بایدها و نبایدهای تحول در علوم انسانی

عطنا - نشست هم‌اندیشی «چگونگی تحول در علوم انسانی» به مناسبت بزرگداشت علامه سیدمحمدحسین طباطبائی دوشنبه ۲۴ آبان در محل سالن اجتماعات کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه‌ طباطبائی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.
 
به گزارش عطنا، در این نشست حجت الاسلام دکتر عبدالحسین خسروپناه، استاد فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه سال‌هاست که در خصوص تحول در علوم انسانی سخن گفته شده و این نشست نیز در ارتباط با همین تحول است، گفت: «در این راستا به بیان بایسته‌ها و نبایسته‌های لزوم تغییر و تحول در این علوم اشاره اشاره می‌کنم که هر کدام شامل 10 مورد هستند.»
 
10 نباید در تحول علوم انسانی
وی ابتدا به نبایسته‌های این تحول پرداخت و عنوان کرد: «اولین نباید این است که شورای گسترش و برنامه‌ریزی درسی منحصراً در اختیار وزارت علوم نباشد و دانشگاه‌ها باید اختیار تأسیس رشته‌ها را داشته باشند و همچنین سیاست‌ها با وزارت علوم و حکمرانی علمی در اختیار دانشگاه‌های سطح یک باشند.»
 
معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «در کشور نیاز به حکمرانی علمی داریم؛ به عنوان مثال دانشگاه علامه طباطبائی با توجه به اساتید فرهیخته‌ای که دارد، باید بتواند در حکمرانی علمی مشارکت داشته باشد.»
 
وی نباید دوم را عدم دخالت مسئولان و مدیران کشور در تحول علوم انسانی دانست و تصریح کرد: «متأسفانه تحول در علوم انسانی را مسئول محور دنبال می‌کنیم و عالم محور نیست. نیاز است در این زمینه دانشمندان و عالمان به این عرصه ورود کنند.»
 
خسروپناه که به صورت مجازی در این نشست شرکت کرده بود، اظهار کرد: «نباید سوم برای تحول در علوم انسانی شروع کردن از نقطه صفر است، در حالی که تجربه‌های بسیار زیادی بعد و حتی قبل از انقلاب اسلامی وجود دارد.»
 
وی با اشاره به اینکه دانشگاه علامه طباطبائی تجربه‌های فراوانی دارد و با توجه به تجربه‌های موجود نباید تحول را از صفر شروع کرد چون آسیب‌زننده است، افزود: «نباید چهارم برای تحول، استفاده از تجربه دانشمندان غربی و شرقی نظریه‌پرداز است و تعالی بدون روزآمدی و بومی‌سازی ممکن نیست. باید آخرین نظریات مدرن را بشناسیم، با مکاتب مختلف به نتایج مشخصی برسیم. علوم انسانی مبتنی بر معارف و حکمت اسلامی است.»
 
خسروپناه نباید پنجم را در تحول اخباری مسلک دانست و گفت: «بعضی‌ها خیال می‌کنند وقتی از تحول در علوم انسانی صحبت می‌شود باید عقل و تجربه را تعطیل کنیم و فقط معنی ظاهری آیات و روایات را مورد توجه قرار دهیم.»
 
وی نباید ششم را جدا نکردن علوم انسانی دانشگاهی از علوم اسلامی حوزوی دانست و نباید هفتم را گرفتار شدن در اصالت امنیت عنوان کرد و افزود: «اصل آزادی تفکر باید حاکم شود و همان‌طور که در کرسی‌های آزاداندیشی طبق تأکید رهبر معظم انقلاب، معیار، رعایت اخلاق و منطق است و اساتید برای نظریه‌پردازی و نقد علمی مختارند در صورتی که نقد مبتنی بر اخلاق و علم باشد.»
 
معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: «نباید هشتم این است که نباید به مبانی فلسفی بسنده کرد و فقط مبانی شناختی، هستی شناختی، روش‌شناختی و مواردی از این دست را دنبال کرد. تا زمانی که علوم انسانی را درگیر واقعیت‌های جامعه نکنیم، تحول رخ نمی‌دهد.»
 
خسروپناه افزود: «نباید مهم نهم آن است که در مسائل تحول علوم انسانی نباید عجول بود، زود خسته شد که چرا تحول رخ نمی‌دهد. این موضوع نیاز به زمان دارد. آنچه امروزه به عنوان علوم انسانی مدرن شناخته می‌شود و به توصیف انسان محقق می‌پردازد از قرن نوزدهم شکل گرفته است. و در نهایت آخرین نبایسته، سیاست زده نشدن است که تمامی این نبایدها عمدتاً مدیریتی است.»

10 باید در تحول علوم انسانی
وی در ادامه به بایسته‌های تحول در علوم انسانی اشاره کرد و گفت: «بایسته نخست تبدیل دانشگاه‌های علم محور از علوم اقتصادی، علوم سیاسی به دانشگاه‌های مأموریت گرا است. بایسته دوم، راه‌اندازی معاونت علوم انسانی در وزارت علوم است در حالی که اکنون تفکر حاکم، تفکر علوم پایه و مهندسی است و برای تحول در علوم انسانی، مشاوره و متولی وجود ندارد.»
 
خسروپناه اظهار کرد: «بایسته سوم، گنجاندن درس پارادایم‌ها و استراتژی تبیینی روش‌های تحقیق در علوم انسانی در دوره دکتری و درس فلسفه علوم انسانی در دوره کارشناسی ارشد است. بایسته چهارم جسارت در تعطیلی رشته‌های ناکارآمد و راه‌اندازی میان رشته‌ای‌های کارآمد و اسلامی سازی مباحث است.»
 
استاد فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: «باید پنجم، نوآوری در علوم انسانی و داشتن یک نظریه ارتقا از دانشیاری به استاد تمامی است و باید در آیین‌نامه ارتقا اساتید ذکر شود. چرا باید وجب بگیریم که هر استاد چند مقاله دارد، در حالی که اگر جامعه علمی نظریه هر استادی را پذیرفت می توان به او ارتقا داد.»
 
وی با بیان اینکه باید ششم اختصاص بودجه وزارت علوم به سازمان‌ها و نهادها در راستای رفع نیازهای کشور است، تصریح کرد: «بایسته هفتم، ادغام دانشکده‌ها و پژوهشکده‌های علوم انسانی است و هر استادی باید موظفی آموزشی و پژوهشی، علاوه بر رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها داشته باشد. آموزش، پژوهش و مهارت باید تلفیق شوند.»
 
وی با اشاره به اینکه انتقال گروه‌های فلسفی، معارف اسلامی، ادبیات و غیره به دانشکده‌های موضوعی بایسته هشتم است، افزود: «باید نهم نیز جدی گرفتن استراتژی‌های تحقیق استادان در علوم انسانی است. یعنی هر استادی در هر مقاله باید پارادایم‌ها و روش‌شناسی تحقیق خود را در نظر بگیرد.»
 
خسروپناه در پایان خاطرنشان کرد: «باید آخر آن است که این جلسات، نشست‌ها و همایش‌ها مباحث را بررسی کنند و خروجی آن‌ها به مرحله اجرا برسد. باید از خروجی سخنرانی‌ها در حکمرانی علمی استفاده شود.»

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام