قتل‌های ناموسی در میان برخی قبایل هنوز عادی است / باید از لحاظ فرهنگی به مبارزه با رسوم جاهلانه پرداخت

عطنا - علمای اخلاق در تعریف غیرت چنین آورده‌اند که غیرت و حمیّت، یعنی تلاش در نگهداری آنچه حفظش ضروری است. این صفت در قالب مطلوبش، از شجاعت، بزرگ‌منشی و قوت نفس انسان سرچشمه می‏‌گیرد.

روز دوشنبه ۵ خرداد ۱۳۹۹ دختری ۱۴ ساله اهل تالش به دست پدرش با داس سربریده شد. روز شنبه ۱۶ بهمن ۱۴۰۰ فردی سر بریده همسر ۱۷ ساله خود را که دختر عمومیش نیز بود به همراه آلت قتل در میدان کسایی اهواز چرخاند.

این‌ جنایت‌ها تنها نمونه‌هایی از قتل‌هایی ناموسی است که در کشور رخ می‌دهد. در جوامع سنتی قتل های ناموسی ناشی از عواملی همچون غلبه فرهنگ مردسالار است. در استان‌هایی که تبعیض بین زن و مرد و تعصب نسبت به زنان رواج بیشتری داشته باشد رفتارهای خارج از عرف و سنت، محرکی برای آسیب به زنان آن جامعه است.

طبق آمار در استان‌هایی چون خوزستان، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، سیستان و بلوچستان، فارس، آذربایجان شرقی و اردبیل بیشترین قتل‌های ناموسی را شاهد هستیم.

در اتفاق که به‌تازگی رخ داد مرد جوان بعد از ارتکاب جرم، لبخند به لب داشت و در نگاهش ترس و پشیمانی دیده نمی‌شد، قابل تصور نیست فیلمی که در روزهای اخیر دست‌به‌دست می‌شود برشی واقعی از یک اتفاق هولناک است. چهره فرد قاتل خود حاوی پرسش‌های فراوانی است و این اتفاق نشان داد نه‌تنها نقص در قانون وجود دارد بلکه فرهنگ و باورهای اشتباه از کلماتی مانند ناموس، غیرت و آبرو در برخی استان‌ها عامل‌های اصلی این‌گونه جنایت‌ها هستند.

دغدغه اصلاح قوانین نیز هرچند وقت یک‌بار با انتشار چنین اخباری بر سر زبان مسئولان می‌افتد اما پس از فروکش کردن جو رسانه‌ای این موضوع به وادی فراموشی سپرده می‌شود، در این میان تنها قربانیان هستند که هر بار با سوءاستفاده از عنوان ناموس به کام مرگ فرو می‌روند.

حس مالکیت و صاحب بودن زن، نسل به نسل در میان برخی مردان جا خوش کرده و معلوم نیست به اسم غیرت چند زن دیگر باید قربانی شوند. زن کشی و قتل‌های ناموسی در خوزستان ماجرای تازه‌ای نیست و سال‌هاست برخی استان‌ها با این آسیب اجتماعی دست‌به‌گریبان هستند.

در این باره امان الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس پیرامون قتل فجیع دختر ۱۷ ساله اهوازی گفت: من در پاییز ۷۹ در مجله حقوقی-قضایی دادگستری، مقاله‌ای ۲۰ صفحه‌ای درباره چنین قتل‌هایی نوشته‌ام، این قتل و همچنین قتل‌هایی نظیر رومینا اشرفی در یکی از روستاهای شمال، ریشه‌ای تاریخی، سنتی و فرهنگی دارند.

قرایی با بیان اینکه قتل‌ ناموسی پدیده‌ای است که در سراسر کشور به شکل‌های مختلف قوی و ضعیف وجود دارد، افزود: شدیدترین این قتل‌ها در خوزستان اتفاق می افتد که به این نوع قتل‌ها «نهوه» می‌گویند و رسمی قدیمی محسوب می‌شود، البته این قتل‌ها بیشتر در بین قبایل عرب خوزستان رخ می‌دهد و متأسفانه در آنجا امری عادی به شمار می‌آید.

قتل ناموسی امری صرفاً فرهنگی محسوب می‌شود!

وی ادامه داد: اگر به دختری درست یا نادرست برچسبی زده شود که مثلاً با پسری در ارتباط است، حکم قتل دختر به‌وسیله پدر، برادر و پسرعمو اجرا می‌شود. به عبارتی اختیار دختر دست برادر، پدر، عمو‌ها و پسرعموهایش است و حتی در برخی مواقع برای ازدواج باید از پسرعموها نیز اجازه گرفته شود.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه در برخی از استان‌های دیگر مانند کرمانشاه، ایلام، لرستان، کردستان، کهگیلویه و بویراحمد نیز شاهد قتل‌های ناموسی هستیم، افزود: این اتفاق سیاسی و حکومتی نیست و امری صرفاً فرهنگی محسوب می‌شود و چندین سال است که در میان برخی اقوام و از جمله اقوام عرب نشین وجود دارد.

در جوامع امروزی که چند زنی وجود دارد، زن در درجه دوم است

قرایی اظهار کرد: زن در میان اعراب هنوز جایگاه مهمی ندارد، در کتاب فرهنگ شناسی‌ام که به چندین چاپ رسیده گفته‌ام که در قبل از اسلام حتی چند شوهری نیز وجود داشته است. اصولاً در جوامع امروزی که چند زنی وجود دارد، زن در درجه دوم است.

این جامعه‌شناس ادامه داد: در خوزستان با رسم دیگری به نام «فصل» مواجه بوده ایم؛ یعنی زن شوهرداری که با مردی دوست شود اما ولی دم از خون زن و مرد بگذرند؛ اگر دختر را نکشند، باید آن مردی که چنین عملی را مرتکب شده، یک زن و یک دختر جوان را به شوهر اول آن زن هبه کند.

رسومات غلط فرهنگی بلای جان زنان

وی با بیان اینکه رسومات غلط فرهنگی به مرد فشار می‌آورد که ننگ را پاک کند، عنوان کرد: معمولا در این‌گونه قتل‌ها ولی دم شاکی نیست و افراد قبیله برای پرداخت دیه یا خون‌بها «عونه» یعنی یاوری می‌کنند، به این معنا که هرکدام از آن‌ها قسمتی از پول دیه را تقبل می‌کنند.

قانون مشکلات اساسی دارد

قرایی با اشاره به اینکه قانون حمایت چندانی از زنان نمی‌کند، تصریح کرد: متأسفانه قانون ما نیز مشکلات اساسی در این باره دارد، به عنوان مثال برای پدر رومینا اشرفی که دختر خود را کشت فقط چند سال زندان تخصیص دادند. زنان حمایت قانونی، خانوادگی و قبیله‌ای ندارند و می‌توان گفت بی‌پناه هستند.

باید ازلحاظ فرهنگی به مبارزه با این رسومات جاهلانه پرداخت

این جامعه‌شناس بیان کرد: نیاز است که قانون سخت‌گیری انجام دهد و فرهنگ‌سازی به طرق مختلف توسط آموزش و پروش، کتاب‌های درسی، رادیو و تلویزیون، مجتهدین و عالی‌مقامان صورت بگیرد. همچنین در ماجرای اهواز، قاتل باید در ملأعام اعدام شود تا درس عبرتی برای دیگران باشد. قانون به‌تنهایی کافی نیست و باید از لحاظ فرهنگی به مبارزه رسومات جاهلانه پرداخت.

برای کودک همسری و ازدواج اجباری باید قانون جدی وضع شود

وی اظهار کرد: یکی از موضوعات مهمی که باید برای آن قانون جدی وضع شود، مسئله کودک همسری، ازدواج اجباری و دختر فروشی است که در برخی استان‌ها متأسفانه رخ می‌دهد، دختر تا 18 سالگی نمی‌تواند ازدواج کند.

قرایی با تأکید بر اینکه زنان در تمامی رشته‌ها و عرصه‌ها اگر از مردان برتر نباشند کمتر نیستند، اما متأسفانه همچنان رسومات فرهنگی وجود دارد، گفت: جنبش عدالت‌خواهی زنان از گذشته شروع شده و ادامه خواهد داشت، همان‌طور که شاهد هستیم 64 درصد دانشجویان کشور دختر هستند، بنابراین دوران مردسالاری رو به پایان است.