‌شود.

معتمدی از وزارت کشور درخواست کمک ویژه داشت و خواستار کمک برای اجرایی شدن آموزه‌های علوم انسانی برای حل مشکلات کشور بود.

* دانشگاه علامه طباطبائی ۶۰ میلیارد تومان بدهی دارد

فارس: این روزها مهم‌ترین دغدغه دانشگاه‌ها مباحث مالی است، از بودجه دانشگاه علامه شروع کنیم.

معتمدی: در سال ۱۴۰۰ تخصیص اعتبار دانشگاه علامه طباطبائی در بین دانشگاه‌های کشور بی سابقه بود، تخصیص ۱۱۰ درصدی داشتیم که براساس آن توانستیم بخشی از مشکلات مالی دانشگاه را برطرف کنیم.

در سال گذشته تمام اعتبارات مربوط به دانشگاه برتر را به طور کامل دریافت کردیم، اما این پرداخت‌ها که تقریبا بی سابقه بوده است، دانشگاه علامه طباطبائی با حدود ۶۰ میلیارد تومان بدهی وارد سال تحصیلی جدید شد.

در سال گذشته تمام اعتبارات مربوط به دانشگاه برتر را به طور کامل دریافت کردیم، به رغم همه این پرداخت‌ها که تقریبا بی سابقه بوده است، دانشگاه علامه طباطبائی با حدود ۶۰ میلیارد تومان بدهی وارد سال تحصیلی جدید شد.

فارس: این بدهی‌ها مربوط به چه مواردی است؟

معتمدی: حق التدریس اساتید و پژوهش، بخشی هم مربوط به پیمانکارانی است که از قبل مانده که البته بدهی‌های سنگینی است و به راحتی نمی‌توانیم از پس آن بر بیاییم. امیدوارم شرایطی پیش بیاید که  دولت بتواند برای پرداخت این بدهی‌ها به دانشگاه کمک کند.

با برگزاری حضوری کلاس‌های درس هم به احتمال زیاد میزان این بدهی‌ها افزایش می‌یابد. مثلا برای تغذیه دانشجویی باید تدبیری درنظر گرفته شود، قیمت تمام شده غذای دانشجویی با آنچه که پرداخت می‌شود تفاوت زیادی دارد.

در تابستان با تعمیر خوابگاه‌های دانشجویی سعی کردیم آمادگی لازم برای حضور دانشجویان در اول مهر را داشته باشیم ولی اعتبارات پاسخگوی نیازها نیست. اعتبار دانشگاه در بخش تملک نیز اعتبار خوبی نیست.

فارس: با توجه به اینکه نیمی از پذیرفته شدگان کنکور امسال انتخاب رشته نکردند، دانشگاه علامه طباطبائی هم گرفتار صندلی خالی شد؟

معتمدی: در دانشگاه علامه طباطبائی ظرفیت خالی نداریم، تمام ظرفیت‌ها پر شده و مشکلی برای ظرفیت خالیی نیست اما رشته‌هایی هستند که انتظار داشتیم ظرفیت بیشتری جذب شود اما دانشجو نیامد.

* ۱۰ درصد از ظرفیت رشته‌های دانشگاه علامه طباطبایی به طور کامل پر نشد

فارس: این مشکل در چند درصد رشته‌ها ایجاد شد؟

معتمدی: شاید حدود ۱۰ درصد رشته‌ها اما ظرفیت ۹۰ درصد مابقی رشته‌ها پر شده است.

فارس: عده‌ای از اساتید دانشگاه‌ها معتقدند که کرونا سبب افت تحصیلی دانشجویان شده و کیفیت علمی آنها را کاهش داده است.

معتمدی: به هرحال در شرایط آموزش مجازی کیفیت آموزش حضوری به دست نمی‌آید، ما بیش از ۲ سال درگیر آموزش مجازی بودیم و این نحوه آموزش گریز ناپذیر بود.

یکی از مشکلات آموزش مجازی نحوه ارزشیابی آزمون‌ها و آموخته‌های دانشجوها بود، در این بخش ساز و کار مطمئنی وجود نداشت.

در آموزش حضوری، دانشجویان با اساتید ارتباط مستقیم برقرار می‌کنند و برخلاف آموزش مجازی، آموزش‌ها فقط تئوری نیست و مباحث عملی درس‌ها هم مطرح و دانشجوها بیشتر با مباحث آشنا می‌شوند. این مباحث در حالی است که در روزهای اول آموزش مجازی اساتید و دانشجوها مهارتی در این زمینه نداشتند. در سال دوم تبحر اساتید و دانشجوها در این فضا بیشتر شد.

یکی از مشکلات آموزش مجازی نحوه ارزشیابی آزمون‌ها و آموخته‌های دانشجوها بود، در این بخش ساز و کار مطمئنی وجود نداشت.

گاهی ممکن است دانشجویی درباره مسئله‌ای سوالاتی داشته باشد که جای تمام این سوالات در کلاس‌ درس و زمان محدود آن نیست، این سوالات باید پس از کلاس پرسیده شود که این امکان در فضای مجازی وجود نداشت و چه بسا بسیاری از سوالات دانشجوها بی پاسخ می‌ماند.

فارس: دانشگاه علامه برای حل مشکلات آموزشی دانشجوها در فضای مجازی چه برنامه‌ای درنظر گرفته بود؟

معتمدی: سعی شد امکانی مهیا شود تا دانشجوها درس‌هایی را که خوب متوجه نشده‌اند را بتوانند حذف کنند و همچنین محیطی ایجاد شد تا دانشجوها بتوانند سوالات خود را از اساتید خارج از فضای کلاس‌های درسی بپرسند.

قیمت پرداختی از سوی دانشجویان نوبت دوم بسیار کم‌تر از آن چیزی است که هزینه می‌شود، دانشجوی نوبت دوم حدود ۴۰ درصد از هزینه‌ها را پرداخت می‌کند.

* قانون یکی از دلایل وابستگی دانشگاه‌ها به بودجه دولتی است

فارس: بسیار مطرح می‌شود که دانشگاه‌ها از لحاظ مالی مشکل دارند، دانشگاه‌های ایران بسیار وابسته به اعتبارات دولتی هستند و نمی‌توانند ارتباط خوبی با صنعت برقرار کنند، شما دلیل عدم خودکفایی دانشگاه‌ها را چه می‌دانید؟

معتمدی: بخشی از مشکلات به قوانین برمی‌گردد. مثلا در سال‌های گذشته دانشگاه‌ها حق سپرده‌گذاری در بانک‌ها را نداشتند. البته از امسال این اجازه را دارند. شهریه دانشجویان نوبت دوم نسبت به هزینه‌هایی که می‌شود بسیار ناچیز است، قیمت پرداختی از سوی دانشجویان نوبت دوم بسیار کم‌تر از آن چیزی است که هزینه می‌شود، دانشجوی نوبت دوم حدود ۴۰ درصد از هزینه‌ها را پرداخت می‌کند و مابقی هزینه‌ها را دانشگاه باید بپردازد. بخش دیگر به ضعیف بودن بنیه اقتصادی دانشگاه‌ها برمی‌گردد.

فارس: تاکید بر این است که دانشگاه‌ها بنگاه‌داری نکنند و از علم خودشان درآمد داشته باشند نه از فروش املاک یا سپرده‌گذاری بانکی. چرا دانشگاه‌ها از علم خودشان نمی‌توانند درآمد داشته باشند؟

معتمدی: تولید علم اصلی‌ترین کاری است که دانشگاه‌ها انجام می‌دهند، اما باید به سهم دانشگاه‌ها از پروژه‌های علمی که با صنعت منعقد می‌شود هم توجه داشت، سهم دانشگاه از پروژه‌هایی که اساتید با صنعت می‌بندند بین ۱۰ تا ۱۵ درصد است، این میزان آنقدری نیست که بتواند به اعتبار دانشگاه کمک کند، اکثر مبلغ این سهم مختص اساتید است نه دانشگاه‌.

برای دانشگاه‌ها هدفی درنظر گرفته شده است، اینطور نیست که دانشگاه فقط به درآمد براساس هزینه و فایده توجه کند، دانشگاه نقش‌های حاکمیتی دارد و باید سطح علمی و فرهنگی کشور را افزایش دهد. به همین دلیل از کمک‌های دولتی هم بهرمند می‌شود چرا که دانشگاه وظایف حاکمیتی هم دارد.

در کشورهای دیگر جریان متفاوت است، آنها بخش خصوصی قوی دارند، ضمن اینکه کنش‌های  دانشگاه‌ها صرفا این نیست که پژوهش کنند، افزایش مهارت  تخصصی  مردم و ارایه آموزش‌های تخصصی برای تربیت نیرو در بخش‌های مختلف هم از وظایف دانشگاه‌هاست.

برای دانشگاه‌ها هدفی درنظر گرفته شده است، اینطور نیست که دانشگاه فقط به درآمد براساس هزینه و فایده توجه کند، دانشگاه نقش‌های حاکمیتی دارد و باید سطح علمی و فرهنگی کشور را افزایش دهد. به همین دلیل از کمک‌های دولتی هم بهرمند می‌شود چرا که دانشگاه وظایف حاکمیتی هم دارد.

ساختار جامعه ما  با ساختار جوامع دیگر متفاوت است، کنش ما  با کنش آنها متفاوت است و نمی‌توان جوامع را با هم مقایسه کرد.

