افزایش فرصت‌های شغلی رشته‌های علوم انسانی/ آمادگی دانشگاه علامه طباطبایی برای حل مشکلات جامعه

عطنا - مقام معظم رهبری همواره و بخصوص در چند سال اخیر تأکید بسیاری بر اهمیت حوزه علوم انسانی دارند و در این زمینه بارها نسبت به وضعیت موجود علوم انسانی گلایه کردند و بر ضرورت تحول در حوزه علوم انسانی تأکید فرموده‌اند.

ایشان در پاسخ به یکی از دانشجویان که از کم ارزش بودن این علوم در جامعه گلایه کرد، فرمودند: « در همین علوم انسانی، مثلاً تاریخ، جامعه شناسی و روانشناسی ای که خودتان گفتید، پیشرفت کنید، حقیقتاً بدانید ارزش شما در جامعه و در سطح بین المللی، از یک پزشک پیشرفته یقیناً کمتر نیست؛ بلکه بیشتر هم هست. شما الان نگاه کنید، ببینید در این چهره های علمی معروف دنیا چند تا پزشک هستند، چند تا جامعه شناس یا مورخ وجود دارند، می بینید که تعداد و برجستگی این دومی بیشتر است. منتها باید کار کنید تا پیش بروید.»

با وجود اهمیت مقام معظم رهبری به حوزه علوم انسانی می‌خواهیم بدانیم دانشگاه‌های فعال در این حوزه چه کرده‌اند و چه انتظاری از آن‌ها می‌رود.

برای پاسخ به این پرسش‌ها با عبدالله معتمدی رئیس دانشگاه علامه طباطبایی گفت‌وگو کردیم.

* چه انتظاری از دانشگاه‌های فعال در حوزه علوم انسانی می‌رود؟

با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری بر اهمیت علوم انسانی، درباره وظیفه دانشگاه‌های فعال در این زمینه توضیح بفرمایید.

معتمدی:  مقام معظم رهبری معتقدند علوم انسانی روح دانش است، ایشان می‌فرمایند: «در حقیقت همه‌ دانش‌ها، همه‌ تحرّکات برتر در یک جامعه، مثل یک کالبد است که روح آن، علوم انسانی است؛ علوم انسانی جهت می‌دهد و مشخص می‌کند که ما به کدام طرف داریم می‌رویم، دانش ما دنبال چیست، وقتی علوم انسانی منحرف بشود، بر پایه‌های غلط و جهان‌بینی‌های غلط استوار شود، نتیجه این می‌شود که همه‌ تحرکات جامعه به سمت یک گرایش انحرافی پیش می‌رود.» با این مقدمه مشخص می شود که دانشگاه‌ها باید نسبت به جایگاه علوم انسانی و نقش گسترده این علوم در ابعاد مختلف توجه متناسبی را داشته باشند از منزلت علوم انسانی حفاظت کرده و با ارزش گذاری مثبت زمینه تقویت هرچه بیشتر این علوم را در محافل علمی و در جامعه فراهم کنند.

امروز دانشگاه‌های ما محل حضور انسان‌های اندیشمندی است که در کسوت استادی فعالیت دارند در کنار اساتید، مستعدترین نیروهای انسانی جامعه ما یعنی دانشجویان در دانشگاه در حال فراگیری علم و دانش هستند. حتی اگر این استادان و دانشجویان در رشته های علوم انسانی نباشند باز هم به طور مستمر در موقعیت های مختلف با تکیه بر دانشی که از علوم انسانی آموخته اند با یکدیگر و با جامعه حشر و نشر دارند و اگر تخصص‌شان در حوزه علوم انسانی باشد که در این شرایط دامنه‌های گسترده ای از نیازها و احتیاجات جامعه را می توانند هدایت کنند، اما به طور مشخص یکی از انتظارات برجسته ای که از دانشگاهها در رشته های علوم انسانی می رود این است که به مبانی، اصول و متدولوژی های علوم انسانی متداول توجه کرده و این مسائل را بررسی کنند که مشخص شود تا چه میزان این مبانی و اصول مبتنی بر بافت و زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه ایرانی است.

* بیشتر مطالب ارائه شده در حوزه علوم انسانی در دانشگاه‌ها حاصل نظریات غربی است

به نظر شما در حال حاضر حدودا تا چه میزان این مبانی مبتنی بر زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه ما است؟

معتمدی: در حال حاضر بیشتر متون و مطالبی که در حوزه علوم انسانی در دانشگاه‌ها ارائه می‌شود حاصل نظریات و تحقیقات کسانی است که عمدتا در جوامع غربی زیسته یا در آنجا مطالعه و تحقیق انجام داده اند.

* ضرورت نگاه بومی به موضوع علوم انسانی

با توجه به ویژگی برجسته علوم انسانی که این علوم وابسته به بافت و زمینه های فرهنگی هستند نمی توانیم صرفا به ترجمه نظریات و تحقیقات غربی بسنده کنیم و انتظار  و می رود با یک نگاه بومی موضوع علوم انسانی را در دستور کارمان قرار دهیم اگر با این نگاه به علوم انسانی توجه کردیم نه تنها خدشه‌ای به علوم انسانی موجود وارد نکرده ایم بلکه به غنا و میزان صحت علوم انسانی فعلی نیز می افزائیم.

*کمک علوم انسانی به حل مشکلات و فهم افق‌های روشن آینده

علوم انسانی تا چه میزان می تواند در جامعه ما اثربخش باشد؟

معتمدی: بدون شک علوم انسانی در رشته های مختلف می توانند به حل مشکلات و فهم افق های روشن در آینده کمک کنند. البته به دلیل آنکه ما تاکنون به میزان لازم بر بومی سازی علوم انسانی تاکید نداشته و اقدامات متناسبی را انجام نداده‌ایم اثربخشی علوم انسانی در حد رضایت بخشی نبوده است با این وجود استادان ما با تجارب ارزنده ای که کسب کرده اند توانسته اند در حوزه های مختلف تخصصی علوم انسانی به جامعه کمک کنند.

* آمادگی دانشگاه علامه طباطبایی برای کمک به نهادهای اجرایی در حل مشکلات جامعه

دانشگاه علامه طباطبایی در مسیر کمک به حل مشکلات جامعه از  چه طرفیتی برخوردار است؟

معتمدی: دانشگاه علامه طباطبایی تنها دانشگاه تخصصی علوم انسانی کشور است و با پیشینه غنی و ظرفیت استادی و توان دانشجویان تحصیلات تکمیلی خود ظرفیت ممتاز و استثنائی را دارد.

مشکلات جامعه را می توان در دو بخش تقسیم کرد: برخی مشکلات مشخصاً از نوع علوم انسانی است، مانند وجود آسیب های اجتماعی، مشکلات فرهنگی، مشکلات روانی افراد و .... و برخی به لحاظ ظاهر و حتی ماهیت ربطی به علوم انسانی ندارند اما در بخش هایی نیز همین مشکلات می توانند لایه های موثری از جنس علوم انسانی داشته باشند، مانند مشکلاتی که در بخش های صنعت و کشاورزی وجود دارد.

ما در دانشگاه علامه طباطبایی این آمادگی را داریم که برای رفع مشکلات به دستگاه‌های اجرایی کمک کنیم و در این حوزه نقش آفرین باشیم، می توانیم حسب نیاز و اقتضا از متخصصان مان بخواهیم روی مسئله ای که دستگاههای اجرایی مطرح می کنند تمرکز کنند و برای برون رفت از مشکلات فعالیت‌های پژوهشی، عملیاتی و خدماتی انجام دهند.

* پاسخ بسیاری از مشکلات جامعه در حوزه علوم انسانی است

واقعیت آن است که  پاسخ بسیاری از مشکلات جامعه در حوزه علوم انسانی است.

