اربعین بزرگداشت فضایل انسانی، احیای روابط بشری و فراملی کردن مقاومت است/ اربعین تحول تمدنی ایجاد می‌کند

عطنا - آیین افتتاحیه‌ی پنجمین همایش بین المللی اربعین در روز دوشنبه 14 شهریور ماه با حضور دکتر عبدالله معتمدی، رئیس دانشگاه علامه طباطبائی، دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس شورای تحول در علوم انسانی، دکترحسین کچویان، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، شیخ عبدالکریم پاز، امام جمعه شهر بوئنوس آیرس آرژانتین و همچنین با حضور ده ها تن از اساتید و صاحب نظران در سالن آمفی تاتر دانشکده مدیریت دانشگاه علامه طباطبائی برگذار شد.

دکتر عبدالله معتمدی رئیس دانشگاه علامه طباطبایی در ابتدای این همایش بیان کرد: «قیام امام حسین(ع) آنقدر موثر، همه جانبه و پرفروغ بود که هیچ حادثه‌ای در تاریخ با این عمق سراغ نداریم. این حادثه الهام بخش هزاران نفر بوده و میلیون‌ها نفر راجع به آن اندیشیده و هزاران نفر در باب آن کتاب نوشته اند. جالب این است که هنوز ظریفت استفاده از این اتفاق وجود دارد و الگو‌های متعددی برای مردان، زنان، جوانان و حتی کودکان ترسیم کرده است. ابعاد مختلف این حادثه شامل ابعاد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و شناختی می‌شود که در طول تاریخ منشاء حرکات بزرگی بوده و خواهد بود.»

وی افزود: «هیچ غمی در زندگی با ذره‌ای از غم حضرت زینب(س) قابل مقایسه نیست و این الگوها به تاب آوری انسان‌ها کمک می‌کند. زمانی که فرد مشکلات ناچیز خود را با آنها مقایسه می‌کند متوجه‌ی این تفاوت می‌شود که هیچ رنج، تلاش و‌ کاری با ذره‌ای از زحمات یاران امام قابل مقایسه نیست. فداکاری امام حسین(ع) برای احیاء ارزش‌های اسلامی، امر به معروف و نهی از منکر، پاسداری از اسلام و آزادگی طنین انداز است.»

او در آخر گفت: «ظرفیت‌های تاریخی و اجتماعی برای این حادثه وجود دارد. بزرگداشت اربعین یعنی بزرگداشت فضایل انسانی، تن به ذلت ندادن، درک عظمت اسلام و آموزه‎های اسلام که می‌بینیم امام حسین(ع) خود را فدای ارزش‎های اسلام کرد. این همایش‎ها در راستای استفاده و بهره گیری از این ظرفیت است تا بتوانیم اتفاقی که در جمعیت میلیونی اربعین رخ می‌دهد را درک و تحلیل کنیم.»

دکتر حسین کچویان در ادامه این نشست در رابطه با ابعاد اجتماعی و فرهنگی اربعین بیان کرد: «رخداد اربعین بسیار عجیب است؛نه تنها به عنوان رویدادی که در 1400 سال قبل رخ‌ داده؛ بلکه به عنوان رخدادی که در قالب پیاده روی در سال‌های اخیر اتفاق می‌افتد هم حائز اهمیت است. دو مسئله برای فهم آن وجود دارد؛ اول ماهیت این رویداد است که به عنوان بخشی از تاریخ انقلاب اسلامی و تحولات تاریخ معاصر شناخته شده و با آن پیوند دارد. دوم مسئله آثار، پیامدها و‌ نقش این رخداد در تاریخ مانند مقاومت و فرا ملی کردن مقاومت است.»

