اولویت فرهنگی دولت جدید باید چه باشد؟

عطنا - یک استاد دانشگاه در خصوص اولویت فرهنگی دولت جدید معتقد است: «در کشور ما باورمندی به غنای فرهنگی با مشکل مواجه شده است. ما گاهی خود را به خوبی نمی‌شناسیم، بنابراین دچار ایراد در فراشناخت می‌شویم. بدین ترتیب نسبت به فرهنگ خودی و بومی خود بیگانه می‌شویم. به نظر من اولویت فرهنگی ما باید رجوع به فرهنگ خودی باشد و از این راه بتوانیم وحدت ملی را بر پایه‌ اخلاق‌محوری، نخبه‌پروری، مردم‌مداری، شایسته‌سالاری و عدالت‌محوری افزایش دهیم.»
 
دولت جدید در حالی روی کار آمده است که کشور با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کند. از مشکلات اقتصادی و سیاسی گرفته تا مشکلات فرهنگی و اجتماعی. اگرچه به اذعان بسیاری از کارشناسان مشکلات اقتصادی و مسئله بهداشت عمومی هم اکنون در اولویت قرار دارد، اما نمی توان از مقوله مهم فرهنگ غافل شد؛ چنانکه عده‌ای بر این باورند که برخی مشکلات کشور ریشه‌ فرهنگی دارد و بنابراین باید ابتدا به مسائل فرهنگی رسیدگی شود. اما اولویت دولت سیزدهم در حوزه فرهنگ باید چه باشد؟
 
در این باره دکتر ابوالقاسم عیسی‌مراد دانشیار روانشناسی بالینی دانشگاه علامه طباطبائی در گفتگو با عطنا گفت: «فرهنگ یعنی همه چیز یک کشور. متاسفانه این موضوع در ملاحظات فکری ما بسیار مورد غفلت واقع شده است و ما از فرهنگ خود فاصله گرفته‌ایم. ما باید در بحث فرهنگ، چند انسجام را مورد توجه قرار دهیم و آن فرهنگ‌های ملی، دینی، اجتماعی، خانوادگی و امثالهم است. انسان معاصر دچار یک فراشناخت معیوب از فرهنگ ملی شده است. این یک بیماری فرهنگی و فرهنگ بیمار است که باید آن را بشناسیم. در فرهنگ ملی و دینی باید بدانیم که آیا مردم‌محور، اخلاق‌محور و متمرکز بر شایسته‌سالاری هستیم یا نه؟»
 
باید ریشه‌های فرهنگی خود را بازشناسی کنیم
وی افزود: «در کشور ما باورمندی به غنای فرهنگی با مشکل مواجه شده است. ما گاهی خود را به خوبی نمی‌شناسیم، بنابراین دچار ایراد در فراشناخت می‌شویم. بدین ترتیب نسبت به فرهنگ خودی و بومی خود بیگانه می‌شویم. هویت ملی و دینی ما در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است. باید ریشه‌های فرهنگی خود را بازشناسی کنیم. به نظر من اولویت فرهنگی ما باید رجوع به فرهنگ خودی باشد و از این راه بتوانیم وحدت ملی را بر پایه‌ اخلاق‌محوری، نخبه‌پروری، مردم‌مداری، شایسته‌سالاری و عدالت‌محوری افزایش دهیم.»
 
دچار بحران گفتگو هستیم
این استاد دانشگاه در خصوص این که چه سیاست‌هایی باید در حوزه‌ رسانه‌ها اعمال شود؟، اظهار کرد: «ما محتواهایمان را به وسیله‌ ابزارها به مخاطبان انتقال می‌دهیم. این کار را با رسانه انجام می‌دهیم که سیاست و رسالت آن تعامل و حرف زدن است. نقد و گفتگو باید توسط رسانه صورت بگیرد. به نظرم ما دچار نقصان گفتگو و گاه بحران گفتگو هستیم. همین مساله یک آسیب برای فرهنگ است و ما را از هدف اصیل خود دور می‌سازد. ما باید حرف بزنیم و حرف‌های همدیگر را بشنویم. در گذشته این عمل بیشتر رودررو انجام می‌شد و الآن ابزارهایی به نام رسانه‌ها نقش واسط را بازی می‌کنند. مانایی رسانه‌ها به قدرت تعامل آن‌هاست. پس رسانه‌ها باید فضای تعاملی را افزایش دهند.»
 
در دوران کرونا باید فعالیت‌های فرهنگی را به فضای مجازی منتقل کنیم
این استاد دانشگاه در خصوص این که در دوران کرونا چگونه می‌توان فعالیت‌های فرهنگی را ادامه داد؟، گفت: «کرونا یک بحران است و ما پیشتر هم بحران‌هایی مانند بحران‌های اجتماعی، اقتصادی، طبیعی و غیره داشته‌ایم. در حال حاضر هم با بحران‌هایی روبه‌رو هستیم که شدت آن‌ها کمتر از بحران کرونا نیست مانند بحران گرانی. ما وقتی در یک گرفتاری دچار می‌شویم به دنبال حل آن هستیم. از پیش هیچ فکری درباره‌ بحران‌ها نداریم. ما در بحران‌ها باید راه خود را پیدا کنیم. رسانه‌‌ها و نهادهای فرهنگی هم به همین صورت. در این شرایط راهی جز استفاده از فضای مجازی وجود ندارد. البته فعالیت فرهنگی در فضای مجازی باید بر اساس فرهنگمان باشد. گاهی ما در کشورمان روش استفاده چارچوب‌دار و قانون‌مند از وسایل فرهنگی را نمی‌دانیم.»
 