فارس: برنامه دانشگاه علامه طباطبائی برای آموزش اساتید چیست؟

معتمدی: برای آغاز سال تحصیلی چند برنامه داشتیم، نشستی با اساتید جوانی که در 5 سال اخیر جذب شده بودند برگزار شد و در این نشست نقش آنها در ارتباط با دانش پروری، نقش اجتماعی که می‌توانند داشته باشند، نقش تربیتی وآموزشی ـ پژوهشی و مخصوصا نقشی که برای برنامه راهبردی دانشگاه مد نظر بوده در این جلسه بحث و برسی شد.

همچنین موضوع تحول در علوم  انسانی که محور فعالیت دانشگاه علامه طباطبائی است نیز در این نشست مورد بحث قرار گرفت.

ما در کشور علوم انسانی متناسب با شرایط اجتماعی کشورمان نداریم، آموزه‌های علوم انسانی فعلی ما تحت تاثیر رشته‌های غربی است، همان رشته‌ها عیناً در دانشگاه‌های ما اجرایی می‌شود، باید به مرور این دانش را با توجه به اقتضائات اجتماع خودمان بومی سازی کنیم.

* ۵۰ درصد دانشجویان کشور در رشته‌های مرتبط با گروه علوم انسانی تحصیل می‌کنند

فارس: دانشگاه علامه طباطبائی، دانشگاه رشته‌های علوم انسانی است، برای بومی‌سازی رشته‌های علوم انسانی این دانشگاه چه تدابیری دارد؟

معتمدی: ۵۰ درصد دانشجویان کشور در رشته‌های مرتبط با گروه علوم انسانی تحصیل می‌کنند، این آمار دانشجویی در گروه علوم انسانی یعنی ۵۰ درصد از انرژی وزارت علوم باید در این زمینه هزینه شود.

ما در کشور علوم انسانی متناسب با شرایط اجتماعی کشورمان نداریم، آموزه‌های علوم انسانی فعلی ما تحت تاثیر رشته‌های غربی است، همان رشته‌ها عیناً در دانشگاه‌های ما اجرایی می‌شود، اشکالی هم ندارد بالاخره دانش است و ما باید از این دانش استفاده کنیم اما باید به مرور این دانش را با توجه به اقتضائات اجتماع خودمان بومی سازی کنیم.

* آمادگی دانشگاه علامه طباطبائی برای نقش آفرینی در حوزه مسائل اجتماعی کشور

دانشگاه علامه طباطبائی آمادگی دارد که در حوزه مسائل اجتماعی نقش آفرین باشد تا الان شاید اینجوری بوده که بعضی از دانشگاه‌های ما می‌رفتند در قالب یک پروژه تحقیقاتی پروژه را انجام می‌دادند تبدیل می‌شد به کتابی و به مجموعه‌ای ارائه می شد اما فراتر از این ما دنبال این هستیم که علوم انسانی را پیاده سازی کنیم، ما دنبال این هستیم که وزارت کشور به ما بگوید که این شهر فلان مشکل اجتماعی را دارد دانشگاه علامه طباطبائی آن مشکل را تحویل بگیرد آن شهر را و یک سال بعد مشکل را برطرف کرده و شهر را تحویل بدهد، این اقدامات عملی نشان می‌دهد که ما از دانشی که داریم، می‌توانیم کمک بگیریم و آسیب‌های اجتماعی را کاهش دهیم یا برطرف کینم.

ما دنبال این هستیم که علوم انسانی را پیاده سازی کنیم، ما دنبال این هستیم که وزارت کشور به ما بگوید که این شهر فلان مشکل اجتماعی را دارد دانشگاه علامه آن مشکل را تحویل بگیرد و یک سال بعد مشکل را برطرف کرده و شهر را تحویل بدهد.

انتظار داریم  با کمک دستگاه های اجرائی  خیلی از مشکلات جامعه را برطرف کنیم، پاسخ خیلی از مشکلات اجتماعی در حوزه علوم انسانی است، یعنی خیلی از مشکلاتی که امروز در جامعه است واقعا پاسخش در علوم انسانی است، بعضی ها جنسش از علوم انسانی است، بعضی جنسش از علوم انسانی نیست اما پاسخش در علوم انسانی هست، مشکل ترافیک ممکن است از طریق بزرگراه ساختن و غیره  به آن بپردازیم بهتر باشد اما بخشی از آن مربوط به علوم انسانی است.

باید یک اعتماد متقابل بین مسئولان کشور و دانشگاهیان به وجود بیاید، هم دانشگاهیان باید سطح توانمندیشان را بالا ببرند برای اینکه بتوانند موثر عمل کنند و هم مسئولان اعتماد بیشتری به دانشگاه‌ها داشته باشند.