اسماعیل شفیعی سروستانی: درک شهر بدون در نظر گرفتن رابطه تمدن، فرهنگ و تفکر امکان پذیر نیست

عطنا - دکتر اسماعیل شفیعی سروستانی مدیر مسئول موسسه فرهنگی موعود عصر(عج) و مولف بیش از 50 کتاب در حوزه مطالعات فرهنگی و مهدویت طی مصاحبه ای تفصیلی با خبرنگار عطنا به منظور بیان وجوه تمایز شهرسازی مدرن و سنتی به بیان مباحثی پرداخته اند که طی چند بخش برای علاقمندان انتشار خواهد یافت.

دکتر شفیعی سروستانی ضمن تاکید بر ضرورت درک پیوند بین تمدن، فرهنگ در مواجهه با پدیده شهر یادآور شد: نقطه آغازین مواجهه با موضوع شهر، ادراک پیوند بین تمدن و فرهنگ است، و گفتگو درباره شهر بدون در نظر گرفتن این رابطه از هر نظر بی معنی است. اقدام شناسایی و درک درست این رابطه بدون در نظر گرفتن حوزه های فرهنگی و تمدنی منجر به اختلاط و پراکنده گویی در گفتگوهای رسمی و غیر رسمی شده است. این مسئله درباره حوزه های فرهنگی و تمدنی عهد پیشین، حوزه فرهنگی و تمدنی که امروز در آن زندگی می کنیم و هر حوزه تمدنی که در آینده به صورت یکپارچه به وجود بیاد، مصداق کامل دارد.

مدیر موسسه فرهنگی موعود عصر(عج) هستی شناسی و نوع نگاه به جهان ضلع سوم خواند و اظهار داشت: این مثلث ضلع سومی هم دارد، و آن هم تفکر هست، به عبارتی دیگر سه زاویه، سه ضلع تمدن، تفکر و فرهنگ به هم پیوسته و بهم وابسته اند و ارتباط آنها، ارتباط عرضی نیست، در عرض هم به حساب نمی آیند، در طول هم قرار گرفته  اند، بیرونی ترین لایه تمدن است، که صورت مادی حیات است، بلافاصله درون آن وجه ناپیدا، فرهنگ قرار دارد، به عبارت دیگر فرهنگ بر روی خودش تمدن را دارد، تمدن به هر صورتی که باشد فرهنگی را منتشر می کند،‌ فرهنگی را فریاد می زند، و لایه ی سوم که تفکر است، یا مجموعه ی معتقدات، باطنی ترین وجه است، به عبارت دیگر این تفکر، هستی شناسی، و نوع نگاه به هستی است که حوزه فرهنگی را به وجود می آورد، و حوزه فرهنگی ایجاد شده توسط انسان ها حوزه تمدنی را شکل می دهد.

وی افزود:  اگر می خواهید هر حوزه فرهنگی و تمدنی را بشناسید، نخست انسان ها را بشناسید، اگر می خواهید انسان ها را بشناسید به حوزه تمدنی و سپس فرهنگی شان رجوع کنید. تمدن صورت بیرونی فرهنگ است، فرهنگ صورت تفکر و تفکر یا هستی شناسی در واقع باطنی ترین و نهانی ترین وجه است که معمولاَ در گفتگوها از آن غفلت می شود.

فرهنگ روح پنهان همه مناسبات است

در گفتگوی ما موضوع فرهنگ از اهمیت والایی برخوردار است، چون رابطه میان فرهنگ و تمدن و هستی شناسی، و مباحث اعتقادی را معلوم می کند، و فرهنگ روح پنهان همه مناسبات است، آنچه که بر پایه آن تمام امور حیات فردی و اجتماعی انسان شکل می گیرد، هدف اخلاق، فرهنگ و یا هر اسم دیگری که ظرفیت کشش بار این مفهوم را در خود داشته باشد، کلیت گسترده ای است که بودن و زیستن و حتی به مردن آدمی در هر فصل و زمان معنی می بخشد، آن هم در خصوص تفکر ویژه و شناختی خاص از عالم و آدم، پیامبران، حکیمان، متفکرانی هستند که بنیادی ترین وجه حیات آدمی را رقم می زنند، یعنی تعریف از هستی می کنند، تعریفی از انسان ارائه می کنند، تعریفی از خالق هستی و مرگ ارائه می کنند، تحت تعالیم پیامبران، حکیمان، و متفکران مردمی ادب می شوند، اخلاق می یابند، فرهنگی را پیدا می کنند، که آن فرهنگ رابطه مستقیمی با همان تفکر و شناخت حکیمان و متفکران دارد، فرهنگ، متشکل از فر، یا فراز یا شکوه. هنگ به معنای وقار، دانایی، خرد و فرهنگ به رفتار شکوهمند، اندیشه و خرد والا معنی می شود، اگرچه معانی متعددی را برایش آورده اند، اما در گفتگوی ما مراد از فرهنگ، روح و جان مایه پنهان هر حوزه تمدنی است.

تمدن که وجه بیرونی فرهنگ است همه قوای خود را از فرهنگ می گیرد

بزرگان اهل معرفت، فرهنگ و ادب پارسی، فرهنگ را به منزله ی اخلاق و منشی تعریف کرده اند که  نفس را به صلاح می آورد، از بدی به دور نگه می دارد، تا انسان مودب به ادب دین بشود، و صاحب کمال بشود، در این باب، همه ی بزرگان جایگاه فرهنگ را در دل مردان با ظرافت می دانستند که از پلیدی دور مانده اند، و به سبب آن به فصل دانایی و حکمت دست یافته اند، در این ابیاتی که از شاعرانی که ذکر می کنم، که «فرهنگ آرایش جان بود/ ز گوهر سخن گفتن آسان بود»، در جای دیگر از حکیم طوس آمده است، «بی آزاری و سودمندی گزین، که این است فرهنگ و آئین و دین»

تمدن که وجه بیرونی و مادی فرهنگ است و همه ی قوه ی خود را از فرهنگ می گیرد، در عرصه ی خاک مصادیق مختلفی پیدا می کند. گاهی این کالبد مادی عنوان تمدن گرفته، یا در خودش مسکن پوشش داد و ستد، و سایر معاملات و مناسبات را جا می دهد، در واقع این عناصر مادی اعم از مسکن پوشش، داد و ستد، خانه سازی و سایر ادوات و اسباب جملگی، دست در گردن، هم مناسبات و معاملات مردم را به سامان می رسانند، هم یک سخن واحد دارند، هم همجنسی و مجانست دارند، یعنی در موضوع فرهنگ، خلق و ادب با هم مشترک می شوند.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید

اینستاگرام                                              تلگرام