برنامه‌های حمایتی در خصوص فرزندآوری باید به‌صورت شفاف در رسانه‌ها به مردم گفته شود

عطنا- گروه روزنامه‌نگاری دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی در تاریخ 15 اسفندماه 1400 سومین نشست خود را با عنوان رسانه و چالش‌های جمعیت از سلسله نشست‌های علمی در راستای برنامه راهبردی دانشگاه در افق 1405-1401 با حضور پریناز تقوی، جامعه‌شناس و فعال حوزه خانواده و سلامت) و فریبا ایلکا، کارشناس ارشد مامایی و زنان و فعال حوزه باروری و بهداشت برگزار کرد.

در این نشست عباس اسدی، عضو هیئت‌علمی دانشکده علوم ارتباطات و مدیر گروه روزنامه نگاری و مدیریت رسانه به‌ عنوان دبیر جلسه حضور داشت و موضوعاتی از قبیل رسانه عامل تغییر و تحول در ارزش‌های خانواده، نحوه برجسته‌سازی فرزند آوری در رسانه و بررسی نقش رسانه در چند کشور در مورد جمعیت و خانواده از محورهای این نشست بود.

در ابتدای نشست، فریبا ایلکا با بیان اینکه غربی‌ها خیلی پیش‌تر از ما متوجه به هم خوردن تعادل و هرم جمعیتی در ایران شده بودند، گفت: در مذاکرات هسته‌ای ایران با 1+5 یکی از سیاستمداران آمریکایی گفته بوده از فکر کردن به حملۀ پیش‌دستانه علیه تأسیسات هسته‌ای ایران اجتناب کنید و گفتگوها را با تهران حفظ کنید، بالاتر از همه بازی طولانی‌مدتی انجام دهید چون آمارهای جمعیتی و تغییر نسل در ایران به نفع رژیم کنونی نیست.

وی با بررسی جمعیت ایران در سال‌های گذشته عنوان کرد: طبق سرشماری که از وضعیت ایران در سال 1335 انجام شد جمعیت ایران حدود 18 میلیون نفر بود و در آن زمان سیاست دولت این بود که در بحث جمعیت دخالتی انجام ندهد و البته رشد جمعیت بالا بود.

ایلکا با اشاره به اینکه در سال 1345 برنامه فامیلی پلنینگ با پذیرش ایران در کشور شروع به اجرایی شدن کرد، افزود: به‌مرور جزو کشورهایی شدیم که از این برنامه استفاده می‌کرد و جمعیت ایران به حدود 26 میلیون رسید و بعد از آن با شکل‌گیری انقلاب یک مقدار اولویت این برنامه کاهش پیدا کرد و در سال‌های 56 تا 58 با رشد سریع جمعیت مواجه شدیم.

این کارشناس ادامه داد: با شروع جنگ تحمیلی شاهد افزایش جمعیت به خاطر یکسری باورهای افراد بودیم تا اینکه در سال 1365 رشد جمعیتی حدود 3/5 درصد رخ می‌دهد و جزو کشورهایی محسوب می‌شدیم که در این زمینه در بالادست فهرست WHO قرار داشتیم.

وی با بیان اینکه تا سال 1370 زیرساخت‌ها توسعه پیدا کرد، تصریح کرد: خانه‌های بهداشت را افزایش دادند و در مناطق محروم هم بهورز داشتیم و پوشش آمار زنان باردار و کودکان زیر 5 سال ازلحاظ واکسیناسیون بسیار عالی بود.

ایلکا با اشاره به اینکه فرزند آوری در فرهنگ ایرانی اسلامی ما یک ارزش محسوب می‌شود، افزود: جمعیت کنونی جهان 7 میلیارد است و طبق آخرین آمارها جمعیت ایران 85 میلیون 100 هزار نفر است و نرخ رشد جمعیت حدود 3/1 درصد یعنی در حال حاضر سالانه 900 هزار نفر به جمعیت کشور افزوده می‌شود و با توجه به این آمار ایران در جایگاه هجدهم جهان و دهم آسیا قرار دارد.

این کارشناس اظهار کرد: ساختار جمعیتی به این‌گونه است که افراد زیر 15 و بالای 64 سال را به‌عنوان جمعیت سربار در نظر گرفته می‌شوند چون همه خدمات بگیر هستند و جمعیت ایران در بازه سنی 15 تا 64 سال در حدود 70 درصد است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر سن ازدواج آقایان 27 و خانم‌ها 23 سال رسیده و این وضعیت مطلوب نیست، گفت: طول دوران ازدواج حدود 9 سال شده است و سالانه حدود 140 هزار طلاق در کشور رخ می‌دهد، از طرفی با فاصله گذاری ازدواج و تولد اولین فرزند و فاصله بین فرزندان دیگر روبه‌رو هستیم.

ایلکا با بررسی تحولات جمعیتی خانوارها در کشور عنوان کرد: بُعد خانوار از 4 به 3/5 نفر کاهش پیدا کرده و متوسط تعداد فرزند در هر خانوار به کمتر از 2 فرزند کاهش داشته و با ادامه این روند زادوولد تا 30 سال آینده به‌طور متوسط 7 نفر سالمند بالای 65 سال به ازای هر 10 خانوار وجود خواهد داشت.

