یک کارشناس میراث فرهنگی می گوید: از سال 87 فرونشست زمین در اطراف تخت جمشید وجود داشت اما با ادامه برداشت های بی رویه از آبهای زیرزمینی اکنون فرونشست زمین بیشتر شده و این نگران کننده است.
سال 87 کارشناسان میراث فرهنگی متوجه پدیده فرونشست زمین های اطراف نقش رستم در فارس شدند که تحقیقات بخش آب شناسی دانشگاه شیراز مشخص کرد ایجاد این ترک ها، بر اثر برداشت آب از زمین های اطراف برای کشاورزی است. با اینحال اهمیتی به این موضوع داده نشد تا اینکه سال 91 این ترکها و فورنشست به تخت جمشید نزدیک شد و امروز هم مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی شیراز اعلام کرد که فرونشست زمین در تخت جمشید رسیده است.
در همین زمینه با اردشیر اروجی کارشناس میراث فرهنگی گفت وگویی را انجام داده ایم:
در سالهای اخیر فرونشست زمین در نقاط مختلف فارس مشاهد شده که نمونه آن در محوطه تاریخی نقش رستم در حوالی شهرستان مرودشت فارس بود. اما اکنون مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی شیراز اعلام کرده که فرونشست زمین به نزدیکی تخت جمشید رسیده است. به نظر شما دلیل آن چیست؟
افت شدید سطح آب زیرزمینی و خشکسالی شدید در این سالها موجب شد تا نشستی در محوطه نقش رستم، بعضی منازل مسکونی در روستای شول ایجاد شود و مردم محلی را نگران کند. اما با بی توجهی به محیط زیست در سالهای گذشته و ادامه برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی سال 1391 در فاصله 200 متری از صفحه اصلی تخت جمشید شکافی موازی با صفحه به طول 150 تا 200 متر، نمایان شد و این فرونشست به تخت جمشید هم رسید. اما باز هم برداشت از دشتهای اطراف ادامه پیدا کرد و الان زمینهای اطراف تخت جمشید قدرت خودترمیمی را از دست داده اند که بسیار خطرناک است.
اکنون وزارت نیرو برداشت آب از آبهای زیرزمینی را ممنوع کرده که شاید این بتواند به زمینهای اطراف تحت جمشید کمک کند.
بله وزارت نیرو برداشت آب از دشت مرودشت در کنار تخت جمشید و کلا تمام دشتها را ممنوع کرده است تا شاید با ریزش بارندگی، دوباره این تعادل برقرار شود. هرچند که وزیر نیرو اعلام کرده با اجرای درست این قانون، 20 سال طول می کشد تا به 30 سال گذشته بازگردیم از این رو خودترمیمی زمینهای اطراف تخت جمشید هم زمان طولانی نیاز دارد. اما باید به طور طبیعی این کار انجام شود و تنها کمک برخورد قاطع با متخلفانی است که از آبهای زیرزمینی برداشت بی رویه آب دارند.
بنابراین تنها راه مرمت زمینهای اطراف تخت جمشید، خود مرمتی است؟
بله . باید با تغییر الگوی کشت، جلوگیری از احداث چاه های جدید و جابجایی چاه های قدیمی، تغییر نوع آبیاری و فرهنگ سازی استفاده از آبهای زیرزمینی را کم کرد. به نظر من باید بی توجهی به محیط زیست و آثار مخرب آن عبرتی شود تا در حفظ آثار فرهنگی و تاریخی کشورمان بیشتر دقت کنیم .چون ممکن است یک روز با تخریب این آثار کشور بی هویتی شویم.
به جز فرونشست زمین، مشکل ترک خوردگی آثار هم از چندسال قبل وجود دارد. اما هنوز اقدام مناسبی برای حفاظت آنها انجام نشده است.
متاسفانه در این 10 سال که فرونشست زمین در اطراف تخت جمشید مشاهده شده و این ترکها هم به وجود آمده نسبت به محیط زیست و میراث،بی توجهی وجود داشته و باعث نابودی و تخریب آن شده است مانند دریاچه ارومیه که تقریبا خشک شده است. اما برای حفظ سنگها یک دوره پیشنهاد شد که روی آثار پوششی بزنند اما منظره آنجا را خوب نمی کرد چون باید در یک شرایط طبیعی باشد برای همین استقبال نشد. اما یک راهکار این است از قسمتهای مهم و سنگهایی که مهم تر هستند کپی برداری و مولاژ کنند و قسمتهای اصل را به موزه منتقل کنند. اما الان که به فصل سرما نزدیک می شویم امکان ترک خوردگی آنها بیشتر می شود چون برف درون این آنها که شب یخ می زند ترکها را بیشتر می کند.برای همین یا باید سریع برفها را پاک کنند یا مواد عایقی بپاشند که این مواد عایقی هم امکان ندارد چون باعث فرسوده شدن سنگها از درون می شود.برای همین درحال حاضر سازمان یک پوشش سقفی بر روی این آثار زده که به نظرم بهترین شیوه برای حفاظت از تخت جمشید است.