جشنواره فجر در توسعه سینمای ایران تاثیرگذار بوده است / نیازمند تنوع در گونه های فیلم سازی هستیم

عطنا - دکتر حمید رضا مدقق دانش آموخته رشته علوم ارتباطات از دانشگاه علامه طباطبایی، مدرس این دانشگاه، نویسنده و منتقد سینما و سردبیر علمی، فرهنگی و هنری شبکه خبر است. دکتر مدقق که از نخستین دوره های جشنواره فیلم فجر در این رویداد هنری حضور داشته و بارها کارشناس و مجری نشست های رسانه ای این جشنواره بوده، در پایان نامه کارشناسی ارشد خود مطالب هنری روزنامه ها در اوایل دهه هشتاد درباره جشنواره های فیلم، تئاتر و موسیقی فجر را تحلیل محتوا کرده است.  وی همچنین نویسنده کتاب «تحلیل ژانر سینمای کمدی رمانتیک ایران» است. آنچه در ادامه می خوانید گزیده ای از گفتگوی تفصیلی وی با خبرنگار عطنا است.

حمید رضا مدقق منتقد سینما و مدرس دانشگاه  همزمان با آغاز چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر در گفتگو با خبرنگار عطنا با اشاره به نقش مهم این جشنواره در تداوم و توسعه سینمای ایران گفت:  تاسیس و تداوم برگزاری جشنواره فیلم فجر باعث شد توجه بیشتری معطوف به سینما شود.‌

وی افزود: در سالهای اول بعد از انقلاب و به ویژه دوران جنگ، سینما ارزان ترین سرگرمی ایرانیان بود  و این موضوع باعث شد توجه بسیاری از مخاطبان  به ویژه در ایام جشنواره  فیلم فجر معطوف به سینما  شود و بسیاری از مردم  از مدت ها قبل برنامه ریزی می کردند تا در نخستین نمایش فیلم ها در جشنواره حاضر باشند. همین توجه مخاطبان و رونق گیشه ها نیز به مرور  باعث افزایش تولید فیلم در سینمای ایران شد به طوری که هنوز جنگ تمام نشده در  سالهای 64 و 65 تولیدات سینمایی ایران افزایش قابل ملاحظه ای پیدا  کرده بود. در حالی که در سال های 1357 تا 1360 ساخت فیلم بلند سینمایی در کشور به  کمتر از10 عدد رسیده بود. همچنین به مدد جشنواره فیلم فجر کارگردانان جوان  و تازه نفس که در میان آنها  بانوان نیز حضور داشتند وارد عرصه سینما  شدند و برای اولین بار فیلم‏های آنها در جشنواره فیلم فجر اکران شد. ضمنا این جشنواره علاوه بر  افزایش تولید فیلم، به مرور سبب رونق مطبوعات سینمایی نیز شد.

تغییر مخاطبان جشنواره فیلم فجر  ظرف چهار دهه گذشته  

این منتقد سینما در پاسخ به این پرسش که مخاطبان جشنواره  فیلم فجر ظرف چهار دهه گذشته چه تغییری کرده اند، گفت: معمولا مخاطبان جشنواره، تماشاگران جدی تر سینمای ایران بوده اند.  کسانی که مشتاق بوده اند فیلم های ایرانی را در نخستین نوبت نمایش آنها ببینند.  از سوی دیگر، در گذشته این اتفاق که نمایش برخی از فیلم ها در برخی دوره ها فقط به جشنواره منحصر  می شد و فیلم های مزبور به دلایل گوناگون هرگز دیگر رنگ پرده را نمی دیدند سبب شده بود  اشتیاق تماشاگران برای تماشای فیلم های جشنواره بیشتر شود، چون احتمال می دادند که ممکن است فرصت تماشای برخی از فیلم ها را برای همیشه از دست بدهند. به همین دلیل  این مخاطبان مشتاق ساعت های طولانی در صف ها منتظر می ماندند. بازار سیاه بلیت شکل می گرفت و گاه کار به زد و خورد و شکسته شدن شیشه های ورودی سینماها به دلیل ازدحام جمعیت نیز می رسید.

وی ادامه داد: ولی در سال های اخیر که شرط  انتخاب و اکران فیلم ها در جشنواره، کسب پروانه نمایش از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، این شکل از ازدحام دیگر وجود ندارد.  البته عوامل دیگری مثل فروش مکانیزه بلیت نیز بر تغییر مخاطبان فیلم فجر اثر گذاشته است. حالا مردم دیگر خودشان انتخاب می کنند که کدام فیلم را در کدام سینما  و در چه سانسی ببینند و بنابراین دیگر مدت هاست پدیده ای به اسم ازدحام و صف در مقابل سینماها را نداریم.

مدقق گفت: همچنین در نتیجه دیجیتالی شدن و آماده شدن نسخه های گوناگون از یک فیلم که امکان اکران فیلم ها در شهرستان ها در ایام برگزاری جشنواره را  همزمان با تهران مهیا ساخته، علاقمندان سینما دیگر ناگزیر نیستند برای تماشای فیلم های مورد علاقه شان از شهرستان های دور و نزدیک خود را به تهران برسانند. در واقع مخاطبان جشنواره فجر در حال حاضر  می توانند فیلم ها  را در سینماهای مرکز هر استان ببینند.

ضرورت تنوع ژانری در جشنواره فجر

این مدرس دانشگاه در رشته علوم ارتباطات اضافه کرد: سینمای ایران در سالهای بعد از انقلاب و حتی سالهای اخیر به مسائل اجتماعی توجه بیشتری داشته است. یک دلیل این موضوع، خود پدیده  انقلاب به مثابه یک دگرگونی عمیق اجتماعی بوده است. از طرف دیگر بضاعت اندک سینمای ایران در تولید محصولات پرهزینه و پرخرج که نیاز به استودیوهای بزرگ و مجهز و جلوه های ویژه  چشمگیر دارند، سبب شده که تهیه کنندگان و کارگردانان  مسیر ساده تر، کم هزینه تر و در عین حال مطمئن تر به لحاظ بازگشت سرمایه،  یعنی ساخت فیلم های کمدی یا فیلم هایی با موضوع  های اجتماعی  را پیش بگیرند.  این را هم در پرانتز بگویم که که اصطلاح ژانر اجتماعی که در رسانه ها و ادبیات سینمایی ایران رایج شده، غلط است. فیلم، با موضوع یا سوژه اجتماعی داریم، اما ژانر اجتماعی نداریم.

بر این اساس سینمای ایران و به تبع آن جشنواره فیلم فجر به تنوع ژانری نیازمند است و نباید همه چیز به ژانر کمدی یا فیلم های جدی با موضوع های اجتماعی ختم شود. البته در سال های اخیر تلاش هایی برای اصلاح این وضعیت صورت گرفته و سبب شده که در چند دوره اخیر جشنواره، شاهد فیلم هایی در ژانر وحشت، جنگی، و فیلم های فانتزی، اکشن و ورزشی نیز باشیم. در دوره چهلم هم گفته می شود که با وجود فیلم های جنگی، معمایی، تاریخی، رزمی، ورزشی و سیاسی تنوع ژانری خواهیم داشت.  

تهیه و تنظیم: محمد پویا قاسمی

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید

اینستاگرام                                              تلگرام