برای بهره گیری از دیپلماسی اقتصادی چه باید کرد؟

عطنا - دیپلماسی، هدایت روابط بین الملل بین افراد، گروهها و ملتها در عرصه سیاسی است که در مناسبات بین المللی مورد استفاده قرار می گیرد. روزانه ارتباطات زیادی بین سیاستمداران و سران کشورهای دنیا برقرار می شود. در کنار این روابط، ابزار گسترده ای برای قدرتمند شدن در کنش‌های فضای بین المللی وجود دارد.

سیاستمداران سعی می کنند موقعیت های مطلوب در عرصه های مختلف جهانی برای کشور خود ایجاد کنند. در گذشته دیپلماسی بین کشورها بیشتر به موضوعاتی همچون روابط شخصی و خانوادگی پادشاهان دو کشور با یکدیگر یا مسئله جنگ و صلح مربوط می شد، اما در شرایط کنونی جهان علاوه بر آنها موضوعاتی همچون روابط تجاری، مناسبات فرهنگی و علمی نیز در محور مباحثات دیپلماتیک بین کشورهای مختلف با یکدیگر و بین آنها با سازمانهای بین المللی قرار گرفته است.

توسعه کسب و کار داخلی

اجرای دیپلماسی بر عهده گروهی که «هیاتهای دیپلماتیک» نامیده می شود، قرار دارد. این گروه نماینده رسمی کشور فرستنده آنها نزد کشور پذیرنده و میزبان تلقی می شوند. وظیفه هیئت دیپلماتیک حفظ منافع دولت و شهروندان کشور فرستنده نزد دولت پذیرنده است. هیئت دیپلماتیک یک کشور نزد کشور دیگر تمامی فعالیت های خود را که برای تقویت روابط دوستانه بین دو کشور و نیز توسعه مناسبات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و علمی بین آنها انجام می دهد به دولت متبوع خود گزارش می کند. ریاست هیئت دیپلماتیک یک کشور در کشور دیگر نیز بر عهده سفیر یا کنسول است.

یک نمونه از این دیپلماسی ها، دیپلماسی اقتصادی است که با دسترسی به بازارهای خارجی، باعث افزایش تولید داخلی می شود. امروزه دیپلماسی اقتصادی از اصلی ترین مؤلفه های دولت ها در تعيين کارآمدی است. از این جهت لازم است که دولت ها برای کسب این موقعیت در جهان، سلسله ای از هنجارهای جدی برای نهادها و سازمان های درحال انجام این امر را در نظر بگیرند و تلاش کنند در حیطه سیاست گذاری خارجی با تبیین و اجرای دیپلماسی اقتصادی محقق شود. اعضای هیئت دیپلماسی کشور یا به نوعی همان وزارت امور خارجه فقط وظیفه اجرای مسائل مربوط ارتباط سیاسی بین کشورهای دیگر را ندارد؛ این وزارتخانه باید با همکاری دیگر وزار تخانه ها یک ارتباط جامع در ابعاد اقتصادی، فرهنگی و حقوقی با کشورهای جهان برقرار کند.

جهدی برای امیدی دوباره

همانطور که ذکر شد؛ وزارت خارجه هر کشوری اقداماتی برای نزدیکی به بازارهای خارجی جهت رونق اقتصادی کشور خود انجام می دهد و تلاش می کند سرمایه گذاران خارجی را جذب کند و همچنین سعی دارد روی قوانین بین المللی در راستای پیشبرد منافع ملی اثر گذارد. از اواسط سال گذشته باتوجه به از سرگیری مجدد مذاکرات با ١+ ۴، قیمت هر بشکه نفت در بازا رهای جهانی به شدت اوج گرفت. پیش از آن هم به دلیل افزایش تقاضای جهانی و محدودیت در عرضه نفت، قیمت جهانی روند صعودی را پیش گرفت. درسال 2017 برجام در نسخه چندم در حال اجرایی شدن بود، کشورهایی مثل چین و هند و دیگر کشورهای اروپایی پرجمعیت از بزرگترین خریداران نفت از ایران بودند. انتظار می رود حتی در صورت برداشته شدن تحریم فروش نفت ایران به دلیل خروج مجدد آمریکا در آینده و وضعیت نامعلوم برجام و تحریم ها، ایران همچنان پالایشگاههای مستقل چینی را جز خریداران خود داشته باشد.

چراکه این پالایشگا هها می توانند مقصدی امن و تحریم ناپذیر برای نفت ایران باقی بماند و این وظیفه دیپلمات های وزارت امر خارجه است که باید آن را حفظ کنند.

داستان جنگ و اقتصاد چیست؟

آغاز جنگ روسیه و اوکراین، باعث شد که خیل عظیمی از دولت_ملتها به دنبال راهی برای جایگزین کردن منابع انرژی خود بیفتند چرا که در کنار تمام گمانه زنی ها، اگر صادرات گاز روسیه به اروپا متوقف شود، اروپا با بحران انرژی روبه رو خواهد شد به گونه ای که برخی سران کشورهای اروپایی مردم خود را به استفاده از منابع انرژی نو مجبور کنند. اروپا در گاز بیشترین واردات را از روسیه دارد و اگر اروپا بخواهد روسیه را از صادرات گاز حذف کند. بعید است ولی از یک طرف هم جایگزین کردن این میزان در کوتاه مدت غیر ممکن است، راه هایی که می تواند این مساله را جبران کند یکی این است که اروپا کاهش مصرف داشته باشد و ذغال سنگ یا انرژی اتمی را جایگزین کند و مورد بعدی به دست آوردن منابع جدید است که ایران می تواند یکی از گزینه های واردات گاز برای اروپا باشد. در این بین کشورهای دیگری در تلاش هستند که این بازار را تسخیر کنند لیکن نقش دیپلماسی است که تعیین کننده است. دیپلماسی اقتصادی در وزارت امور خارجه باید فعال باشد و برای به دست آوردن این فرصت تلاش کند.

دیپلماسی اقتصادی با کشورهای دیگر به خصوص با کشورهای همسایه و تدوین برنامه هایی با ساختار و چینش با عنوان «هزینه - فرصت » می تواند نقش بسیاری در افزایش تولید، صادرات و واردات کشور و در نهایت در اقتصاد کشور داشته باشد و ایران را به یک کشور مستقل در هر زمینه و متحد و هم پیمان در عرصه جهانی مبدل کند. 

نویسنده: هلیا خراسانی، نشریه دادگر، سال چهارم / شماره هفدهم / خرداد 1400

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام