در حوزه آب، رویکرد منسجمی در کشور وجود ندارد/باید فقر کشاورزان را از بین برد

به گزارش عطنا به نقل از ایلنا، از ابتدای پاییز تاکنون کشاورزان حوضه آبریز زاینده‌رود در اعتراض به پایمال شدن حقآبه قانونی‌شان تجمعاتی برگزار کرده‌اند که اغلب با بی‌اعتنایی سیاست‌مداران و گاها با برخوردهای تند مواجه شده‌اند. با این حال، در روند رو به افول وضعیت کشاورزی و کشاورزان در منطقه بهبودی حاصل نشده و بنا بر گفته نمایندگانشان، آنها در پی ایستادگی برای احیای حقآبه‌هایشان هستند.

این اتفاقات بهانه‌ای شده برای بازبینی مجدد جایگاه حقآبه و سهمیه آب مورد استفاده کشاورزان در برنامه‌های توسعه‌ای کشور.مصطفی شریف، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی به ایلنا، گفت: آب یک مساله بسیار مهم در کشور، و ساماندهی آن یکی از وظایف اصلی دولت می‌باشد که درچارچوب برنامه‌های توسعه‌‌ای باید به آن پرداخته شود. متاسفانه در این حوزه رویکرد و برنامه منسجمی وجود ندارد.

در برنامه‌های توسعه‌ای کشور، اولویت حقآبه‌های کشاورزان باید لحاظ شوند

وی افزود: آب یک منبع عمومی است که باید به آن همچون سایر منابع که جنبه عمومی و ملی دارند، نگریست. با این وجود این نکته را هم باید لحاظ کرد که برخی کشاورزان براساس سوابق گذشته حقآبه‌هایی داشته و دارند.

وی تاکید کرد: ضمن پیشبرد برنامه‌های توسعه‌ای، این اولویت را برای کشاورزان باید قائل شد. اینکه کشاورزان در هر منطقه‌ای چگونه زمین‌هایشان را با استفاده از آبی که در دسترس آنها بوده مشروب می‌کردند، در برنامه‌های توسعه‌ای باید لحاظ شود. نمی‌توان همه را سر صف خواند و به همه به یک اندازه آب رساند بلکه باید اولویت کسانی که حقآبه‌ داشته‌اند در تصمیم‌گیری‌های توسعه‌ای مدنظر قرار گیرد.

در حوزه روستایی و کشاورزی، فقر بیشتر است

شریف گفت: در امر توسعه بسیار مهم است که زوایای مختلف آن مورد توجه قرار گیرد. یکی از زوایای مهم آن فقرا هستند. طی بررسی‌های مختلف این نتیجه برای ما حاصل شده که قشر کشاورز جزو این دسته می‌باشند و در حوزه روستاها و کشاورزی فقر بیشتر است. این به معنای نبود فقر در شهر یا مشاغل صنعتی نیست و در مجموع، این مفهوم نسبی است. اما اگر فقر را به معنای تامین نشدن حداقل‌های زندگی‌ افراد در نظر بگیریم در حوزه روستایی و کشاورزی، افراد فقیر را بیشتر می‌توان پیدا کرد تا جاهای دیگر. بنابراین، برنامه اگر قرار است برنامه توسعه‌ای باشد بایستی از این زاویه وارد عمل شد که فقرا مدنظر قرار گیرند و ارتقا یابند.

حقآبه‌های محیط زیستی در ایران رعایت نمی‌شوند

این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود قوانین ضامن حقآبه‌ها در کشور، برخی نهادهای دولتی اقداماتی را انجام می‌دهند که در تضاد با آنها قرار دارند، بیان داشت: این پرسش را باید از کسانی پرسید که دارای مسئولیت هستند. نظر ما این است که اولویت‌ها باید رعایت شوند. اگر آب کم است برای همه باید رعایت شود و اگر هم به اندازه کافی وجود دارد، همه باید بهره‌مند شوند. یکی از ایراداتی که من خودم در موضوع آب به مدیریت کشور وارد می‌دانم بحث سهم و حقآبه‌های محیط زیست است. اکنون محیط زیست یکی از مظلوم‌ترین جایگاه‌ها را در ایران دارد و مدافع جدی‌ای ندارد. حقآبه‌ تالاب‌ها و بسیاری جاهای مختلف که نیازمند هستند، به درستی داده نمی‌شود. عوارض این مساله را در معضلاتی همچون به‌هم خوردن اکوسیستم‌ها و ریزگردها می‌بینید.

گفتگو و مشارکت ذینفعان دولتی و مردمی؛ ضامن ایجاد انسجام درونی در حوزه آب 

وی تصریح کرد: برداشت من این است که یک انسجام درونی در حوزه آب وجود ندارد. انسجام درونی زمانی یافت خواهد شد که ذینفعان در ارتباط با آب، دور هم جمع شوند و با یکدیگر گفتگو برقرار سازند. برخی از این ذینفعان دستگاه‌های دولتی از قبیل وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست هستند که دست‌اندرکار مدیریت و بهره‌برداری از آب هستند. بخش مهم دیگر ذینفعان مردم هستند. آنها را باید راضی نگه ‌داشت. البته این امر به معنای مورد پذیرش قرار دادن تمام خواسته‌های آنها نیست چراکه این رویکرد موجب نابودی چیزهای دیگر در جاهای دیگر خواهد شد. اگر افراد دارای حقی هستند که همه به درستی آن معترف هستند باید رعایت و به آنها داده شود یعنی در صورت کاهش میزان آب، حق آنها با توجه به این کاهش باید به آنها اعطا شود. در واقع، در امر مدیریت آب، مسئولان و سایر بهره‌برداران باید مشارکت پایدار داشته باشند. پایداری محیط زیست، کشاورزی و منابع آبی از مسائل مهم کشور ما هستند که باید رعایت و اجرا شوند.

شریف عنوان داشت: می‌بایستی در ارتباط با آب یک انسجام درونی در میان تمام دستگاه‌ها، نهادها و رویکردهای مردمی ایجاد گردد. ما شش حوضه اصلی آبریز و ۳۱ حوضه فرعی در کشور داریم که آنها باید در برنامه‌های توسعه‌ای مدنظر قرار گیرند. درنظر نگرفتن آنها موجب رشد غده چرکینی خواهد شد که هربار به مسائل جدیدی دامن خواهد زد.

تشکل‌ها می‌توانند نمایندگان خوبی برای کشاورزان باشند

این عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی در پایان در خصوص تشکل‌های کشاورزان و جایگاه آنها در تصمیم‌گیری در این حوزه، اظهار داشت: هر تشکلی که به وجود بیاید یک نقطه قوت است و باید به آن بها داد. حتی دستگاه‌های دولتی باید آنها را یک نقطه قوت در نظر گیرند. یکی از کارهای مهم دستگاه‌های دولت این می‌تواند باشد که به تشکل‌ها قدرت بدهند و به نصایح و توصیه‌های آنها گوش فرادهند. تشکل‌ها می‌توانند نمایندگان خوبی برای مردم و کشاورزان باشند و زمانی اهمیت خواهند یافت که به تصمیمات و حرکت‌های قانونمندی که انجام می‌دهند، بها داده شود. در مقابل، ضعف آنها برای کشور ایجاد ضرر خواهد کرد.