تهران روی گسل فقر و آسیب‌های اجتماعی

رئیس شورای شهر تهران، فقر را یکی از موضوعات مهم تولید آسیب اجتماعی دانست و گفت: ما هم دچار فقر درآمدی و هم دچار فقر انسانی هستیم. 

به گزارش عطنا به نقل از ایران، محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران، در نشست مدیریت شهری و چالش آسیب‌های اجتماعی افزود: متأسفانه پس از اتفاقات اخیر در کشور، فقر جدیدی هم تولید شد که بخشی از مردم ما را زیر خط فقر برد.

براساس برآوردها هم‌اکنون بیش از یک سوم مردم زیر خط فقر و یک دهک جامعه نیز زیر خط مطلق فقر قرار دارند و این نشان می‌دهد که ما با یک موج تورمی در نیمه دوم سال مواجه خواهیم بود که موجب کاهش قدرت خرید و رفاه شهروندان می‌شود.

وی مهم‌ترین عامل مبارزه با فقر را تولید ثروت از راه ایجاد اشتغال برشمرد و تأکید کرد: یکی از بسترهای ایجاد شغل در تهران بازار گردشگری است. هم‌اکنون در کشورهای پیشرفته ۳۰ درصد از درآمدها از محل گردشگری است. به طور مثال در کشوری مانند فرانسه ۸۰ تا ۹۰ میلیون توریست رفت‌وآمد می‌کنند. در آمریکای لاتین و آسیای دور مانند چین نیز از محل گردشگری، شغل‌های ارزان ایجاد می‌شود اما با وجود اینکه ما در کشور، بستری برای استفاده از ظرفیت‌های گردشگری داریم این اتفاق نمی‌افتد و سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی‌ای که در این زمینه انجام شده، دوباره بسته شده است.

وی با بیان اینکه برای مبارزه با بهمن آسیب‌های اجتماعی باید با سیاست‌های مولد فقر مبارزه کنیم، می‌گوید: ما می‌توانستیم تنها از راه  ترانزیت مسافر و جذب گردشگر در کشور، بیش از 4-5 میلیارد دلار کسب کنیم. هم‌اکنون دبی بیش از 60-70 میلیون مسافر و استانبول بیش از 100 میلیون مسافر از همین راه جذب کرده‌اند، درحالی که فرودگاه امام خمینی زیر 10 میلیون مسافر دارد که عمدتاً هم داخلی هستند. احتمالاً تاکنون هم به علت وضعیت ارزی، به زیر 4میلیون مسافر سقوط کرده است. خب این به معنای از دست دادن درآمد بالای ارزی و اشتغال است. البته از این نوع سیاست‌ها در کشور ما زیاد دیده می‌شود.

یکی از این چالش های ملموس در فرودگاه امام خمینی هم به مسأله حجاب مسافران زن برای عبور از ترانزیت برمی‌گردد که ما هنوز نتوانسته‌ایم آن را حل‌وفصل کنیم. بنابراین لازم است علما، سیاست‌های افراطی را در بعد فرهنگی و اجتماعی از سیاست‌های عقلانی جدا کرده و به جامعه عرضه کنند. رئیس شورای شهر تأکید می‌کند: ما وقتی اشتغال ایجاد می‌کنیم، در واقع نهاد خانواده را تقویت کرده‌ایم. وقتی نهاد خانواده شکل بگیرد، خود به خود از تعداد آسیب‌های اجتماعی کاسته می‌شود.

به‌گفته وی، صندوق‌های قرض‌الحسنه با انگیزه حل مشکل مردم فقیر و نیازمند شکل گرفت، اما می‌بینیم برخی از آنها به محلی برای دادن ربا تبدیل شد و مشکلات اجتماعی به وجود آورد.

وی با اشاره به اینکه تجربه نشان داده دولت و شهرداری‌ها نمی‌توانند در کاهش آسیب‌های اجتماعی به اندازه سازمان‌های مردم‌نهاد مؤثر باشند، می‌گوید: البته باید مراقب بود، چون بعضی از این انجمن‌های مردم‌نهاد با اندیشه پولشویی شکل می‌گیرند. هاشمی با بیان اینکه سیاست‌های جدید درباره منع به‌کارگیری بازنشستگان، درواقع برای جوانان شغل ایجاد می‌کند، تصریح کرد: اگر به امنیت سرمایه‌گذاری کمک کنیم، شغل ایجاد می‌شود.

وی ادامه داد: ابرچالش آسیب‌های اجتماعی یکی از بحث‌های حیاتی و بحرانی جامعه است که در بالاترین سطوح نظام دنبال می‌شود، به‌نظر می‌رسد در ماه‌های آینده به‌ویژه اواخر سال ممکن است ما با بحران جدی در این حوزه مواجه شویم.

تهران، زنانه شده است

اردشیر گراوند، پژوهشگر اجتماعی هم با انتقاد از توزیع ناعادلانه ثروت، درآمد و منابع در کشور گفت: متأسفانه ما کشور را دچار یک عدم تعادل منطقه‌ای کرده‌ایم که طی این 60 سال، تولید فقر کرده است.

برای مثال تهران هم‌اکنون 1.6 دهم منابع مالی کشور را بیش از جمعیت‌اش به خود اختصاص داده‌است. نتیجه آنکه تا زمانی که این عدم تعادل از بین نرود، مهاجرت به استان‌های برخوردار هم اتفاق خواهد افتاد.  درحالی که حکومت وظیفه دارد این عدد را از ۱.۶ به ۱.۱ در تهران برساند.

وی با بیان اینکه مقصد اصلی همه مهاجرت‌ها تهران است، ادامه داد: در دهه 50، 475 هزار نفر، در دهه 60، 350 هزار نفر، دهه 70، 615 هزار نفر و فقط در سال 95، 330 هزار نفر به تهران و کرج مهاجرت کرده‌اند. جالب اینکه همان استان‌هایی که رانت گرفته‌اند، مثل یزد همچنان در گردونه مهاجرفرست‌ها قرار دارند.

گراوند ادامه داد: نخستین بلایی که مهاجرت بر سر کشور می‌آورد، برهم زدن نسبت جنسیتی است. در یک جامعه سالم، نسبت جنسیتی مرد به زن، 103 به 100 است، اما ما با مهاجرت جوان‌هایمان از کشور، این نسبت را تغییر داده‌ایم. الان نسبت جنسیتی زیر100 است. البته با افزایش دلار، این روند مهاجرت کمی کند شده است!

وی با بیان اینکه الان نسبت جنسی در استان تهران 1/101 است، گفت: این به معنای زنانه شدن تهران است چراکه زنان و خواهران ما در سراسر کشور پناهی ندارند و بالاجبار به تهران مهاجرت می‌کنند. جالب اینکه این نسبت جنسی در شهر تهران 99 است، یعنی 99 مرد در مقابل 100 زن! و جز در یکی – دو منطقه، هیچ تعادل جنسیتی وجود ندارد. در این شرایط که زنان کشور به علت معیشت راهی تهران می‌شوند، اگر فکری به حال مسکن، بهداشت و آموزش نشود، مطمئن باشید که فساد جنسی و اخلاقی ما سر به فلک خواهد کشید. عمده این افراد هم تحصیلکرده هستند.

وی با بیان اینکه ادارات ما هم زنانه شده‌اند، ادامه داد: ما وقتی کشور را تحویل گرفتیم، بیش از 7 هزار مرد و بیش از 5 هزار زن مجرد بودند، اما بعد با شرایطی که به وجود آوردیم الان حدود 105 هزار دختر مجرد قطعی بالای 45 سال داریم.

گراوند تأکید کرد: میزان آمار تجرد قطعی از ۰.۸ پیش از انقلاب به ۴.۴ رسیده است. این عدد بالایی است چراکه پیامد تجرد قطعی فقط بحث باروری نیست، بلکه آثار و پیامدهای جدی اجتماعی به‌دنبال دارد. هم‌اکنون مجردهای قطعی در مرکز شهر تهران سکونت دارند.اساسی‌ترین راه‌حل هم تشکیل خانواده است.

وی تعداد زنان سرپرست خانوار را پیش از انقلاب 500هزارنفر و حالا بیش از 3میلیون نفر اعلام کرد و گفت: الان 8/13 درصد خانوارهای تهران، سرپرست خانوار هستند که به‌شدت درگیر مشکلات معیشتی هستند و به ناچار به خاطر کنترل اجتماعی شهرستان‌ها و معیشت به تهران و عمدتاً هم به پردیس مهاجرت کرده‌اند.

این پژوهشگر ادامه می‌دهد: الان 500 هزار واحد خالی در استان تهران است، اما 25درصد مردم مستأجرند. همین واحدها، بر حباب نرخ‌ها می‌دمند. ما با این مردم چه کرده‌ایم، پولشان پناه ندارد، به سکه و دلار پناه می‌آورند، الان در شهر تهران حدود 49 درصد مردم مستأجرند و در معرض آسیب قرار دارند، حکومت باید مسأله مسکن را حل می‌کرد. به اشتباه همه توانمان را برای رفع بیکاری در تهران گذاشته ایم، اما حالا نرخ بیکاری زنان حدود 22 درصد و در مردان 7 درصد است. جالب اینکه یک چهارم جمعیت شهر تهران تحصیلات عالیه دارند.

وی با اشاره به فشارهای روانی و اقتصادی بر مردم گفت: هم‌اکنون از 26 دلیل مرگ و میر، 40 درصد مربوط به بیماری‌های قلبی و عروقی است. از سال 88 به بعد هم این روند شدت گرفته است. بیماری اعصاب، تنفسی و قلبی و عروقی، حدود 51 درصد مرگ‌ومیرهای مردم را تشکیل می‌دهد.

در حوزه زنان همچنان برخلاف قوانین عمل می شود

لیلا ارشد، مدیرعامل خانه خورشید هم در این نشست از مشکلات پیچیده دریافت شناسنامه برای کودکان و زنان دچار آسیب گلایه کرد و گفت: من برای حل این مسأله با بالاترین مقامات تا پایین ترین‌ها جلسه گذاشتم، اما هنوز اتفاقی نیفتاده و داستان اثبات نسب همچنان وجود دارد.درحالی که قانون 1330 می‌گوید که زن می‌تواند با نام خودش برای فرزندش شناسنامه بگیرد.

لیلا ارشد با بیان اینکه هیچ دولتی ما را دوست ندارد، ادامه داد: ما هنوز نمی‌توانیم به‌صورت رسمی شبکه‌سازی کنیم و اتحادیه داشته باشیم. ما دو سال و نیم دویدیم تا توانستیم بعد از 40 سال کار مجوز بگیریم. به یاد دارم که در ابتدای فعالیتم به ازای 11 ماه کار، 30 تن سیب زمینی می‌خواستند به ما بدهند و حتی بارها به ما تهمت زدند.

مدیر خانه خورشید با اشاره به اینکه برخی NGOها از دریافت کمک‌های زیرساختی شهرداری محروم هستند، گفت: یک زمین 7000 متری در منطقه 12 وجود دارد که ما حتی یکبار هم نتوانستیم از امکانات این زمین که اتفاقاً امکانات و سالن‌های خوبی هم دارد استفاده کنیم و حالا پلمب شده است.

اعتیاد به صنعت زباله پیوند خورده است

رضا امیدی، پژوهشگر اجتماعی هم با انتقاد از تمرکز امکانات در تهران گفت: درحال حاضر بیش از 75 درصد تسهیلات بانکی در تهران ارائه و بیش از 85 درصد از سرمایه گذاری‌ها نیز در 5 کلان‌شهر کشور انجام می‌شود. با این وضعیت طبیعی است که به اینجا برسیم.متأسفانه ما هیچ سیاستی هم برای عقب نشینی از این وضعیت غلط نداریم و آن را همچنان ادامه می‌دهیم.

وی ادامه داد: ما در این سیاست‌ها، مدام شهروند زدایی کرده و مددجوسازی می‌کنیم. نمونه آن مسأله مسکن است. کاملاً گرانی مسکن برنامه‌ریزی شده بود؛ این حباب نیست. برخی کاندیداهای شورا به صراحت اعلام می‌کردند که باید هزینه زندگی در تهران گران شود تا هرکسی نتواند زندگی کند. خب اینها مدام شکاف‌های طبقاتی را افزایش می‌دهد.

امیدی همچنین با بیان اینکه اعتیاد در تهران با صنعت زباله پیوند خورده است، گفت: الان بازیافت زباله که بخشی از ذینفعانش، کارکنان و مدیران شهرداری هستند از همین کودکان زباله گرد است و این چرخه آنقدر ظرفیت دارد که تا 10 سال آینده هم می‌تواند کودکان و کارتن خواب های زباله گرد را به سمت تهران سوق دهد.