به طور مثال کدام یک از مشکلاتی؟

معتمدی: امروز ما در جامعه خودمان با مشکل کم طاقتی یا به تعبیر روانشناختی آن با مشکل تاب آوری پائین افراد جامعه به ویژه در میان جوانان کشورمان مواجه هستیم، با مشکلات ارتباطی که افراد با یکدیگر دارند مواجه هستیم. با مشکل خشونت، بزهکاری، جرم و ... مواجه هستیم، البته این مشکلات فقط مربوط به جامعه ما نیست بلکه کشورهای دیگر هم با این مشکلات با شدت و ضعف‌های متفاوت مواجه هستند و پاسخ این مشکلات به طور مستقیم به علوم انسانی بر می‌گردد و ما به عنوان دانشگاه علامه طباطبائی برای حل اینگونه مشکلات اعلام آمادگی می کنیم.

برخی دیگر از مشکلات وجود دارند که ظاهرا ربطی به علوم انسانی ندارند و پاسخی در علوم انسانی ندارند اما در همین موارد نیز اگر خوب دقت کنیم متوجه می‌شویم که بدون تخصص‌های مرتبط با علوم انسانی بسیاری از این نوع مشکلات نیز قابل حل کردن نیستند.

لطفا در مورد این مشکلات نیز مثال بزنید.

معتمدی: به عنوان مثال امروز ممکن است برای توسعه شهری یا روستائی بلافاصله ذهن ما متوجه مشکلات فیزیکی و یا اقدامات کالبدی برای توسعه شهر و روستا شود.  اما واقعیت این است که با اصلاح فضاهای کالبدی یک شهر یا یک روستا توسعه پیدا نمی کند. برای توسعه شهری یا روستایی فقط ساخت مدرسه یا درمانگاه نباید در مرکز توجه باشد زیرا با وجود اهمیت این مسائل، اما مهم‌تر از همه این‌ها مسائل فرهنگی و اجتماعی است که اگر به آنها پرداخته نشود و انسانهایی که در آن جوامع هستند توسعه پیدا نکنند آن شهر یا روستا توسعه پیدا نمی کند.

دانشجویان برای یافتن پاسخ این مسائل به طور عملی هم کارآموزی می‌کنند؟

معتمدی: برای تحقق این موضوع لازم است ما بتوانیم با نهادهای خارج دانشگاه هم ارتباط برقرار کنیم، به طور مثال باید در قالب قراردادها و تفاهم نامه‌ها برای این موضوع اقدام کنیم تا از ظرفیت‌های نهادهای دیگر مانند رسانه‌ها، آموزش‌ و پرورش، مراکز درمانی و غیره بهره گیری کنیم.

از طرفی می‌توانیم در کنار دانشگاه‌ها موسسات اقماری داشته باشیم، مثلا دانشجوی دانشکده حقوق بتواند در کلینیک حقوق دوره کارورزی بگذراند، دانشجوی رشته روان شناسی در کلینک های تخصصی روان شناسی مهارت آموزی کند و دانشجویان در رشته‌های مختلف دیگر نیز به همین صورت.

* کمک رسانه‌ها به حوزه علوم انسانی با انتقال ظرفیت‌ها و توانمندی‌های دانشگاه‌های فعال در این حوزه به مردم

اینکه فرمودید با رسانه‌ها هم می‌توان همکاری کرد به چه معناست، یعنی رسانه‌ها چه کمکی می‌توانند به شما بکنند؟

معتمدی: البته رسانه‌ها می‌توانند در انتقال ظرفیت و توانایی های دانشگاه‌ها به مردم کمک کنند، با این کار صدای دانشگاه به مسوولان، نهادها و آحاد مردم می‌رسد.  رسانه‌ها می‌توانند توانمندی‌های حوزه علوم انسانی را به مردم نشان دهند تا مردم نیز با تخصص فوق‌العاده فارغ‌التحصیلان حوزه علوم انسانی آشنا شوند، رسانه می‌تواند به ما کمک کند تا منزلت علوم انسانی را در نگاه مسوولان بازسازی کنیم.

