رسانۀ تلویزیون در آینده، نقش پررنگی خواهد داشت/ باید در تولید محتواها تنوع ایجاد کنیم

عطنا- دکتر مهدی منتظرقائم، مدیر گروه ارتباطات دانشگاه تهران با بیان اینکه در جهان جدید رقبا زیاد شده است، عنوان کرد: تحولات فنی، پخش ماهواره‌ای، شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های بسیار زیادی که به وجود آمدند باعث گستردگی فضا و ایجاد رقابت شدند و بخش زیادی این موارد به‌صورت مستقل یا غیرمستقل بر حوزه رادیو و تلویزیون تأثیر می‌گذارد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: در جهان جدید با یکسری تغییرات در ساختارهای هویتی جوامع روبه‌رو شدیم و جهان پست‌مدرن دنیای ظهور گروهای اجتماعی و فراملی شدن است.

وی با تأکید بر اینکه نیازهای رسانه‌ای به‌شدت تنوع پیدا کرده است، گفت: یک مسیر طبیعی تاریخ در حال طی شدن است که ساختارهای هویتی و مبانی مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و هویت جمعی دگرگون می‌شود. به لحاظ کارکردی رسانه خارج از چارچوب هویت‌سازی و هویتمندی نیست.

دکتر منتظرقائم با اشاره به اینکه مفهوم مالکیت ساختار سازمان و بسیاری از متغیرها دقیقاً باید حاوی مفهوم هویت اجتماعی و جمعی باشد، تصریح کرد: اگر این اتفاق نیفتد سازمان رسانه با نیازهای ارتباطی و رسانه محور جامعه هماهنگی نخواهد داشت و به نسبتی که هماهنگی وجود نداشته باشد، تغییرات محتوایی هم سوری تفسیر خواهد شد و کارکرد بنیادی نخواهد داشت.

جامعۀ ما نسبت به دیگر جوامع دارای شرایط خاصی است

وی اظهار کرد: در جهانی زیست می‌کنیم که زنان، جوانان و اقلیت‌های زبانی و دینی، معلولان و بسیاری از گروه‌های بزرگ اجتماعی در یک فرایند هویت‌یابی تاریخی قرارگرفته‌اند. ظهور گروه‌های اجتماعی اصلاً مسئله‌ای نیست که ما بتوانیم آن را به نیروهای خارجی و این‌گونه موارد حواله کنیم.

این استاد دانشگاه ادامه داد: در واقع ما یک تطور تاریخی را طی می‌کنیم که نتیجه آن در کنار تحولات فناورانه، باعث شده تا مطالبه در اطلس اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جوامع برای تنوع، تطور و تکثیر در همه محتواهای رسانه‌ای افزایش پیدا کند.

منتظرقائم بیان کرد: همچنین تکنولوژی‌هایی آمده است که می‌تواند به شیوه‌های مختلف خارجی و فرامرزی و وابسته به نیروهای متخاصم یا گروه‌های مبارز داخلی به‌صورت واقعی یا انحرافی به میراث‌های ارتباطی، رسانه‌ای و تطوری که در جامع پیش می‌آید پاسخ دهد.

دکتر منتظرقائم با بیان اینکه جامعه ما از نظر برخی شاخص‌ها به نظر می‌رسد بنا بر علل مختلف تطورات داخلی خیلی بیش‌تری نسبت به کشورهای همسایه داشته است، افزود: عملکرد برخی از نیروهای خارجی در جامعۀ ما مشهودتر است و تخاصم بیشتری علیه جامعه ما اتخاذ شده که این موضوع شرایط را خاص‌تر می‌کند.

وی با اشاره به اینکه حرکت در این مسیر و حفظ چارچوب و مرکزیتی که بتواند ما را از امروز به فردا برساند و پالایش انجام دهد و همچنین هرم هویت‌یابی اجتماعی را مدیریت کند، اهمیت روزافزونی پیدا می‌کند، گفت: نقشی که رسانه تلویزیون در جهان آینده خواهد داشت نه‌تنها کم‌رنگ نخواهد بود بلکه نسبت به دهه‌های گذشته افزایش هم پیدا خواهد کرد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: اگر نیروها واگرا عمل می‌کنند و حجم و شدت فعالیت‌های زیادی دارند، در این صورت نیاز به همگرایی هرچه بیشتر است تا بتوانیم عمل نیروهای واگرا را خنثی و مرکزیت هویت جمعی خود را حفظ کنیم.

باید در تولید محتواها تنوع ایجاد کنیم

وی با تأکید بر اینکه نیاز است در تولیدات رسانه تغییرات محتوایی داشته باشیم، بیان کرد: باید در تولید محتواها تنوع ایجاد کنیم و همچنین در حوزه نرم‌افزار محتوا انجام دهیم. مباحث محتوایی دانش، فعالیت، نیرو، افکار و سواد جدید می‌طلبد.

منتظرقائم با بیان اینکه در پذیرفتن ضرورت ایجاد تغییرات در حوزه تولید محتوا چند دهه تأخیر داشتیم، تصریح کرد: درگیر یک واپس‌گرایی و عقب‌ماندگی در حوزه دانش مربوط به تولید محتوا شدیم. نظام تولید سریال و شوهای تلویزیونی درگیر مبانی و بدیهیات شده است که کیفیت تولیدات، شاخص‌های فنی، ارتباطی و کارکردی از سطح انتظار کافی برخوردار نیست.

وی با اشاره به اینکه تغییرات محتوایی بدون تغییرات سازمانی اگر هم اتفاق بیفتد امر مستمر و درازمدت نخواهد بود، گفت: تا زمانی که تغییرات سازمانی را نتوانیم مدریت کنیم، نمی‌توان به ابداعات محتوایی امید چندانی داشت. تغییرات سازمانی در سه سطح فرا سازمانی، کلان سازمانی و خرد سازمانی مطرح است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: مسئولان صداوسیما برای اینکه تغییرات را دامنه‌دار کنند باید هرچه سریع‌تر به سراغ تغییرات سازمانی بروند و نیاز است هماهنگی بیشتری با سطوح فرا سازمانی در سطح کلان سازمانی داشته باشیم.

وی با بیان اینکه رابطه سازمان صداوسیما با سطح فرا سازمان یعنی دستگاه‌های بالادستی بسیار آشفته است، گفت: برای آنکه یک سازمان رسانه‌ای فعال داشته باشیم باید خلاقیت و نوآوری در درون خود سازمان صورت بگیرد.

دکتر منتظرقائم اظهار کرد: تا زمانی که ملاحظات بسیار عدیده فردی، جناحی، سازمانی و دستگاهی نیروهای امنیتی و اقتصادی و سه قوه می‌توانند در عملکرد سازمان صداوسیما مداخله کنند، سازمان صداوسیما بیش از آنکه بتواند میدان عمل داشته باشد درگیر احتیاط و سیستم سازی می‌شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه اگر اقتدار سازمان صداوسیما را می‌پذیریم و برای آن یک رسالتی قائل هستیم باید مرز گروه‌های فشار را برای نفوذ در این سازمان تعریف کنیم، گفت: اگر قرار باشد مثل گذشته نیروهای فرا سازمانی و دستگاه‌های هم‌عرض وارد شوند و تک‌تک آیتم‌ها و محتواها را گزارش کنند و پیرو آن‌ها فشارهای زیادی به عملکرد سازمان وارد کنند، نتیجه مطلوب نخواهد شد.

تغییرات با تاخیر و با حجم کم اتفاق افتاده است

وی با اشاره به اینکه رابطه نهادی رسانه‌های جمعی با نهادهایی مثل سیاست، اقتصاد و فرهنگ در ایران آشفته شده است، افزود: متأسفانه در ایران هر زمان که پیرامون حوزه ارتباطات جمعی صحبت می‌شود، ذهن بلافاصله یک فهم سازمانی را مطرح می‌کند. به دلیل غلبه افراد غیرمتخصص و نگاه بیرونی به عرصه ارتباطی، آفتی ایجاد شده که نگاه نهادی را محو کرده و نگاه سازمانی را جایگزین آن کرده است.

دکتر منتظرقائم با بیان اینکه سازمان صداوسیما تقریباً هیچ رابطه‌ تشکیلاتی و قابل دفاعی با بدنه‌ای که در حوزه ارتباطات جمعی کار می‌کند، در حال حاضر ندارد، عنوان کرد: متأسفانه رابطه رسانه رادیو و تلویزیون با مطبوعات، سینما، حوزه چاپ و نشر کتاب و آموزش عالی سیستماتیک نیست. تغییرات محتوایی انجام شده خوب است اما با تأخیر بسیار زیاد و حجم بسیار کم اتفاق افتاده و برای عامه مردم و حتی متخصصان خیلی معنادار نشده است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه بازبینی بحث نیروی انسانی یکی از اقداماتی مهمی است که در صداوسیما باید انجام شود، گفت: نیروی انسانی باید بازنمایی کننده نماینده مخاطبان باشد. سازمان صداوسیما به لحاظ سنی، جنسیتی، قومیتی، سیاسی و جغرافیایی باید به سمتی حرکت کند که بیش از گذشته به مردم نزدیک شود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در حال حاضر به فرهنگ یادگیری در سازمان صداوسیما و تنوع پرسنلی نیاز است. بدون همکاری و هماهنگی نیروی انسانی، امکان تغییر وجود نخواهد داشت. باید یک بازنگری درباره مخاطب و نیاز آن صورت بگیرد و مخاطب به‌عنوان یک انسان عاقل کنشگر در نظر گرفته شود و عوامل درون‌سازمانی و برون‌سازمانی اثرگذار بر صداوسیما بازتعریف شود.

در ادامه نشست، دکتر حسینعلی کلهر با بیان اینکه حق دسترسی به اطلاعات به‌عنوان یک حق بنیادین در نظر گرفته شده است، گفت: اصول بنیادین حکومت‌های دموکراتیک و مردم‌سالار از مصادیق مهم حقوق شهروندی نشات گرفته است و به‌این‌ترتیب می‌توان حق دسترسی به اطلاعات را به‌عنوان یک تکلیف و تعهد بنیادین بر عهده رسانه‌ها دانست.

