اربعین، جلوه‌گاه انسجام فرهنگ‌ها، زبان‌ها، گویش‌ها و گرایش‌های مذهبی

• فاطمه ملک‌پایین

چهارمین همایش بین‌المللی اربعین به همت دانشگاه علامه طباطبایی در روزهای 16 و 17 مهرماه به صورت مجازی برگزار شد. به دلیل شرایط بیماری کرونا همایش اربعین امسال با سال‌های دیگر متفاوت بود، با این وجود با استقبال بالایی از سوی محققان مواجه شد. در مرحله‌ی اول 143 چکیده مقاله دریافت، که در بررسی اولیه 111 مقاله پذیرفته شد. در نهایت از بین آنها 10 مقاله از کشورهای ایران، ترکیه، لبنان، ازبکستان، مصر، روسیه، اسپانیا و کانادا انتخاب شدند.

به گزارش عطنا در ابتدای همایش، سید جلال دهقانی فیروزآبادی، رییس همایش و معاونت پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی، گزارشی از همایش ارائه داد. معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی ضمن تشکر از کلیه افراد و سازمان‌هایی که در برگزاری این همایش نقش داشته‌اند، گفت: امیدواریم این همایش بستری فراهم کند تا هم‌اندیشی بیشتر حول محور رویداد بزرگ اربعین شکل بگیرد؛ چرا که اربعین پدیده‌ای نو ظهور و عامل تعیین‌کننده در نظام بین‌الملل است.

دهقانی فیروزآبادی با اشاره به اینکه می‌توان اربعین را از دو منظر بررسی کرد، افزود: هم می‌توان اربعین را به عنوان یک ابژه و موضوع بررسی کرد و هم رویداد اربعین را در نسبت سایر پدیده‌های بین‌المللی مدنظر قرار داد. اربعین‌پژوهی به این معناست که اربعین را به عنوان یک رویداد بین‌المللی در نظر بگیریم. اربعین، گفتمانی با نیروی تعیین‌کننده در سطح بین‌الملل است. علاوه بر آن با در نظر گرفتن اربعین به عنوان گفتمانی نیرومند می‌توانیم سایر پدیده‌های بین‌المللی را بررسی کنیم. در مقالات این همایش هر دو وجه اربعین به‌ویژه نسبت رویداد اربعین با سایر پدیده‌های بین‌المللی مدنظر قرار گرفته شده که یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد همایش چهارم اربعین است.

راهپیمایی اربعین، شیوه‌ی جدید بزرگداشت ارزش‌های انسانی است

در ادامه‌ی چهارمین همایش اربعین، حسین سلیمی، رییس دانشگاه علامه طباطبایی، گفت: امیدواریم این همایش‌ها زمینه‌ی شناخت بهتر اربعین و باز شدن دریچه‌هایی برای اندیشه‌های جدید باشد.

سلیمی گفت: اربعین پدیده‌ای بسیار مهم و مناسبت تاثیرگذاری در جهان اسلام است. هرچند نگاه مناسکی به اربعین ارزشمند است ولی نگاه ما به اربعین صرفاً نگاه به مناسک نیست، بلکه توجه به این مقوله به عنوان پدیده‌ای اجتماعی است.

رییس دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه افزود: اربعین شیوه‌ای جدید در تعامل بین فرهنگ‌ها ست. اربعین، شیوه‌ی جدید بزرگداشت ارزش‌های انسانی است. اربعین گونه‌ای تازه از ظلم‌ستیزی است که در عین حال هیچ تضادی با مسالمت‌جویی ندارد. فرهنگ‌ها، زبان‌ها، گویش‌ها و حتی گرایش‌های مذهبی متفاوت در یک پدیده‌ی عظیم و بی‌سابقه مانند راهپیمایی اربعین کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و نه تنها هیچ مشکل اجتماعی به وجود نمی‌آید بلکه صحنه‌های خاطره‌انگیزی از عشق و هم‌نشینی و محبت و مبادله ارزش‌های انسانی در بین گروه‌های شرکت‌کننده شکل می‌گیرد. اربعین رویدادی استثنایی است و تابه‌حال سابقه نداشته است که ده‌ها میلیون انسان برای بزرگداشت ارزش‌های ناشی از یک قیام گرد هم جمع شوند، مرزهای ملی و فرهنگی در نوردیده شوند و همه چیز حول محور یک ارزش به هم بپیوندد.

راهپیمایی اربعین، جلوه‌گاه صلح اسلامی است

در ادامه چهارمین همایش اربعین تعدادی از محققان مقالات خود را ارائه دادند.

علی اکبر فراتی ارایه‌دهنده‌ی مقاله‌ی «ملت حسینی، وحدت اسلامی و مکتب سلیمانی» با اشاره به اینکه شعار "ما ملت امام حسینیم" و "ما ملت شهادتیم"، نماد مکتب سلیمانی است، گفت: برای فهم این دو تعبیر لازم است کلیدواژه‌ی ملت با تاکید بر مفهوم آن در زبان قرآن کنکاش شود. واژه‌ی ملت در زبان عربی و به‌ویژه قرآن به کیش و آیین و دین اطلاق شده است. ملت در مکتب شهید سلیمانی علاوه بر حفظ مفهوم عرفی آن در معنایی دینی و مکتبی نیز به کار رفته و از دایره محدود قومی خارج شده است.

فراتی با اشاره به کلام شهید سلیمانی ادامه داد: ملت امام حسین و ملت شهادت در گستره‌ی مکتبی شامل همه‌ی افرادی می‌شود که با هر ملیت و قومیتی زیر پرچم امام حسین گرد می‌آیند و بی‌آنکه پرچم، ملیت، نژاد و زبانی آنها را جدا سازد.

فاطمه‌ پورمسجدیان نیز یکی دیگر از محققان بود که به ارائه‌ی مقاله خود پرداخت. وی در مقاله «اربعین جلوه‌گاه سلم اسلامی» مفهوم صلح در جهان‌بینی اسلامی را بسیار جامع‌تر از تعاریف صلح مدرن و یا صلح کلاسیک در سایر جهان‌بینی‌ها و علوم مرتبط می‌داند. صلح اسلامی که بر پایه‌ی اعتقادات عمیق دینی استوار است در سالگرد مراسم راهپیمایی اربعین به جهانیان نشان داده می‌شود. مسلمان حقیقی در صلح کامل با همه‌ی موجودات قرار دارد.