در عین حال ما می‌توانیم با رسانه‌ها و نهادهای مختلف کشور حلقه‌های مشورتی داشته باشیم، ما در دانشگاه علامه از حضور برترین اساتید حوزه علوم انسانی برخوردار هستیم، ما دانشکده ارتباط و رسانه داریم. در این دانشکده دوره‌های تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری داریم که می‌توان از این ظرفیت برای تحلیل مشکلات و ارائه راه حل برای آن‌ها استفاده کرد.

* فرصت‌های شغلی رشته‌های علوم انسانی از برخی رشته‌های فنی بیشتر است

فرصت‌های شغلی حاصل از رشته‌های مختلف علوم انسانی به چه صورت است؟

معتمدی: ما دانشکده‌هایی‌ داریم که هیچ یک از فارغ التحصیلان آنها هم اکنون بیکار نیستند و این یکی از توانمندی‌های حوزه علوم انسانی است، فرصت‌های شغلی که از طریق رشته‌های مختلف علوم انسانی ایجاد می‌شود به مراتب از فرصت‌های شغلی حاصل از رشته‌های فنی یا کشاورزی بیشتر است.

* انگاره ذهنی خانواده‌ها نسبت به رشته‌های علوم انسانی تغییر کرده است

دلیل بیشتر شدن فرصت‌های شغلی رشته‌های مختلف علوم انسانی چیست؟

معتمدی: شما توجه کنید به طور مثال فرصت‌های شغلی حاصل از رشته‌های برق و مکانیک بسیار مناسب بود اما به یک اشباعی رسیدند و حالا داوطلبان می‌بینند که با تحصیل در رشته‌های علوم انسانی بهتر می‌توانند در بازار کار، خدمات ارائه دهند.

انگاره‌های ذهنی خانواده‌ها نیز در سال‌های اخیر تغییر کرده یعنی خانواده‌ها می‌دانند که رشته‌های فنی و کشاورزی به اشباع رسیده و بازار کار جدی در این رشته‌ها زیاد نیست اما رشته‌های علوم انسانی هنوز زمینه کار دارند و توسعه خدمات در این رشته‌ها وجود دارد و همه می‌دانند که توسعه خدمات در تولید ثروت بسیار اهمیت دارد. بیشتر رشته‌های علوم انسانی می‌توانند در زمینه های خدماتی فعالیت کنند از روزنامه‌نگاری گرفته تا رشته‌های مختلف دیگر.

* کمک فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم انسانی به مسوولان در تصمیم‌گیری‌ها

فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم انسانی می‌توانند به مسوولان در تصمیم‌گیری‌ها نیز کمک کنند تا آن تصمیمات با خطای کمتری اتفاق بیفتد، برای این امر ما می‌توانیم از پتانسیل علمی که دانشگاه دارد استفاده کنیم.

برای راه‌اندازی رشته‌های جدید در حوزه علوم انسانی هم برنامه‌ریزی دارید؟

معتمدی: ما آمادگی داریم رشته‌های بین رشته‌ای متناسب با اقتضائات جامعه را راه‌اندازی کنیم.

به طور مثال چه رشته‌هایی؟

معتمدی: به طور مثال در حال حاضر بانک‌های ما یک مجموعه آموزشی تخصصی ویژه ای که در آنجا نیروی کارشناسی متناسب برای آنها پرورش داده شود ندارند، ما آمادگی داریم که دانشکده مالی و بانکی را راه اندازی کنیم، همچنین می‌توانیم رشته‌های جدیدی را مبتنی بر هوش مصنوعی راه اندازی کنیم، علوم اجتماعی محاسباتی هم از رشته‌های جدیدی است که قصد داریم راه اندازی کنیم  یا می‌توانیم متناسب با اقتضائاتی که ممکن است پیش بیاید رشته روانشناسی ترافیک و حمل و نقل را به صورت دوره‌ای برگزار کنیم. بسیاری از آسیب‌ها و تصادفات جاده‌ای خطا در عامل انسانی است که یک بخشی از آن به مسائل روانشناسی مرتبط می‌شود و ما در حوزه علوم انسانی می‌توانیم کمک کنیم تا این آمار کاهش یابد، این نیز یکی از کمک‌های دانشگاه علامه طباطبایی در حوزه علوم انسانی است.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام