علل افزایش خودکشی در کشور و راه‌های کاهش آن

عطنا - یک استاد دانشگاه معتقد است: «خودکشی امری تک عاملی نیست و از تمام جنبه ها باید به آن توجه شود، زمینه های زیستی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فردی باعث رفتار متفاوت در هر فرد در برخورد با مشکلات می شود.»
 
به گفته دکتر سید کاظم ملکوتی عضو هیات ‌مدیره جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران، میانگین خودکشی در کشور از ۶ درصد در هر ۱۰۰ هزار نفر، طی ۱۰ سال گذشته به ۷.۲ درصد رسیده است و با نرخ اندکی رو به افزایش است. این آمار در برخی استان‌ها ۱۰، ۱۵ و ۲۰ درصد در هر ۱۰۰ هزار نفر است و این نگرانی وجود دارد که پس از شرایط کرونا این شیب بیشتر شود. به گفته ملکوتی آمار خودکشی در استان‌های خوزستان و مرکزی در حال افزایش است. همچنین گفته می شود در ایران اقدام به خودکشی در زنان بین دو تا سه برابر مردان است، اما فوت در مردان بین ۳ تا ۴ برابر زنان است. این بدین معنا است که خانم ها در اقدام به خودکشی از وسایلی استفاده می کنند که امکان کمک اطرافیان به آنها وجود دارد.
 
اما دلیل اصلی بالا رفتن آمار خودکشی طی سال های اخیر چیست؟
 
در این باره دکتر مهدی معینی، فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان و استادیار گروه روانشناسی بالینی دانشگاه علامه طباطبائی در گفتگو با عطنا گفت: «بحث خودکشی بحث پیچیده‌ای است و عوامل مختلفی در خودکشی در جوامع مختلف نقش دارند. خودکشی در همه جوامع وجود دارد و امری منحصر به کشور ما نیست. طبیعتا این مسئله شدت و ضعف‌هایی در جوامع مختلف پیدا می‌کند و با اقداماتی که صورت می‌گیرد می تواند کاهش پیدا کند.»
 
زمینه زیستی و فردی باعث بالا رفتن اقدام به خودکشی در خانم‌ها می شود
او گفت: «یکی از تئوری هایی که در بحث خودکشی وجود دارد زمینه های فردی یا زیستی در فرد است. استرس های محیطی می‌تواند با این زمینه های فردی همسو شود و در نهایت فرد را به سمت از بین بردن خود بکشاند. این زمینه های فردی در خانم ها با توجه به شرایط زیستی ای که دارند ممکن است بیشتر باشد؛ چرا که خانم ها بیشتر درگیر مشکلات روانپزشکی از جمله افسردگی که یکی از دلایل اصلی خودکشی است می‌شوند. همچنین ساختار زیستی خانم ها نسبت به آقایان تاب‌آوری کمتری دارد و در مجموع اینها سبب بالا رفتن اقدام به خودکشی در خانم ها می‌شود.»
 
ورود به دوره بلوغ و تغییرات هورمونی نرخ خودکشی نوجوانان و جوانان را افزایش می‌دهد
معینی در رابطه با بیشتر بودن گرایش به خودکشی در سنین ۱۵ تا ۲۵ سال در هر دو جنس نسبت به سایر سنین گفت: «خودکشی را نباید آنقدر ساده دید که در یک عامل خلاصه شود. در این گروه سنی ما شاهد ورود به دوره بلوغ و تغییرات هورمونی در افراد هستیم و این تغییرات هورمونی سبب تغییرات رفتاری در افراد می‌شود و می‌تواند رفتار افراد را تکانشی (انجام کارهای ناگهانی و بدون برنامه فکری) کند. یکی از عللی که در خودکشی مطرح است تکانشی بودن در رفتارهاست.»
 
او ادامه داد: «این روزها تقریباً همه افراد به گوشی هوشمند دسترسی دارند و این به معنی دسترسی به محتوای اقدام به خودکشی است که به صورت واضح فیلمبرداری شده است. اگر این را در کنار بحث تکانشی بودن رفتار یا دید تونلی که در افراد مبتلا به خودکشی دیده می شود قرار دهیم متوجه می شویم فردی که به راحتی می تواند مشکلات را حل کند، اگر مشکلاتش را ساده نبیند بهترین راه را حذف خود می داند.»
 
