کرامت انسانی در زنجیر!

عطنا - امروزه ورود سگ به زندگی انسان و نگهداری از آن به عنوان حیوان خانگی، سبک زندگی افراد را دچار تغییر و تحولات جدی کرده است. این حیوان با ویژگی‌های خاصی که در مقایسه با سایر حیوانات دارد، بر خلاف گذشته که نگهداری از سگ مبتنی بر کاربردهای عقلایی بود، انسان را به خدمت خود درآورده و رفته رفته به نیازهای عاطفی او پاسخ می‌دهد؛ به همین ترتیب برای برخی افراد در جایگاه فرزند قرار گرفته و حتی فرزندآوری برای چنین افرادی بیهوده تلقی می‌شود.

سگ‌هایی با نژادهای اصلاح شده و فانتزی که امروزه طرفداران بسیاری دارند، به نسبت سگ‌هایی با کاربرد چوپانی و شکار، نیازهای متفاوتی را نیز طلب می‌کنند؛ به طوریکه این نیازهای دائمی، افراد را از فعالیت‌های دیگر بازداشته و برنامه‌ زندگی فرد متناسب با نیازهای سگ تنظیم می‌شود. برای بررسی این مسئله، دیدگاه محسن حبیبی عضو هیئت علمی دانشکده فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی را جویا شدیم.

حبیبی در گفتگو با عطنا به سابقه طولانی نگهداری از حیوانات در طول تاریخ اشاره کرد و گفت که همواره انسان در زندگی اجتماعی که برای خود تشکیل داده است، از چهارپایان برای تغذیه و حمل بار، انواع پرندگان و حتی سگ‌های اهلی شده به کار گرفته است. وی همچنین تاکید کرد که اهلی کردن سگ برای قرار گرفتن در خدمت انسان به عنوان نگهبان، شکارچی و سایر منفعت‌های عقلایی دیگر نیز از دیرباز مورد توجه بوده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی، به بررسی این مسئله از منظر فقهی پرداخت و بیان کرد: "تعدادی از احکام اسلامی به این حیوان مرتبط می‌شود و در قرآن نیز به فایده شکارچی بودن سگ اشاره شده است؛ حتی با وجود غیر قابل خرید و فروش بودن اشیا نجس در اسلام، اما در صورت عقلایی بودن فعالیت، چنین کاری جایز محسوب می‌شود. بنابراین زندگی با حیوانات خانگی از جمله سگ در یک قالب مشخص و دارای نفع مورد تاکید قرار گرفته است، اما چیزی که امروزه با آن مواجه هستیم این است که انسان در خدمت سگ قرار گرفته است".

حبیبی اظهار کرد در گذشته به کارگیری سگ به عنوان چوپان یا شکارچی، در فضای باز قرار داشته و محل زندگی سگ از محل زندگی انسان جدا بوده است، اما امروزه با تغییر ساختار خانه‌ها و تبدیل آن‌ها به صورت غالبا آپارتمان، حضور سگ در کنار خانواده باعث و بانی تغییرات جدی است. وی تاکید کرد زمانی که نگهداری از سگ به عنوان یک حیوان خانگی عمومیت پیدا کرده و مورد تبلیغ گسترده قرار ‌بگیرد، مشکلات خانوادگی نیز در همین جهت آشکار می‌شود، چرا که برای برخی از اعضای خانواده زندگی در کنار سگ قابل پذیرش نیست.

وی برای تبیین بهتر این موضوع به تاثیرات وسایل ارتباطات جمعی در زندگی انسان اشاره کرد و گفت: "تا پیش از فراگیر شدن وسایل ارتباط جمعی چون تلویزیون، افراد نهایتا تا ساعت 10 می‌خوابیدند، چرا که پس از این ساعت دلیلی برای بیدار ماندن افراد وجود نداشت، مگر برای خانواده‌هایی با مشاغل خاص یا فعالیت‌های فردی چون مطالعه یا عبادت. اما در حال حاضر ساعت پخش برنامه‌های پربیننده 11 به بعد اعلام می‌شود که سبک زندگی را تغییر داده و نحوه خوابیدن افراد با ساعت پخش برنامه‌های تلویزیون هماهنگ می‌شود".

عضو هیئت علمی دانشکده فلسفه تصریح کرد: "سگ به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردی که بین همه حیوانات دارد، زندگی را دچار تغییر و تحولات جدی می‌کند. تقریبا غیر از انسان، موجودی وجود ندارد که دچار افسردگی شود، اما طبق مطالعات، سگ حیوانی است که اگر به آن توجه نشود، ممکن است دچار بیماری افسردگی شود؛ به همین دلیل پدیده‌ای به نام سگ گردانی وجود دارد. این در حالی است که پدیده‌ای به نام گربه گردانی وجود ندارد، چرا که گربه می‌تواند طی مدت زمان طولانی در یک محیط بسته بماند".

حبیبی ادامه داد: "در چنین شرایطی، سگ برای فرد برنامه‌ریزی می‌کند که چه زمانی باید به چه کاری اختصاص یابد. در واقع بر خلاف حیوانی چون طوطی که می‌تواند به مدت طولانی در خانه تنها بماند و دچار مشکل نشود، اما سگ را بایستی حتی در سفر با خود همراه کرد".

وی در ادامه اظهار کرد که سگ حتی می‌تواند زمان خواب افراد را دچار تحولاتی کند و موقعیت‌های شغلی افراد را از آن‌ها بگیرد چرا که نیاز به توجه و تفریح دارد؛ بنابراین فرد تابع شیوه زندگی این حیوان می‌شود. بر اساس دیدگاه حبیبی، این حیوان به دلیل ویژگی عاطفی بودن، به تدریج نیاز عاطفی فرد را برطرف می‌کند و شبیه یک بچه با شخص انس می‌گیرد، در نتیجه جایگزین فرزند می‌شود.

وی در مقایسه به سگ‌های اصلاح نژاد شده و سگ‌هایی با کاربرد معقول اشاره و تصریح کرد: "سگ‌های اصلاح نژاد شده و فانتزی کاربرد نگهبانی و شکار نداشته و فقط خاصیت بازی، تفریح و پر کننده زمان را دارند. آنها به دلیل مصرف غذاهای خاص، نیاز به درمان و تزریق واکسن‌های متنوع، آرام آرام بر فرد تسلط پیدا می‌کنند. این در حالی است که سگ‌ گله نیاز به چنین رسیدگی ندارد و با مصرف ته مانده سفره خانواده در طبیعت زندگی می‌کند".

حبیبی در پایان وفاداری و هوشمندی انواع سگ‌ را به عنوان ویژگی بارز آن‌ها تلقی کرده و افزود که امروزه کارکردهای سابق این حیوان و ابعادش تغییر پیدا کرده است، به طوری که انجام این کارکردها بخش بزرگی از زمان روزانه افراد را تصاحب کرده و به همین ترتیب آن‌ها را رسیدگی به امور ضروری دیگر و از جمله داشتن فرزند باز‌می‌دارد.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام