جاده ابریشم | چگونگی فهم تمدن‌ها

جاده ابریشم نماد تبادل و تعامل بین دو تمدن شرق و غرب است. به نوعی می‌توان گفت جاده ابریشم چگونگی فهم تمدن‌هاست.

به گزارش عطنا در نشست «ایران و چین: فهم تمدن‌های مسیر جاده ابریشم از دوران باستان تا امروز» محمد‌رضا الهامی، استادیار گروه زبان چینی دانشگاه علامه ‌طباطبایی (لینک) به ایراد سخن پرداخت. بخش دوم و بخش سوم این نشست قبلاً منتشر شده است.

ایران و چین و تمدن‌های جاده ابریشم

موضوع سخنرانی الهامی مقاله «لی‌شون: الگوی تعامل بین تمدنی ایران و چین در تحقق ابتکار یک کمربند، یک راه» بود که مشروح سخنان وی در پی آمده است:

رابطه ایران و چین ریشه در تمدن و تاریخ باستان آن دارد. بیش از دوهزار سال، این دو تمدن مبادلات گسترده‌ فرهنگی، علمی و اقتصادی را در جاده ابریشم در سطح مردم و دولت در دریا و خشکی انجام داده‌اند. جاده ابریشم همیشه موجب تبادل نظر بین کشورها و ملل مختلف شده و نماد تبادل و تعامل بین دو تمدن شرق و غرب است. حدود 2 ‌هزار سال، جاده ابریشم نقش به‌سزایی در انتقال کالا و مواد، فرهنگ، دین، فناوری،  ایجاد و توسعه روابط فرهنگی و اقتصادی و ایجاد روابط نزدیک بین کشورها داشته است.

زندگی قدیمی ترین شاعر مسلمان چینی در جاده ابریشم

لی شون (لینک) یکی از قدیمی ترین شاعران و دانشمندان مسلمان در تاریخ ادبیات چین است. با توجه به سوابق تاریخی پدربزرگ او یک تاجر پارسی بوده که و در زمان سلسله تانگ مشغول تجارت عطر بوده و البته عطر ایرانی را به امپراطور ژان‌لی هدیه داد و به همین خاطر با درباریان در ارتباط بود. لی‌ شون در شهر زه‌جو متولد می‌شود و به دلیل اینکه از کودکی با خانواده‌های درباری در ارتباط بود تحت تاثیر فرهنگ چین قرار گرفت.

وی در زمان وانگ ین، به عنوان نویسنده دربار شناخته شد و برادر او به عنوان حکیم داروشناس و تاجر مشهور، موقعیت خوبی در آن زمان داشت و خدمات خوبی برای توسعه مبادلات فرهنگی و پزشکی بین ایران و چین ارائه داد. خواهر او شاعر مشهوری در آن زمان بود و همچنین سوگلی وانگ ین در دربار امپراطور بود.

لی شون به دلیل تبار ایرانی خود به «لی‌بوسه» معروف بود. او در ادبیات، پزشکی و داروسازی تبحر داشت. همچنین در آزمون سلطنتی حضور یافت، مقام عالی دربار را بدست آورد و عنوان علمی «جین شی» را دریافت کرد که برای خارجی‌های مقیم چین بسیار نادر است و به عنوان فرماندار استان سیچوان انتخاب شد.

در سال ۹۲۵میلادی، دولت محلی سیچوان توسط خه تانگ سرنگون و لی شون مجبور شد به شرق و جنوب چین مهاجرت کند و چند سال آخر عمر خود را در گوانگجو، مرکز تجاری توسعه‌یافته آن زمان سپری کند. وی سال‌های آخر عمر خود را به عنوان یک فرد عادی زندگی کرد و در سال ۹۳۰ میلادی در سن ۷۳ سالگی درگذشت.

آثار قدیمی در جاده ابریشم

چینی‌ها از زمان قدیم علاقه خاصی به دارو و داروهای گیاهی داشتند.آن‌ها سعی کردند با استفاده از دانش کشورهای دیگر دانش خودشان را افزایش دهند. در اوج شکوفایی جاده ابریشم به خصوص در دوره سلسله تانگ، مهارت‌ها و تجارب سنتی و دارو‌های گیاهی یکی از کالاهایی بود که بین ایران و چین مبادله می‌شد و مورد توجه جامعه علمی بود.

در میان آن‌ها دو کتاب معروف درباره دارو‌هایی که از خارج به چین وارد شده، وجود دارد که یکی کتابforeign materia medica  است که توسط شخصی بنام «ژانگ جیان» نوشته شده است. کتاب دیگر«گیاهان دارویی دریایی» است که توسط لی شون جمع‌آوری شد. کتاب اول معرفی دارو‌هایی است که از طریق جاده ابریشم زمینی وارد چین و دیگری ویژگی‌های دارهای گیاهی خارجی که از دریا به چین وارد می‌شد.

کتاب‌های قدیمی در جاده ابریشم

کتاب لی شون درحال حاضر در دسترس نیست و گفته می‌شود به دلیل توسعه حمل و نقل در سلسله تانگ، جاده ابریشم دریایی تعداد زیادی داروی وارداتی را به دشت‌های مرکزی آورده است.

این کتاب تعداد زیادی از سوابق دقیق مربوط به مبدا، برداشت، شناسایی و دسته بندی دارو‌های وارداتی را ثبت کرده است. طبق تحقیقاتی این کتاب دارای شش جلد بوده و کتاب اصلی/اول (مرجع) از بین رفته است. در شش جلد این کتاب بیش از ۱۲۴ نوع دارو معرفی شده است.

لی‌شون با تالیف مجموعه «داروهای گیاهی دریایی» نه تنها علم پزشکی چین را غنی ساخت و راه ورود فرهنگ پزشکی و داروهای خارجی به این کشور را باز کرد، بلکه زمینه را برای مبادلات فرهنگی و علمی بین چین و کشورهای دیگر به‌ویژه ایران را فراهم آورد.

ذوق شاعری در جاده ابریشم

لی شون به دلیل ذوق و دانش غنی علاوه بر نویسندگی و تحقیق در زمینه درروهای گیاهی دریایی، سابقه طولانی در زمینه‌های ادبیات و شعر نیز دارد. آثار و شعرهای وی یکی از معروف‌ترین مجموعه شعری در چین است.

شعرهای وی در کتابی به نام «مجموعه یشم سبز» جمع‌آوری و منتشر شد که اکنون از بین رفته است. براساس خصوصیات نوشتاری و ادبی لی‌ شون، اشعار او از نظر سبک و مضمون با آثار شاعران چینی متفاوت و دارای ویژگی‌های منحصر به فرد است. سبک شاعری او بر سبک‌های بعد از او اثر گذاشته و سبک شاعری جدیدی در چین بوجود آورده است.

الگوگیری از جاده ابریشم

گفتگوی تمدن‌ها به‌جای برخورد تمدن‌ها؛ جاده ابریشم به عنوان یک پل ارتباطی همواره نشان داده است که چگونه ملت‌ها و فرهنگ‌های مختلف می‌توانند در صلح و صفا با هم زندگی کنند.

تبادلات تمدنی یا فرهنگی؛ در تاریخ تبادلات تمدنی جهان، فرهنگ غالباً نقش مهمی را ایفا می‌کند. ایران و چین در تاریخ اختلافات مختصری داشته‌اند. اما به دلیل تاثیر عمیق فرهنگی هر یک، به‌جای تخاصم موجب تبادل و همکاری بیشتر بین دو کشور شده است.

تاثیر متقابل فرهنگ‌ها؛ تعامل فرهنگی کشورها را قادر می‌سازد به سود متقابل و نتایج برد_برد دست یابند. این تنها راه نجات و زنده و پویا شدن تمدن است. امیدوارم این الگوگیری‌ها در عصر جدید، مبنای مهمی را برای اجرایی شدن طرح «کمربند و راه» فراهم کند.

خبرنگار: مرضیه هاشمی