این استاد دانشگاه افزود: «اگر رسانه‌ها دقت کافی برای انعکاس درست و صحیح موضوع خودکشی نداشته باشند آن خبری که در واقع بیانگر یک رویداد اجتماعی به نام خودکشی است می‌تواند خود مشوق افراد برای خودکشی باشد.»
 
محرومیت، دلیل بالا رفتن آمار خودکشی در غرب کشور
معینی در رابطه با بیشتر بودن آمار خودکشی در غرب کشور گفت: «این الگو از قدیم در کشور ما وجود داشت. همیشه در استان هایی مثل خوزستان و لرستان، آمار خودکشی بالا بوده که یکی از دلایل آن محرومیت است. به دلایل خودکشی نباید به عنوان یک تک عامل نگاه کرد بلکه همه مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و .... در کنار هم قرار می‌گیرند که خروجی آن اقدام به خودکشی می شود.»
 
وی ادامه داد: «در اینجا بحث یادگیری نیز مطرح می‌شود. زمانی که در یک استان راهکار حل یک مسئله برای گروهی این طور تعریف می‌شود که اگر نتوانستند با مسئله‌ای کنار بیایند و حلش کنند بهتر است که خود را حذف کنند، این طرز فکر تبدیل به یک الگو برای سایر افراد آن استان و جامعه می شود.»
 
نگاه اشتباه جامعه مانع مراجعه افراد به روانشناس می‌شود
این استاد دانشگاه گفت: «بحث مهمی که در حوزه سلامت روان وجود دارد، انگ می‌باشد. در جامعه ما اگر کسی کوچک‌ترین حرفی در مورد خودکشی یا آسیب به خود بزند اطرافیان در مقابلش جبهه گیری می‌کنند و کسی سعی نمی‌کند که آن فرد را درک کند. قطعا در این شرایط فرد علاقه ندارد به روانشناس مراجعه کند و یا کمک بخواهد و این مسئله در سراسر دنیا وجود دارد. افراد ترجیح می‌دهند مشکلات جسمی داشته باشند ولی هرگز از مشکلات روانی حرف نزنند. به همین دلیل اکثر افراد ترجیح می دهند سکوت کنند و به روانشناس مراجعه نکنند و این رویکرد در نهایت نتایج خوبی نیز نخواهد داشت.»
 
جمع آوری ابزار خودکشی راه کم کردن اقدام به آن است
معینی گفت: «آمار جهانی حاکی از مرگ ۸۰۰ هزار نفر در سال بر اثر خودکشی است و شاید ۲۰ تا ۳۰ برابر این رقم اقدام به خودکشی داریم که خوشبختانه منجر به مرگ نمی‌شود. دلایل خودکشی را نمی‌توان با یک دلیل یا چند دلیل محدود بیان کرد؛ اما مجموعه ای از عوامل را داریم که روی هر فرد بطور اختصاصی اثر می گذارد. یکی از عوامل استرس در محیط است که می‌تواند ناشی از شرایط مالی، بین فردی، محیطی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و ... باشد. این استرس روی افرادی که زمینه های زیستی داشته باشند تاثیر می‌گذارد. تفاوت زیست فیزیولوژی و ژنتیکی افراد باعث می شود هر فرد تحمل ناکامی متفاوتی از خود نشان دهد. به همین دلیل مجموعه ای از مدل های قدیم و جدید در مجموع باعث می شود فرد اقدام به خودکشی داشته باشد.»
 
این استاد دانشگاه تصریح کرد: «یکی از راه‌های پیشگیری از خودکشی از دسترس خارج کردن ابزار آن است. در این باره می توان دو کشور پرجمعیت جهان یعنی هند و چین را مثال زد که سموم آفت کش را از دسترس عموم خارج کردند و پس از آن شاهد کاهش آمار خودکشی ها بودیم. با توجه به اینکه آمار جمعیت این دو کشور زیاد است، بعد از این اقدام، آمار جهانی خودکشی پایین آمد. در کشور ما ابزار خودکشی به راحتی در دست مردم قرار دارد و اگر ابن ابزار دست نیافتنی باشند نرخ خودکشی کاهش چشمگیری خواهد داشت.»

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام