داغستان؛ جنبۀ تاریخی و واقعیت‌های کنونی آن

ساسانیان مرزهای دفاعی و تجاری داشتند و در داغستان رفت و آمد می‌کردند. پس از ساخت «دربند»، ایرانیان به داغستان کوچ کردند و در داغستان زبان فارسی رواج پیدا کرد. تعاملات در قرن‌های ۱۶ و ۱۷ دوباره شکل گرفت. در قرن ۱۸ و ۱۹ روابط تجاری داغستان و ایران بسیار زیاد شد و قفقاز بازار خود را در ایران پیدا کرد. کالاهای صادراتی از ایران به داغستان طلا، نقره، ابریشم و… است که از کاشان، مشهد، تبریز و … وارد می‌شود. روغن و ماهی ایران، خریدار بسیار زیادی دارد. احترام به اعتقادات نیز زمینه‌ساز ارتباطات است. تجارت دریایی نیز بسیار گسترده است. فرمانروایان ایرانی در داغستان  بسیار نقش پراهمیتی دارند و افراد داغستان برای آنها احترام قائل هستند. 

به گزارش عطنا، کارگاه بین‌المللی روسیه‌شناسی با حضور دکتر صالیحات موسایوا، استاد دانشگاه دولتی داغستان، به همت دانشگاه علامه‌طباطبایی و دانشگاه دولتی داغستان، سه‌شنبه، 12 اسفند برگزار شد. در ادامه مشروح این کارگاه را می‌خوانیم؛

نمایندۀ 100 قومیت

دکتر صالیحات موسایوا گفت: «سخنرانی من درباره جنبه‌های داغستان است. داغستان در شمال شرقی قفقاز است و  دسترسی مطلوبی به مسیر آبی دارد. داغستان شهر منحصر فردی در روسیه است. نمایندگان بیش از 100 قومیت و ملیت در داغستان زندگی می‌کنند و به مناطق جلگه‌ای و کوهستانی تقسیم می‌شود. قوه مجریه و قوه قضاییه دارد. صنعت ماشین‌سازی وجود دارد. دریای خزر مهم‌ترین منبع آبی است. تفاوت داغستان با دیگر مناطق روسیه چند ملیتی بودن آن است و 14 زبان مختلف دارد. زبان اصلی، روسی است. هر قومیتی مراسم و فرهنگ خاص خود را دارد. هنر قالی‌بافی مشهور است. سفال‌های داغستان نیز در سراسر جهان معروف است. هنرمندان با هنر خود وسایل پشمی درست می‌کنند و بسیار معروف است. وظیفه داغستان گرامی نگه داشتن سنت‌های خود است.

رودخانه سولاک عمیق‌ترین رود

داغستان دارای رودهای کوهستانی است که بر روی آنها نیروگاه‌های زنجیره‌ای ساخته شده و بسیار مهم هستند. رودخانه سولاک عمیق‌ترین رود در داغستان است که بسیار ژرف است. دامنه‌های اصلی سولاک از مسیرهای اصلی عبور می‌کند. مرتفع‌ترین تپه، در 18 کیلومتری تاج محله است. دمای شن و ماسه در تابستان تا 30 درجه می‌رسد. یکی از مکان‌های مهم داغستان شهر دربند است. قلعه نارینکالا قدیمی‌ترین مسجد است. قبرستان یادبود، مقبره‌ها، آثار قدیمی و... از آثار مهم به شمار می‌آیند. در غرب نارینکالا دیواری برای دور زدن وجود دارد. شاعران مشهور روسی ارتباط با سراسرجهان به‌وجود می‌آورند.

جنگ عراق و خسارت‌های زیاد

داغستان بیشترین مسلمان را دارد. اسلام در قرن 7 به داغستان راه یافت. دانشگاه دولتی داغستان در سال 1931 افتتاح شد و مهم‌ترین رویداد فرهنگی بود. در قرن 5 و 6 پادشاه فئودالیه شکل گرفت که تاثیر بسیاری در اوضاع داغستان داشت. خزریان نیز در  قرن 7 و 8 شکل گرفتند که  نزدیک خزر بودند و چندی بعد جنگ خزریان  با عراق شکل گرفت. در آخرین مراحل نیروهای عراق در مناطق داغستان لشکرکشی کردند و باعث تخریب صنایع دستی و زمین‌های کشاورزی شدند.

فرهنگ‌های گوناگون اقوام

پس از جنگ عراق، اسلام در داغستان بسیار زیاد شد. مبارزه ملت داغستان با جنگ بر نادرشاه پیروز شد و در سال 1859نیروی نادرشاه شکست خورد. در تاریخ داغستان، مبارزه‌های آزادی‌خواه بسیار زیاد است. دلاوری و استواری داغستانی‌ها تعجب جهان را برانگیخت. در نتیجۀ جنگ قفقاز، داغستان به روسیه پیوست. داغستان از لحاظ ورزش نیز بسیار مورد توجه جهان و روسیه قرار دارد. اسطوره‌های داغستان بسیار شناخته شده و معروف هستند و در راستای بهترین ورزشکاران قرار دارند. رسومات اقوام داغستان بسیار متفاوت است و هرکدام قوم فرهنگ خاص خود را دارد. تولد، آیین نوزادان، ازدواج، خواستگاری‌ها و... بسیار از همدیگر متفاوت است.

ارتباط میان ایران و داغستان

ساسانیان مرزهای دفاعی و تجاری داشتند و در داغستان رفت و آمد می‌کردند. پس از ساخت دربند، ایرانیان به داغستان کوچ کردند و در داغستان زبان فارسی رواج پیدا کرد. تعاملات در قرن‌های 16 و 17 دوباره شکل گرفت. در قرن 18 و 19 روابط تجاری داغستان و ایران بسیار زیاد شد و قفقاز بازار خود را در ایران پیدا کرد. کالاهای صادراتی از ایران به داغستان طلا، نقره، ابریشم و... است که از کاشان، مشهد، تبریز و ... وارد می‌شود. روغن و ماهی ایران، خریدار بسیار زیادی دارد. احترام به اعتقادات نیز زمینه‌ساز ارتباطات است. تجارت دریایی نیز بسیار گسترده است. فرمانروایان ایرانی در داغستان  بسیار نقش پراهمیتی دارند و افراد داغستان برای آنها احترام قائل هستند.

مرکز ایران شناسی در داغستان و روابط این دو کشور

توافق نامه‌هایی میان داغستان و ایران (دانشگاه علامه‌طباطبایی تهران، دانشگاه گیلان و پژوهشگاه ابن‌سینا) امضا شده است. مرکز ایران شناسی که در داغستان افتتاح شده است، روابط میان ایران و  داغستان را تایید می کند. دکتر امان پور بسیار به داغستان سفر کرد و با دانشجویان ایرانی دیدار کرد. در سال‌های دیگر دکتر مهدی سنایی ایران شناسی در داغستان را مهم دانست و با دانشجویان دیدار کرد و استاد انتخابی دانشگاه داغستان شد.

فعالیت‌های ایران‌شناسی

با حمایت دکتر سنایی نشست‌های زیادی برگزارشد. بسیاری از دانشجویان و استادان داغستان و ایران در آن حضور داشتند. به همت رایزنی فرهنگی ایران و روسیه سمینارهایی در سراسر داغستان برگزار شد. در مرکز دولتی ایران شب های شعر فارسی برگزار شده است. همایش‌هایی نیز با موضوع  ایران‌شناسی برگزار شد. بنابر این در مرحلۀ کنونی وظیفۀ ایران و روسیه صلح و پایداری است زیرا تجربه‌های مشترک ارزشمندی کسب می‌شود».

خبرنگار: فاطمه حسن‌آبادی