وی ادامه داد: «در این رابطه مسائل متفاوتی وجود دارد. اول اینکه این رخداد پاسخ به یک شرایط تاریخی است که از دو وجه یعنی پاسخ به شرایط تاریخی انقلاب اسلامی و شرایط تاریخی جهانی قابل بررسی است. اما چه استدلالی وجود دارد که ادعای ما را ثابت کند و ویژگی‌های این تمدن چیست؟ نفس هر یک از این موارد به تنهایی کفایت نمی‌کند و‌ مستلزم ‌بیان ادله است و ‌باید مشخص شود که بر اساس چه استنادی این ادعا را داریم. اگر بخواهیم این مسائل را مشخص کنیم اول به تحلیل و ‌کنکاش در مسئله اربعین و سپس کنکاش در مسائل داخلی و خارجی کشورمان بر می‌گردیم. مهم ترین مسئله ایجاد ارزش‌های نوین است که تمدن‌ها را متمایز می‌کند و ‌تاریخ به واسطه آن متحول می‌شود. این رخدادها باید بتوانند تحول اجتماعی ایجاد کنند که خود لازمه‌ی تحقق بخشی به ارزش هاست و می‌بینیم که فردی توانسته ارزش‌ها را متحول کند و به آنها عینیت ببخشد و به طور اساسی و‌ جدی تمدن موجود را از هر تمدنی جدا می‌کند. این حادثه باید بتواند ایجاد انگیزه کند تا نیروی اجتماعی توان پیشروی به سوی تحولات ارزشی را داشته باشد. پس تا زمانی که این نیرو وجود ندارد عینیت بخشی ممکن نیست. نکته مهم دیگر این است که ارزش‌ها صرفا به اشخاص خاص منتهی نشود و بتواند یک اجتماع از تحولات را خلق کند و به سایرین انتقال دهد.»

او گفت: «یک رخداد باید بتواند پیوند اجتماعی متفاوت ایجاد کند و فراتر از جمع قرار دادی صرف؛ اجتماعاتی ایجاد کند که بیش از چیزی باشد که با نام جمع از آن یاد می‌شود. احساس می‌شود روابط انسانی در جهان از بین رفته‌اند. ما در دنیایی هستیم که دائما آسیب‌های اجتماعی در ‌آن افزایش می‌یابد و میزان این انحرافات به حجم غیر قابل قبولی رسیده است. مسئله بعدی کاهش چشم گیر جمعیت است که با از بین رفتن جمعیت تاریخ نیز ازبین می‎رود. ارزش‌هایی در زندگی شکل گرفته‌اند که افراد امکان تحمل سختی‎های زندگی را ندارند. از این حیث ما در مسیر سقوط قرار داریم و جهان ظلمانی می‎شود. ما اگر جامعه خود را در نظر بگیریم در ایران هر زمان که انقلاب دچار خدشه و مشکلی شود جوشش‎هایی از درون شکل می‎گیرد تا این انقلاب را احیا کند و یکی از همان جوشش‌های احیا کننده اربعین می‌باشد. اما ما باید به شکل متفاوتی آینده را ببینیم چرا که این نیروهای انقلابی تا جایی می‌توانند دوام بیاورند.»

وی افزود: «اما اربعین به چه دلیل می‌تواند پاسخ به این وجوه باشد؟ شیعه از اساس یک جریان تحول خواه بوده درست است که بستر سازی اسلام در غرب تا حدودی به جنگ و تحولات نظامی بستگی داشت اما در شرق، ایران گسترش دهنده اسلام به لحاظ فرهنگی بوده است و در ایران به لحاظ ایجاد وجه تمدنی؛ عموما امام زاده‌ها اسلام را گسترش داده‌اند. اما اگر این جنبه را در نظر نگیریم شکی در این که شیعه جریان تحولی را در نظام اسلام ایجاد کرده است وجود ندارد. اربعین یکی از نشانه‌های پنجگانه شیعه بودن تلقی شده و جایی است که اجتماع جدید شیعه به وجود می‌آید. زیارت پیاده در ادیان مختلف وجود دارد اما جز در اربعین به عنوان امر مستحب بیان نشده است. در پیاده روی اربعین پیوند و روابطی بین شیعیان ایجاد می‌شود. اربعین ظرفیت ایجاد تحول برای یک تمدن را دارد، تمدن موجود پا بر سنت گذاشته و از آن خارج شده و هر چه در این مسیر پیش رفته تهی شده است اما این رویداد دارای ظرفیت‌های بزرگی برای برای ایجاد ارزش است و اساس و بنیاد یک اجتماع عظیم با نیروهای جدید اجتماعی را فراهم می‌کند.»

دکتر حداد عادل در ادامه‌ی همایش در این رابطه گفت: «به پدیده اربعین از لحاظ دانشگاهی پرداخته نشده و کار جدی‌ای در این زمینه انجام نشده است. اساتید کتاب‌هایی را تدریس می‌کنند که ترجمه‌ی کتب مولفان غربی است و به جامعه‌ی دیگری تعلق دارد و می‌توان گفت در این دروس به واقعیات جامعه‌ی ما اعتنایی نمی‌شود. اربعین یک واقعیت عینی است چه دانشگاه راجع به آن مطالعه کند یا خیر، این واقعیت خارج از تصمیم ما وجود دارد. در نتیجه به جای بحث‌های نظری می‌توان از نزدیک این واقعه را مطالعه کرد. من در سال ۹۶ برای اولین بار به راه پیمایی اربعین رفتم و حس و حال خود را یادداشت کردم و‌ مجوعه آن کتابی شد با عنوان "به صحرا شدم عشق باریده بود". این کتاب به زبان‎های مختلف ترجمه شده است.»

وی در ادامه‌ی این نشست به خواندن بخشی از کتاب خود پرداخت و در انتها بیان کرد: «این حضور مردم در اربعین ناشی از تحول مفهومی و معنایی است. امام خمینی(ره) عاشورا را سیاسی کرد اما به این معنا نیست که سیاست از عاشورا جدا بود، بلکه ایشان غباری که بر روی حقیقت سیاسی عاشورا وجود داشت را کنار زد و نشان داد امام حسین(ع) برای چه قیام کرده. ایشان به سنت‌ها دست نزد و با حفظ آن‎ها حقیقت عاشورا را برجسته ساخت.»

دکتر عبدالکریم پاژ به ابعاد مقاومتی اربعین اشاره و بیان کرد: «حرکت اربعین معجزه‌ی عظیمی است که طبق دستور خدا، رسول خدا و ائمه اطهار زنده مانده‌است. وجه عجیبی است که هرچقدر سعی کردند برای این حرکت مانع ایجاد کنند و آن را متوقف کنند اما خود دشمنان شکست خوردند و خواهند خورد. چیزی که بسیاری از مردم جهان نمی‌دانند این است که کوفه مرکز نقشه‌ی خدا برای نجات انسان‌هاست. آنجا سرزمین عجیبی است که جایگاه حضور و تاریخ انبیاء است. جمله‌ی "آزادی قدس از راه کربلاست" یعنی یک راه آزادی قدس جهاد و مبارزه با ظلم است و این جمله‌ای پر مفهوم و عجیب است. زمانی که آزادی قدس در دنیای امروز مطرح می‌شود؛ یک راه مبارزه، قیام و جهاد برای آزاد سازی آن است. اما ممکن است سوال ایجاد شود که چرا علیه اسرائیل باید جنگید و جایگزین این نظام چیست؟ من فکر می‌کنم در اینجا ماجرای کربلا و اربعین راه را نشان می‌دهد. یک راه بهتر؛ عشق ورزیدن به این ماجراست و نشان می‌دهد که ما تنها به دنبال مبارزه نیستیم اما چاره‌ای جز این وجود ندارد که عده‌ای کشته شوند تا فلسطین آزاد شود.»

او ادامه داد: «اصل مطلب انسانیت است. اسرائیل و غرب با رعایت نکردن آن قطعا شکست خواهند خورد. جهان غرب نمی‌داند از کجا آمده و به کجا خواهد رفت و گویا سوار کشتی‌ای هستند که مقصدی ندارد و ملوان آن اجازه سوال در رابطه با مقصد را نداده و تنها می‌گوید کشتی‌ای که سوار آن هستیم زیباست. تمدن در حال افول غرب که ادعا می‌کرد ما کشتی نجات برای انسان‌ها هستیم و همه باید تحت این تفکر قرار بگیرند اما چه رنجی بزرگی به انسان‌ها وارد کردند. و غربی که فقط تاکید کرد بر فناوری و علوم تجربی که به آن افتخار می‌کنند و به اجبار انسان‌ها و جوامع را به تبعیت از این موارد وادار می‌کنند و حتی از پول و زور مثل تروریسم برای پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کنند. اما این علوم فقط وسیله هستند. دیدگاه‌شان این است که نمی‌توان فراطبیعت را شناخت.»

وی در آخر گفت: «انقلاب اسلامی توانست راه نجات را باز کند. اسلام راه نجات است اما غربی‌ها آن ‌را به عنوان تروریسم معرفی‌ می‌کنند و این عمل خود ضد انسانیت است. ظهور امام زمان (عج) قطعی است و ما باید زمینه‌اش را فراهم کنیم آن‌چنان‎‌که این انقلاب زمینه‌ساز ظهور امام عصر است. حضرت عیسی نیز همراه امام زمان ظهور (عج) خواهد کرد و در نهایت همه به دین حق اسلام دعوت می‌شوند. اربعین یا انقلاب علامت هایی است در حال اتفاق افتادن است و علامت خداست. تمام این رویدادها نیاز به زمینه‌سازی دارند. قطعا تمام موانعی که دشمنان برای جمهوری اسلامی ایجاد کرده‌اند با شکست مواجه شده و جمهوری اسلامی توانسته است تمامی این دیوار‌های مقابل خودش را بشکند.»