وی ادامه داد: «ما باید ابتدا در زمینه‌ استفاده از فضای مجازی، فرهنگ‌سازی‌های لازم را انجام دهیم و سپس خودمان را به روز کنیم. جوانان امروزی به محیط‌های مجازی بیش از هر محیطی گرایش دارند. باید فعالیت‌های فرهنگی را به فضای مجازی منتقل کنیم. البته باید در نظر داشته باشیم که هزینه‌های استفاده از این فضا معقول باشد.»
 
باید با استفاده از فرهنگ خود با دنیا حرف بزنیم
عیسی‌مراد در پاسخ به این سوال آیا می‌توان از فرهنگ ایرانی به عنوان قدرت نرم در عرصه بین‌المللی استفاده کرد؟، گفت: «در این زمینه ما ابتدا باید ببینیم که آیا به فرهنگ خود متکی هستیم یا نه؟ باید از فرهنگ خودی آسیب‌شناسی کنیم. از قدرت‌زدگی و جوزدگی نسبت به غرب و شرق بپرهیزیم و نسبت به فرهنگ آنان محکم و مستحکم باشیم. از علوم آنان استفاده کنیم ولی خودباخته نباشیم. دوره جنگ نظامی گذشته است و جنگ نرم در همه دنیا از طریق مباحث ایدئولوژیک انجام می‌شود. جنگ، جنگ فرهنگ است. ما باید بر اساس مبانی توحیدی وارد این جنگ شویم. ما فرهنگ دینی و ملی قوی داریم پس چه باکی داریم که با دنیا حرف بزنیم؟»
 
وی ادامه داد: «قدرت نرم یعنی ما در دنیا حرفی را بزنیم که کسی نتواند در مقابلش قد علم کند. ما باید با دنیا حرف بزنیم و قد علم کنیم. ما باید این قدرت را از دل مفاهیم بومی و ملی خود استخراج و مدل‌سازی کنیم و به دنیا ارائه دهیم. اما متاسفانه نگاه ما به فرهنگ خودمان شعاری و تقلیل‌گرایانه است. ما باید مفاهیم و محتوای خود که بر اساس فرهنگ بومی و توحیدی‌مان است را با متدولوژی روز دنیا هماهنگ کنیم و آن را نخست برای خود و دانشجویانمان بگوییم و بعد با استفاده از نخبگانمان حرف خود را به عنوان یک قدرت نرم به گوش دنیا برسانیم. باید حرف نخبگان شنیده و بدان عمل شود.»
 
ملت و دولت باید رابطه تعاملی داشته باشند
این استاد دانشگاه درباره‌ رابطه‌ فرهنگی دولت و ملت گفت: «چه رابطه‌ای بین ملت و دولت باید وجود داشته باشد؟ تعاملی یا ارباب رعیتی؟ کاری به این که کدام دولت روی کار است ندارم. در مورد دولت به طور کلی حرف می‌زنم. ما وقتی حرف از مردمی بودن می‌زنیم یعنی باید فاصله‌ها زدوده شود. درگیر شعار نشویم و بفهمیم که درد مردم چیست؟ شاید به اعتقاد ما باور نداشته باشند، شاید همراه نباشند ولی مردم هستند. جمهوریت یعنی تمرکز ما روی ملت باشد و اخلاق‌مدار باشیم. مساله دیگر شایسته‌سالاری است. به نظر می‌رسد در این زمینه خوب عمل نکرده‌ایم. اگر ملت و دولت قصد تعامل دارند پس باید حرف نمایندگان نخبه‌ ملت در حاکمیت و دولت شنیده شود.»
 
عیسی‌مراد در پایان خاطرنشان کرد: «هر دولتی که روی کار می‌آید باید خلاء دولت‌های دیگر را بشناسد و به یک مدل جدید برسد. رابطه مردم و دولت باید مستحکم، تعاملی و رفاقتی باشد. نباید قول بی‌اساس و گاه بی‌هدف و بی‌نتیجه و یا غیرقابل انجام به مردم داد. این یعنی آزار مردم. مردم می‌خواهند ببینند که آیا حرف آن‌ها شنیده می‌شود یا نه؟ دولت جدید می‌تواند تدابیر، قواعد و خلاءهای دولت‌های قبلی را در نظر بگیرد و با اتکا به نخبه‌پروری، شایسته‌سالاری و اخلاق‌محوری مشکلات را حل کند. این به نفع همه خواهد بود، هم ملت و هم دولت.»

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام