نقش پیاده‌روی اربعین در جریان جهانی‌شدن

عطنا - پنجمین همایش بین المللی اربعین امروز ۱۴ شهریورماه به صورت حضوری و مجازی به همت دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.

سیدسعید زاهد زاهدانی (جامعه شناس، رئیس پژوهشکده تحول و ارتقاء علوم انسانی و اجتماعی و استاد دانشگاه شیراز) در این همایش به ارائه مقاله خود پرداخت که بخشی از آن به شرح زیر است:

راهپیمائی اربعین یک پدیده تاریخی و جهانی است. در این مقاله تلاش می‌شود نقش پیاده روی اربعین که سالهاست برقرار می‌باشد، در مقیاس جهانی و در جریان جهانی شدن مورد تحلیل قرار گیرد.

در این مقاله نگاه ما درون دینی است و نظریه تاریخی‌مان این است که تاریخ از تقابل حق و باطل به وجود می‌آید. از ابتدای به وجود آمدن بشر طبق کتب دینی حضرت آدم و حوا خلق شدند و انسانهای پراکنده شده روی زمین از نسل این دو می‌باشند.

تحولات پیش برندۀ تاریخ را پیامبران و صالحین رقم زده‌اند. با ظهور یک پیامبر و یا انسان صالحی که قصد اصلاح داشته و بشر را به خیر دعوت کرده است، عده‌ای در مقابل او گردن کشی کرده یا آنان را به قتل رسانده‌اند یا به نحو دیگری موجب درگیری حق و باطل شده اند. همین درگیری ها، حق را در تاریخ تثبیت کرده و باطل را مورد لعن قرار داده است.

در پیگیری سلسلۀ صالحین خیر خواه بشر به پیامبر اسلام، حضرت علی علیه السلام و فرزند ایشان، امام حسین علیه السلام می‌رسیم. در روز عاشورای سال شصت و یک هجری قمری امام حسین علیه السلام و یارانشان در مقابل رهبر باطل جهان آن زمان، یعنی یزید قرار می‌گیرند و در نتیجۀ این درگیری صحنه‌ای خلق می‌شود که تاکنون با این وسعت و کیفیت در تاریخ نظیر نداشته و از خاطره‌ها زدوده نشده است. شهدای کربلا با تمام وجود خود ثابت کردند که بی‌چون و چرا تابع حقند و در مقابل آنان لشکریان یزید ثابت کردند که در منت‌ها درجۀ باطل زمان خود قرار دارند.

این تقابل حق و باطل امروز به تابلوئی نورانی تبدیل شده است. از آن سال به بعد در سالگرد اربعین آن شهادت‌ها، که اولین بار زیارت کربلا توسط جابر ابن عبدالله انصاری صورت گرفته است، حق طلبان زمانه از همه جا پای پیاده به زیارت کربلا می‌روند. طی این مسیرها تا قبل از تشکیل دولت جمهوری اسلامی در ایران حادثه‌ای مذهبی و فرهنگی دیده می‌شد و نیرو‌های باطل جهان سعی در نادیده گرفتن آن داشتند. اما بعد از تشکیل دولت اسلامی با رهبری نایب امام زمان علیه السلام این راهپیمائی بعد سیاسی یافته است.

امروز راهپیمائی اربعین نقش راهپیمائی‌های شکل گرفته در سال‌های منجر به بهمن پنجاه و هفت در ایران را در مقیاس جهانی بازی می‌کنند. این راهپیمائی‌های سالانه طرفداران حق را در مقابل نیروهای مستقر در و تحت حمایت دولت‌های باطل جهان قرار داده و نماد مقاوت حق در مقابل باطل است. با توجه به رویکرد جهانی شدن در جهان امروز، به نظر می‌رسد تداوم آن، به فضل الهی، می‌تواند منجر به زوال باطل در مقیاس جهانی شود.

اگر این راهپیمائی‌ها را مانند انقلاب اسلامی یک جنبش اجتماعی در نظر بگیریم طبق نظریۀ زاهد دارای سه رکن زمینۀ اجتماعی، کنشگران و رفتارهای آنان و مرام یا ایدئولوژی می‌باشد. رهبر این جنبش امام حسین (ع) هستند، که با دمیدن عشق خود به جانب داری از حق که در مکتب اسلام متجلی است، در دل طرفداران خود، تظاهرکنندگان را به میدان می‌کشانند. حلقۀ اول یا توزیع کنندگان این جنبش علمائی هستند که ماجرای کربلا را شرح و بسط می‌دهند و منظور از قیام آن امام همام را به مردم می‌رسانند.

کسانی که در راهپیمائی شرکت می‌کنند تظاهرکنندگان هستند. زمینۀ اجتماعی این جنبش، جهان سلطه جوی مدرن است. تمدن مدرن در آخرین حلقۀ سلطه جوئی خود نظریۀ جهانی شدن را مطرح کرده و همۀ انسان‌های روی کرۀ زمین را به سمت سبک زندگی خود می‌کشاند. کسانی که در مقابل این سبک زندگی کاملاً مادی که همه چیز را با پول ارزش‌گذاری می‌کنند، ایستاده و با کنار گذاشتن محوریت پول، با پذیرائی مجائی از زائران درصددند تا سبک نوینی از زندگی اجتماعی را تحت ایدئولوژی اسلامی با رویکرد ازخودگذشتگی و ایثار امام حسین (ع) و یارانشان به دنیا معرفی کنند، با این امید که این سبک زندگی جای گزین نظام ماده گرای فعلی شود.