سواد رسانه‌ای بهترین راه استفاده از فضای مجازی‌ست

استاد و مدرس دانشگاه علامه طباطبائی گفت: استفاده از فضای مجازی یک شرط دارد و آن‌ هم برخورداری کاربر از یک سواد رسانه‌ای یا توان ارتباطی مناسب است.

به گزارش عطنا به نقل از جام جم، دکتر منصور ساعی افزود: کاربر باید بداند که هدف یا اهدافش از انتخاب و ورود به یک رسانه چیست و اصولا این رسانه چه کمکی به او در زندگی فردی و اجتماعی‌اش خواهد کرد.

وی تصریح کرد: بهترین راهکار استفاده از فضای مجازی برخورداری از سواد رسانه‌ای است، به این معنا که کاربر فضا را بشناسد و از کارکردهایش مطلع باشد، پس از کسب این مهارت می‌توان با دید باز به سراغ فضای مجازی و مختصاتش رفت.

ساعی خاطرنشان کرد: هر پدیده نوظهور، فارغ از ماهیت و مختصاتش، به شکل توامان دارای نتایج و تبعات مثبت و منفی است. در معدود شرایطی، گاه آثار منفی و سوء چنان شاخ و برگ گرفته و رشد و نمو می‌کند که بر برکات و نتایج مثبت می‌چربد و چنان غالب می‌شود که همه چیز را از صدر تا ذیل تحت‌شعاع خود قرار می‌دهد.

این مدرس دانشگاه اظهار داشت: به عبارت دیگر، مثبت‌ها در زیر سایه منفی‌ها قرار گرفته و یکسره مغفول می‌ماند. شوربختانه این قاعده در کشور ما درباره فضای مجازی مصداق دارد و آثار منفی این پدیده نوظهور، اما نافذ، چنان گل‌درشت و پررنگ شده که دستاوردها و کارکردهای آن را از چشم انداخته و به حاشیه رانده است.
ساعی ادامه داد: در حالی که در دنیا به فضای مجازی به عنوان یک بستر و فرصت برای ارائه خدمات اطلاع‌رسانی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی نگریسته می‌شود و حتی کارکردهای مثبت سیاسی هم برای آن قائل شده‌اند، اما در کشور ما بیشتر مفاهیم و عباراتی بر حول محورهایی همچون خلق شایعه، کلاهبرداری، مزاحمت‌های ناموسی، تولید محتوا و داده‌های غیراخلاقی را در اذهان متبادر می‌سازد.

وی خاطرنشان کرد: صفحات حوادث رسانه‌های رسمی از جمله مطبوعات، خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری پر است از ماجراهای شیادی و سوء‌استفاده‌های مالی و عاطفی‌ای که در فضای مجازی صورت گرفته و به تبع آن، هشدار پشت هشدار که مراقب این فضا و بستر باشید که بلاخیز است و منبع و بستر شرارت و بی‌اخلاقی.

توانمندسازی فضای مجازی
استاد و مدرس دانشگاه علامه طباطبائی اذعان داشت: اگر تعارف را کنار بگذاریم و قرار را بر صراحت مدار کنیم، به سیاق مسبوق و مالوف در برخورد با هر پدیده نوظهور به‌خصوص از نوع رسانه‌ای‌اش، در مواجهه با فضای مجازی هم دچار افراط و تفریط شده و چشمان را روی واقعیت‌ها بسته و یک گارد و جبهه‌گیری گنگ و نامفهوم را سرلوحه کار خود قرار داده‌ایم.

وی ادامه داد: به تعبیری دیگر در دید و بینش افراد جامعه به‌طور اعم و مسئولان و دست‌اندرکاران به شکل اخص، فقط تبعات سوء و منفی این فضا را در بوق کرده و جار زده‌ایم و اصولا یک تهدید است. ساعی اضافه کرد: تا به امروز بیشتر سخن و گفته‌ها از تبعات و آثار منفی فضای مجازی بوده تا برکات و کارکردهای مثبتش، مخلص کلام این‌که تا این‌جای کار به فضای مجازی، مختصات، ویژگی‌ها و کارکردهایش بیشتر به چشم تهدید نگاه شده است تا فرصت.
این استاد و مدرس ارتباطات معتقد است: فضای مجازی را باید به عنوان یک فرصت نگاه کرد نه چالش؛ از آنجا که ظرفیت‌های آن می‌تواند در همه ابعاد در خدمت توسعه قرار گیرد.

دکتر منصور ساعی برای فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی، ویژگی و شاخصه توانمندسازی قائل می‌شود و می‌گوید: این توانمندسازی به‌خصوص در جوامعی که در عرصه جهانی به حاشیه رانده شده‌اند یا به لحاظ جغرافیایی پراکنده هستند، نمود بیشتری دارد و می‌تواند به مشارکت دادن این جوامع در فرآیند توسعه بین‌المللی کمک کند.

برخورداری کاربر از سواد رسانه‌ای
این استاد دانشگاه علامه طباطبائی تاکید می‌کند: البته استفاده از فضای مجازی یک شرط دارد و آن‌ هم برخورداری کاربر از یک سواد رسانه‌ای یا توان ارتباطی مناسب است، او باید بداند که هدف یا اهدافش از انتخاب و ورود به یک رسانه چیست. به باور دکتر ساعی، از میان کارکردهای مثبت فضای مجازی، مهم‌ترین و برجسته‌ترین‌اش کمک به افزایش مشارکت اجتماعی کاربر و تبدیل او به یک شهروند فعال است.

پرورش یک شهروند فعال
وی تصریح کرد: رسانه‌های جدید و نوظهور با دگرگون کردن مکان و زمان و برداشتن یا کوتاه کردن فاصله‌ها توانسته‌اند بهترین بستر را برای افزایش مشارکت اجتماعی و پرورش یک شهروند فعال فراهم آورند.

این مدرس ارتباطات خاطرنشان کرد: اگر گمشده رسانه‌های جمعی رسمی را مشارکت مخاطب بدانیم، رسانه‌های مجازی در این زمینه موفق هستند و از این طریق می‌توانند کمک کنند که کاربر به یک عنصر مفید و کارآمد در جامعه و مناسبت‌هایش تبدیل شود.
دکتر ساعی در پاسخ به این پرسش که سواد رسانه‌ای چگونه و از طریق چه افراد یا نهادهایی باید به کاربران آموزش داده شود، می‌گوید: مقوله سواد رسانه‌ای از قدمت چندانی برخوردار نیست، اما در کشورهای پیشرفته از مدرسه و سنین پایین شروع می‌کنند، به کودکان می‌آموزند که با رسانه در هر شکل و فرمش چگونه برخورد کنند. در مدارس ما هم باید از همان ابتدا بچه‌ها را با انواع رسانه و محتوای آن آشنا کنند. نگاه قهری و انکاری بی‌فایده است و فقط باعث مغفول ماندن کارکردهای آموزشی، اجتماعی و اقتصادی رسانه‌های جدید می‌شود.

اختصاص بخشی از کتاب‌های درسی به فضای مجازی
وی ادامه داد: فضای مجازی کارکردهای مثبتی دارد که برخی از آنها بیش و کم و به آرامی در کشور ما هم قابل رویت و مشاهده است، اما چه باید کرد که کاربران ایرانی هم به سراغ این کارکردهای مثبت رفته و دور حاشیه‌های کاذب و دارای عوارض سوء آن را خط بکشند؟