وی ادامه داد: در بحث مفهوم حق دسترسی به اطلاعات باید نخست این موضوع را به‌عنوان یک حق برای شهروندان در نظر بگیریم و به درجه‌ای از مطلوبیت رسیده باشیم که درواقع تغییر رویکرد اطلاع‌رسانی را یکی از تکالیف سازمان‌ها بدانیم.

اهیت حق دسترسی به اطلاعات باید به‌صورت حقوق عینی و دینی باشد

دکتر کلهر با اشاره به اینکه در نظام‌های مختلف دنیا حق دسترسی به اطلاعات به‌عنوان یک حق بنیادین تلقی شده است، عنوان کرد: حق دسترسی به اطلاعات یا گردش آزاد اخبار یکی از حقوق حیاتی پذیرفته شده بشری است و ماهیت حقوقی حق دسترسی به اطلاعات یک ماهیت چندگانه و به‌نوعی ترکیبی است.

وی با بیان اینکه ماهیت حق دسترسی به اطلاعات باید به‌صورت حقوق عینی و دینی باشد، افزود: حقوق عینی یک حق فردی است که همه افراد به‌واسطه اینکه در یک نظام دموکراتیک زندگی می‌کنند باید از این حق برخوردار باشند اما حقوق دینی یک تکلیف بر عهده دولت‌ها است، به‌واسطه همین دسترسی است که افراد می‌توانند آینده خود را رقم بزنند.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: حق دسترسی به اطلاعات یا جریان آزاد اطلاعات در زمینه اطلاع‌رسانی می‌تواند به‌عنوان حق فرانسلی یا حیاتی هسته‌ای در نظر گرفته شود چون یک ترکیبی از حقوق اجتماعی و فردی برای شهروندان است.

وی با اشاره به اینکه مبانی سیاسی مهم‌ترین دلیل و استدلال برای آن است که اشخاص از حق دسترسی به اطلاعات برخوردار باشند، گفت: مبانی سیاسی درواقع تعیین‌کننده حق سرنوشت افراد است. این اشخاص هستند که به‌واسطه همین استدلال‌ها سرنوشت آینده خود را به‌صورت فردی و سرنوشت اجتماعی را به‌عنوان یک کشو رقم می‌زنند.

کلهر ادامه داد: در این مبانی سیاسی مواردی مانند بحث شفافیت، مشارکت عمومی و پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری دولت‌ها در قبال شهروندان مطرح است. برای اینکه در حوزه گردش قدرت و توزیع و اعمال آن در جامعه و همچنین از منظر شکل‌گیری بتوانیم به نتیجه مطلوب برسیم باید شفافیت وجود داشته باشد.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه تجمعات اخیراً نشان‌دهنده یک نوع مطالبه گری بود، تصریح کرد: رسانه وظیفه دارد در جهت پاسخگو کردن و مسئولیت‌پذیری دولت‌ها قدم بردارد و مشارکت عمومی برای تحقق توسعه و مطالبه گری شهروندان از نمایندگانی است که انتخاب کرده‌اند.وی با بیان اینکه بحث مبانی حقوقی خیلی کم موردتوجه قرار گرفته است، افزود: اطلاعات در مالکیت عموم است، در جامعه مردم‌سالار کل حکومت و اطلاعات ناشی از آن به ملت تعلق دارد و رسانه‌ها باید نمایندگان ملت باشند.

تغییر و تحولات باید در جهت ارتقای زندگی اشخاص باشد

دکتر کلهر با اشاره به اینکه مهم‌ترین موضوع در مبانی حقوقی بحث مبارزه با فساد است، عنوان کرد: تغییر و تحولات باید به‌نوعی در جهت ارتقا زندگی اشخاص باشد و همچنین پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری را متذکر شود، در اصل 3 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به این موضوع نیز اشاره کرده است.

وی با بیان اینکه حق دسترسی به اطلاعات و تغییر دسترسی اطلاع‌رسانی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران از یک جایگاه رفیع برخوردار است، گفت: آن چیزی که در بحث حق دسترسی به اطلاعات همه سازمان‌ها را مکلف می‌کند، اصل 3 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است که درواقع به ارتقای سطح آگاهی عمومی در همه زمینه‌ها اشاره می‌کند، در اینجا قانون اساسی، سطح کلان موضوع را مطرح می‌کند.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: باید از بحث تغییر رویکرد اطلاع‌رسانی با محوریتی که به‌عنوان حق شهروندان است به دنبال روح بررسی و تقویت ابتکار در تمامی زمینه‌ها باشیم. در بیانیه گام دوم انقلاب نیز مقام معظم رهبری به موضوعاتی مهمی پیرامون حوزه رویکرد اطلاع‌رسانی صداوسیما اشاره فرموده‌اند.

وی ادامه داد: از جمله آن فرمایشات، شناخت درست و صحیح از گذشته است و همچنین بیان کرده‌اند که دیگر زمانه توقف نیست. در یکی از بندهای این بیانیه به بحث تلاش بیشتر برای به اوج رساندن مشارکت مردمی و مسابقه خدمت‌رسانی نیز اشاره شده است.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام