هادی خانیکی: برخی به مهندس بازرگان، آیت الله می گفتند

مراسم «شمع راه به یاد مهندس بازرگان» عصر امروز در دانشکده فنی دانشگاه تهران برگزار شد.

هادی خانیکی مشاور فرهنگی رئیس جمهور در دوران اصلاحات و استاد دانشگاه علامه در میزگردی که پیرامون بررسی نقش‌آفرینی اجتماعی در این مراسم برگزار شد، گفت: مهم‌ترین ویژگی بازرگان این بود که حداقل از دهه 30 تا کنون نمی‌شود او را نادیده گرفت. هرکسی به بازرگان می‌رسد چه منتقد، چه موافق و جه مخالف باید نظری داشته باشد.

وی افزود: حداقل در این 7 دهه می‌شود هفت گفتمان را پیرامون بازرگان بازتعریف کرد و همین مسئله باعث دشواری فهم بازرگان است.

خانیکی ادامه داد: بازرگان آنقدر بر اصولش پافشاری می‌کرد برخی‌ به وی آیت‌الله بازرگان می‌گفتند.

وی تصریح کرد: این صاحب اصول متهم به سازش‌کاری شد و اینکه چنین مهندس برجسته‌ای و صاحب اصولی را متهم به سازش کنند خودش یک تناقض است.

خانیکی ادامه داد: با بازرگان می‌شود تاریخ روشنفکری در ایران را از موضع آشتی خواند و بازرگان محور تحولاتی است که هم ظرفیت حضور دارد و هم ظرفیت انتقاد.

وی خاطرنشان کرد: جنبش دانشجویی را باید با وضعیت جامعه و جنبش اجتماعی سنجید.

خانیکی گفت: در گذشته شرایط خاصی حاکم بود زمانی دانشگاه فنی شرایط ویژه‌ای داشت و تمام اعلامیه‌های گروه‌های مختلف روی زمین چسبیده بود در حالی که ممکن بود بیرون از دانشگاه ساواک رفتار دیگری داشته باشد.

وی خاطرنشان کرد: امروز دانشجو تنها قشر نخبه نیست در صورتی که دانشجو در گذشته قشر کوچکی از نخبگان بود امروز همه خانواده‌ها در میان خودشان دانشجو دارند و این جریان افزایش کمی پیدا کرده است.

سیدمحمدامین قانعی‌راد رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران نیز در این میزگرد گفت: امروز بیش از اینکه مفهوم دانشجو دچار تحول شده باشد مفهوم جنبش دانشجویی دچار تحول شده و نمی‌شود یک تعریف مشخص از آن کرد.

وی افزود: جنبش دانشجویی امروز متناسب با نیازهای جامعه به خودش شکل می‌دهد و دانشجویان به دلیل اینکه قشر روشنفکر مصرف‌کننده هستند اساساً افرادی هستند که علاقه زیادی به حرکت‌های رادیکال سیاسی ندارند و در بسیاری از موارد زمانی که در جامعه خلا‌هایی ایجاد می‌شود احساس می‌کنند باید دست به کنش بزنند.

قانعی‌راد افزود: جنبش دانشجویی در دنیا از بین نرفته و حتی در غرب هم هنوز این جنبش وجود دارد و دانشجویان یک فضایی را جدای کلاس ایجاد کرده‌اند و فعالیت‌هایی انجام می‌دهند.

رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران اظهار داشت: دانشگاهی که برای ورزش، کتابخوانی و موارد اینچنینی فضا نداشته باشد و زندگی دانشجویی در آن جریان نداشته باشد اسمش دانشگاه نیست در جامعه ما متأسفانه نام‌ها را هم خراب می‌کنند و یک فضای کوچک را به اسم دانشگاه نامگذاری می‌کنند و این باعث می‌شود یک فضای دل‌مردگی در این دانشگاه ایجاد شود.

وی گفت: هویت دانشجو معمولاً تابع شرایط محیط سیاسی و اجتماعی است؛ شاید نشود برای دانشجو دستورالعمل پیچید و گفت که دانشجو براساس چه نوع هویتی باشد.

قانعی‌راد خاطرنشان کرد: ما فاقد فرهنگ کثرت‌گرایانه هستیم و این امکان زندگی گروه‌های مختلف اجتماعی را در کنار هم می‌گیرد.

رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران تصریح کرد: دانشجو در فعالیت‌های خودش باید محوریت دانشگاه را هم در نظر داشته باشد دانشجو باید منطق نهایی دانشگاه را به چالش بکشد بدون اینکه منطق را بشکند.

در ادامه این مراسم مقصود فراست‌خواه عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی در رابطه با روشن‌فکری دینی از منظر بازرگان گفت: عمل روشنفکری یک خصوصیت رویدادی دارد نه وظیفه‌ای؛ عمل روشنفکری وقتی روی می‌دهد که احساس می‌کنیم با شرایط بشری و وضع زیست اجتماعی مشکل داریم و می‌خواهیم تغییراتی در شرایط ایجاد کنیم.

وی افزود: روشنفکری عملی است که می‌خواهد بگوید امور درست بازنمایی نمی‌شود و نیازمند است درست بازنمایی شود.

فراست‌خواه خاطرنشان کرد: بخش بزرگی از مردم دیندار که در دنیای امروز زندگی می‌کنند روشنفکران دینی را عددهایی از جنس خود می‌دانند که با حروف بزرگ و درشت نوشته شده است.

وی اضافه کرد: راز ماندگاری روشنفکری دینی تا امروز تنوعی است که در آن وجود دارد.

فراست‌خواه افزود: مشکل اجتماعی که بازرگان با آن روبه‌رو بود استبداد است و آزادسازی متن دینی از دست روحانیون راهبرد معرفتی بازرگان بود البته بازرگان مشکلی با روحانیون نداشت.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: مشکل اجتماعی که شریعتی با آن روبه‌رو بود علاوه بر استبداد نابرابری‌های توسعه است. بازرگان در متن دانشگاه بود ولی شریعتی را به متن دانشگاه هم راه ندادند.

وی گفت:‌ پایگاه اجتماعی شریعتی لایه‌های پایین و متوسط جامعه است در حالی که در رابطه با بازرگان اینچنین نبود.

فراست‌خواه گفت: تمامی‌خواهی دینی مشکل راهبردی است که روشنفکری دینی در دوران پساانقلاب اسلامی با آن روبه‌رو است.

وی تأکید کرد: شواهد بسیاری وجود دارد که روشنفکری دینی در ایجاد دولت دینی مسئولیت دارد و سهیم است پس در عقلانی شدن و حل مسائل و مشکلات ناشی از آن باید مسئولیت خودش را انجام دهد.

گفتنی است، مراسم «شمع راه به یاد مهندس بازرگان» که در دانشکده فنی دانشگاه تهران برگزار شد با حاشیه‌هایی همراه بود اول اینکه این برنامه با یک ساعت تأخیر آغاز شد تأخیری که دلیل آن گفته نشد. یکی دیگر از حاشیه‌های این مراسم عدم حضور محمدحسین بنی‌اسدی یکی از سخنرانان اصلی این مراسم و داماد مهندس بازرگان بود و مجری برنامه طوری این مسئله را مطرح کرد که گویی با حضور بنی‌اسد در این مراسم مخالفت شده است.

دیگر حاشیه‌ای که در این مراسم در نوع خود جالب بود، این بود که مدت برنامه خیلی طول کشید و از نیمه‌های مراسم شاهد خروج دانشجویان و صندلی‌ خالی سالن شهید چمران دانشکده فنی بودیم. قبل از آغاز مراسم تعدادی از برگزارکنندگان اقدام به فروش و ارائه کتاب‌ها و مجلاتی که در رابطه با اندیشه‌ها و دیدگاه‌های مهندس بازرگان، اصلاحات و آیت‌الله منتظری کردند.

در تابلوی اعلانات در مقابل درب ورودی سالن وجود داشت مطالبی پیرامون زندگی مهندس بازرگان نصب شده بود و در بین این مطالب نوشته‌های در رابطه با مخالفت‌‌های بازرگان با دیدگاه‌های امام (ره) وجود داشت.