این کارشناس افزود: بارور بودن حس بسیار خوب، نشاط و جوانی را به یک خانم می‌دهد به همین دلیل است که به‌عنوان‌مثال اگر خانمی خواسته یا ناخواسته در 40 سالگی باردار شود حس جوان بودن پیدا می‌کند.

وی با بیان اینکه افراد متولد دهه 60 و 70 تقریباً در سن ازدواج هستند اما می‌توان گفت اکثر این قشر با فرزند آوری موافق نیستند، عنوان کرد: این موضوع به خاطر برنامه‌های آموزشی بود که در اوایل دهه 70 به‌صورت وسیعی انجام می‌شد، همان‌طور که رسانه توانست روی افکار تأثیر بگذارد بازهم می‌تواند مؤثر باشد.

ایلکا با اشاره به اینکه کاهش عرضه نیروی کار و افزایش سهم سالمندان و مسائل مربوطه از چالش‌هایی است که با به هم خوردن تعادل جمعیت رخ می‌دهد، گفت: استفاده حداکثری از فرصت طلایی پنجره جمعیتی و بازنگری در سیاست‌های کنترلی جمعیتی و اتخاذ سیاست‌های حمایتی و تشویقی در جهت افزایش زادوولد به بالای سطح جانشینی از راهکارهای حفظ تعادل جمعیتی است.

این کارشناس با تأکید بر اینکه امروزه بسیاری از کشورها در حالت عدم تعادل جمعیتی قرار دارند، افزود: از یک‌سو کشورهای درحال‌توسعه با مشکلات و مسائل رشد بی‌رویه جمعیت دست‌وپنجه نرم می‌کنند، از سوی دیگر جوامع توسعه‌یافته از نتایج منفی شدن رشد جمعیت و سالخوردگی جمعیت رنج می‌برند.

وی اظهار کرد: آنچه از طریق سیاست‌های جمعیت قابل‌ اعمال است، حفظ تعادل پویای ساختار کلی جمعیت است، جهت حفظ این تعادل پویا باید به‌طور مداوم تغییرات جمعیت مطالعه و دورنمای تحولات جمعیتی ترسیم شود، در صورتی‌ که مطالعات، احتمال خارج شدن جمعیت از حالت تعادلی را نشان دهد، سیاست‌های جمعیتی لازم باید اعمال شود.

ایلکا با بیان اینکه ارتقا پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی سیاست‌های کلی جمعیت وزارت بهداشت است، گفت: هدف اول وزارت بهداشت ارتقا نرخ باروری کلی نسبت به میزان پایه فعالیت‌ها و راهبردهای در نظر گرفته شده و برای دستیابی به این هدف برنامه‌هایی تدوین شده است.

وی اظهار کرد: برای دستیابی به هدف اول سه برنامه در نظر گرفته شده، نخست افزایش بارداری‌های ارادی و خواسته با توجه به تأثیر بارداری و برنامه‌ریزی شده در سلامت مادر و کودک، تلاش در جهت افزایش بارداری‌های برنامه‌ریزی شده، ضمن ارتقای سلامت گروه هدف به ارتقا نرخ باروری کلی جمعیت کمک خواهد کرد و برنامه دوم کاهش میانگین فاصله ازدواج تا تولد فرزند اول است و کاهش میانگین فاصله زمانی بین فرزندان اول و دوم برنامه سوم محسوب می‌شود.

وی در خصوص هدف دوم وزارت بهداشت که کاهش میزان سقط است، عنوان کرد: برای این هدف هم سه برنامه از قبیل دسترسی به خدمات پیشگیری از سقط‌های خود به‌ خودی مانند مشاوره ژنتیک، مراقبت قبل از بارداری و موارد دیگر، فرهنگ‌سازی برای حفظ بارداری‌های برنامه‌ریزی نشده و ارتقای دسترسی به خدمات پیشگیری از بارداری‌های پرخطر در نظر گرفته شده است.

ایلکا با بیان اینکه شهرنشینی، سواد، اشتغال، تغییر نگرش از عوامل غیرمستقیم تأثیرگذار بر باروری است، افزود: عوامل مستقیم و تأثیرگذار بر باروری شامل شاخص ازدواج، استفاده از وسایل تنظیم خانواده و سقط عمدی و نازایی بعد زایمان می‌شود. میزان باروری واقعی در ایران 8/1 است.

این کارشناس اظهار کرد: برای بنیان و پایداری خانواده باید فرهنگ‌سازی ارزش دانستن ازدواج سالم و تشکیل خانواده بر اساس ارتقای سلامت، تقویت و ارتقای برنامه آموزش هنگام ازدواج در راستای سیاست‌های ابلاغی جمعیت و تأمین مشاوره و خدمات پس از ازدواج قرار بگیرد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: وظیفه رسانه بازگویی چالش‌ها و تهدیدها به مردم است و در پنجره جمعیتی لازم است سیاست گذاران کشور برای توسعه اقتصادی کشور راهکارهای خوبی بی‌اندیشند و برنامه‌های حمایتی و اقتصادی به‌ صورت شفاف در رسانه‌ها به مردم گفته شود.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام