بخش عظیمی از سرمایه‌های کشور صرف توجیه‌ کردن مردم می‌شود

 پژوهشگر حوزه جامعه‌شناسی و علوم سیاسی‌ با بیان اینکه بخش عظیمی از سرمایه‌ها صرف اقناع مردم و توجیه‌پذیری آنها می‌شود تا دولت‌ها مشروعیت خود را حفظ کنند، گفت: تلاش برای مشروعیت‌بخشی با هزینه اجرا و اداره کشور رابطه عکس دارد، همواره برای تحکیم و مشروعیت‌بخشی به ایدئولوژی، سرمایه‌گذاری می‌شود و هر چه مشروعیت بالاتر می‌رود هزینه اجرا کمتر می‌شود.

به گزارش عطنا، نشست «دیده‌بان غیرتمند اقتصاد ملی» به یاد سیزدهمین سالگرد درگذشت استاد میرمصطفی عالی‌نسب، اقتصاددان و صنعتگر ایرانی عصر پنج‌شنبه، ۱۴ تیرماه با حضور جمعی از استادان و علاقه‌مندان در موسسه مطالعات دین و اقتصاد برگزار شد.

در این نشست دکتر فرشاد مومنی، رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد و استاد برنامه‌ریزی و توسعه دانشگاه علامه طباطبائی، دکتر سیدمحمدرضا بهشتی، دانشیار فلسفه دانشگاه تهران و علی رضاقلی، جامعه‌شناس و پژوهشگر توسعه به ایراد سخنرانی پرداختند.

علی رضاقلی، پژوهشگر حوزه جامعه‌شناسی و علوم سیاسی‌ در بخشی از این نشست به ارائه دیدگاه‌های خود پرداخت و در ابتدا ضمن بزرگداشت یاد و خاطره استاد میرمصطفی عالی‌نسب گفت: باید موضوعی که اینجا مطرح است مثل فرش بافت و مثل درد با آن ساخت، اتفاقی نیست که بتوان آن را به‌راحتی تجزیه و تحلیل کرد.

وی افزود: ایران در طی بیش از 500 سال در وضعیت خاصی بوده و شرایط آن با کشورهای صنعتی شده فرق داشته است، کشور تا قبل از دسترسی به نفت در حالت رکود قرار داشت و پس از دسترسی به آن اصلاحاتی در زمینه‌های مختلف صورت گرفت و در سال 1335 پول نفت به مصرف پایتخت رسید.

این پژوهشگر حوزه جامعه‌شناسی با بیان اینکه جامعه باید در سطح نظری خود را بشناسد تا بتواند در جهت رشد گام بردارد، گفت: اتفاقی که در سال‌ها‌ی انقلاب رخ داد این بود که قدرت چانه‌زنی در کشور برای تغییر بالا رفت.

چگونه ایران در مرحله بیل و کلنگ مانده است؟

رضاقلی از قرارداد شاه سلطان‌حسین برای کندن تونل کوهرنگ سخن گفت و ادامه داد: در این قرارداد نوشته شده بود بیل و کلنگ برای کندن تونل از خارج کشور آورده ‌شود. این سوال مطرح می‌شود چگونه ایران در همین مرحله بیل و کلنگ مانده است؟ بنابراین لازم است تغییرات را شناخت و نقاط ضعف را بررسی کرد. اما غفلت از این نقاط ضعف منجر می‌شود راه حلی برای برون‌رفت از معضلات سیاسی و اقتصادی ایران وجود نداشته باشد.

وی در ادامه سخنانش با اشاره به وجود افرادی نظیر عالی‌نسب در تاریخ ایران، گفت: در تاریخ ایران همیشه افرادی مثل عالی‌نسب اخلاقی و از جان گذشته بودند و خدمت و ایستادگی می‌کردند اما همواره گروهی بوده‌اند که آثار کاری این افراد را تخریب می‌کردند که تعداد این دسته بیشتر بودند. این اتفاق به ویژه بعد از اسلام قابل توجه است.

رضاقلی، عالی‌نسب را چهره شاخصی در ایران خواند و گفت: عالی‌نسب توانایی داشت و در عرصه اقتصادی خدمات زیادی انجام داد. با وضعیت اقتصادی موجود چگونه می‌توان عالی‌نسب را بررسی کرد.

وی افزود: در دوران شاه، عقیده ابتهاج بر این بود که قدرت نظامی بدون بنیه اقتصادی دوام نمی‌آورد ولی این اعتقادات نتیجه‌ای نداشت و پافشاری‌های او موجب شد تا به زندان بیفتد، از این سخنان می‌توان نتیجه گرفت وضعیت موجود یک روند بلند تاریخی است.

این پژوهشگر حوزه جامعه‌شناسی با بیان اینکه انسان؛ منفعت‌خواه، بیشینه‌خواه و فرصت‌طلب است، گفت: اگر انسان را منفعت‌خواه فرض کنیم کارهایی که روی ارز و سکه صورت می‌گیرد با تز نیوکلاسیکی مطابق می‌شود. گروه‌ها‌یی که قدرت چانه‌زنی دارند و نامرئی هستند هر جا منفعت ایجاب کند قانون را پایمال می‌کنند.

رضا قلی افزود: در عین حال نیوکلاسیک‌ها فقری را می‌پذیرند که با فقری که عنوان شد، نامتقارن  است. نیوکلاسیک‌ها‌ دولتی را  قبول می‌کنند که نظم را بوجود آورد تا اقتصاد فعالیت کند. یعنی افراد را محدود می‌کنند که نتوانند تا هر جا دنبال منفعت خود بروند و هر فرصت‌طلبی را بکنند. اگر افراد بر اساس فرض نخست عمل کنند نمی‌توانند فرض دوم را بپذیرند. یعنی تعرضی بین دو فرضیه مطرح شده وجود دارد که حل‌نشدنی است.

وی در ادامه گفت: در شواهد تاریخی بسیاری از افراد توانایی قانون‌شکنی را دارند و منافعشان هم ایجاب می‌کند قانون را بشکند؛ اما این را را انجام نمی‌دهند. گروهی هستند که منافعشان ایجاب می‌کند که کاری را بکنند اما خلاف منافعشان عمل می‌کنند.

رضاقلی از شرایط تاریخی ایران سخن گفت و ادامه داد: در دوران ناصرالدین شاه انقدر سکه را دستکاری کرده بودند که بدل به پول سیاه شد. در سکه‌ها نقره وجود نداشت و آنها بی‌ارزش شده بودند. سکه‌ها‌ی جدید ضرب کردند ولی هر موقع کسی می‌رفت تا سکه جدید بگیرد به او می‌گفتند «تمام شده!» مثل پخش اوراق قرضه که همیشه می‌گویند تمام شد.

این جامعه‌شناس گفت: در آن دوران آنقدر ارزش پول از بین رفته و مس قاطی درهم و دینار شده بود که هیچکس درهم را بر نمی‌داشت چون ارزش مادی نداشت. غازان‌خان برنامه‌ریزی خاصی برای انجام حقوق مالکیت انجام داد. به دنبال این تمهیدات پول از رده خارج شد و پارچه جایگزین آن شد.

وی سپس از روند خرید اوراق قرضه سخن گفت و افزود: مردم اوراق قرضه را می‌خرند و نگه می‌دارند و پس از مدتی به منظور گرفتن بهره مراجعه می‌کنند. وزارت نیرو می‌گوید «پول ندارم»  فلان نیروگاه را به جای آن درخواست می‌کنند و به این ترتیب نیروگاه به بخش خصوصی واگذار می‌شود. این پیچیدگی‌ها‌ افزایش یافته است.

رضاقلی با بیان اینکه تخصیص منابع برای مشروعیت‌بخشی قابل توضیح نیست، گفت: بخش عظیمی از سرمایه‌ها صرف اقناع مردم و توجیه‌پذیری آنها می‌شود تا دولت‌ها مشروعیت خود را حفظ کنند. نمونه‌های آن بسیار زیاد است و همواره از گذشته این پدیده وجود داشته است. جامعه تغییرات نویی را که با منافعش سازگار نیست به وجود می‌آورد تا احساس عدالت‌محوری را تأمین کند ولی در این میان خودش ضربه می‌بیند.

وی به روند شکل‌گیری ایدئولوژی اشاره کرد و توضیح داد: اینکه ایدئولوژی در حالت کلی و جمعی چگونه شکل می‌گیرد قابل توضیح است اما به صورت شخصی و فردی پرداختن به آن سخت است. ایرانیان از صدر تاریخ همواره تلاش می‌کردند با روحیه انسان‌دوستانه و وطن‌پرستی به کمک جامعه و دفاع از کشورشان بروند.

رضاقلی در ادامه دو رقیب دولت‌ها را از هم تفکیک کرد و گفت: هر دولتی که سر کار است یک رقیب خارجی و یک رقیب داخلی دارد. رقیب خارجی که در عرصه بین‌المللی است و رقیب داخلی که همواره می‌گوید من در دوران بعدی حاکمیت را در دست می‌گیرم و بهتر از تو حکومت می‌کنم بنابراین باید شرایط کشور را مورد کنکاش قرار داد و مشاهده کرد با رقیب بعدی چگونه رفتار خواهد شد.

وی با بیان اینکه آموزش برای نگهداری وطن سنت دیرینه است، گفت: وقتی شاهنامه را می‌خوانی دو محور اصلی را در آن می‌توان دید که اولین آن مهار رقیب خارجی است. محل فعالیت اقتصادی باید مشخص باشد و بتوان از منابع استفاده بهینه کرد. بنابراین دفاع از مرزهای ایران نقطه شکننده برای ایران بوده و خیلی نمی‌توانسته‌اند از ورود بیگانگان جلوگیری کنند. شکننده بودن مرزها در تاریخ ایران مشاهده می‌شود.

رضاقلی با نگرش خوش‌بینانه شرایط فعلی ایران را مورد بررسی قرار داد و گفت: عدالت، شکوفایی، نظم و قانون می‌توانند مجدداً پا گیرند، ایدئولوژی همیشه در کشورهای گوناگون وجود داشته است. برای ایدئولوژی سرمایه‌گذاری و مشروعیت‌بخشی می‌شود. مشروعیت با هزینه اجرا و اداره کشور رابطه عکس دارد؛ هرچه مشروعیت بالاتر می‌رود هزینه اجرا کمتر می‌شود.

علی رضاقلی، پژوهشگر حوزه جامعه‌شناسی و علوم سیاسی‌ در پایان سخنانش اظهار امیدواری کرد با تصحیح الگوی تولید و مصرف و تلاش برای آبادانی کشور، نام ایران بتواند جایگاهی را عرصه جهانی برای خود باز کند.