نقش گروه‌ها در فهم سیاست ایالات متحده آمریکا

علیرضا کوهکن، استادیار روابط‌ بین‌الملل دانشگاه علامه‌طباطبائی در جایگاه ارائه‌دهنده بر فهم گروه‌بنیان سیاست امریکا تاکید کرد و محمد جمشیدی، استادیار مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران و  اصغر کیوان‌حسینی، دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه‌طباطبائی در جایگاه منتقد، عدم بررسی رابطه «گروه» با نخبه‌گرایی و نهادگرایی لیبرال، نادیده گرفتن نقش گروه‌های لابی و عوامل دیگر در اتخاذ سیاست امریکا را از ضعف‌های این پژوهش دانستند.

به گزارش عطنا، کرسی ترویجی «فهم گروه‌بنیان سیاست ایالات متحده آمریکا» با ارائه دکتر علیرضا کوهکن، استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی با حضور دکتر اصغر کیوان‌حسینی، دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی و دکتر محمد جمشیدی، استادیار مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران در جایگاه منتقد و دکتر فائز دین‌پرستی‌صالح در جایگاه مدیر نشست دوشنبه، 3 اردیبهشت‌ماه در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

برای فهم سیاست خارجی آمریکا باید «گروه‌ها» را بشناسیم

علیرضا کوهکن، استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی در بخشی از این نشست به ارائه مقاله خود پرداخت و گفت: وقتی گروه‌ها به درستی شناخته شوند همه چیز در عالم سیاست درست شناخته می‌شود.

وی با تاکید بر این نکته که نظرات سه شخص در خصوص اهمیت گروه در سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا قابل تعمل است، ادامه داد: جیمز مدیسون اولین کسی است که در مورد  گروه و اهمیت آن در رابطه با ساخت توزیع قدرت در آمریکا مقالات متعددی دارد.  در مقاله شماره 10 فدرالیسم که در سال 1778 با عنوان «دسته‌گرایی و فرقه‌گرایی» نوشته شد، دسته‌گرایی و فرقه‌گرایی را گروهی تعریف می‌کند که منافع آنها با منافع دیگر شهروندان متضاد است. مدیسون علت شکل‌گیری این گروه‌ها را تفاوت در عقاید سیاسی می‌داند.

استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به اینکه مدیسون تصویری مضر از فرقه‌گرایی را نشان داده و معتقد بود امکان حذف این گروه وجود ندارد و تنها راهکار کنترل آنهاست، افزود: چون آزادی سیاسی ارتباط تنگاتنگی با حیات سیاسی در جامعه دارد امکان حذف ندارد و تنها راه چاره کنترل این گروه است.

هر چقدر گروه‌های بیشتری در جامعه  وجود داشته باشد منافع تعداد بیشتری از مردم تامین می‌شود.

وی با بیان اینکه هر چقدر تعداد این گروه‌ها در جامعه بیشتر باشد منافع تعداد بیشتری از مردم تامین می‌شود، گفت: مدیسون معتقد بود حکومت دموکراتیک بدون وجود گروه‌های ذی‌نفوذ معنی ندارد و با وجود این گروه‌ها است که آمریکا بهتر اداره می‌شود.

کوهکن با تاکید بر اینکه این مقاله جزء 20 نوشته اثرگذار در تاریخ ایالات متحده آمریکا است، ادامه داد: به اعتقاد مدیسون وجود این گروه‌ها برای ایجاد و تداوم آزادی ضروری است و هر چقدر تعداد این گروه‌ها بیشتر باشد امکان تسلط یک گروه بر آن کم و منافع بیشتری از مردم تامین می‌شود.

استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به بنتلی و آثار وی او را یکی از نویسندگان معتبر روش پژوهش دانست و گفت: بنتلی نویسنده اولین کتاب درباره نگاه علمی به گروه در ایالات متحده آمریکا است. بنتلی جامعه آمریکا را متکثر دانست و معتقد بود در این جامعه هر کسی قدرت و منفعتی دارد و قدرت باعث شکل‌گیری این گروه‌ها می‌شود.

کوهکن با اشاره به نگاه رفتارگرایانه بنتلی و کتاب روند حکومت او که در سال 1908 منتشر شد، گفت: همه‌ سیاست‌ها و دولت‌ها حاصل فعالیت گروه‌ها هستند و هر نوع تلاش دیگر برای توزیع قدرت وسیاست تلاشی گمراه کننده است.

در جامعه مدرن امکان پیگیری اهداف سیاسی به تنهایی وجود ندارد

وی افزود: افراد به تنهایی برای رسیدن به اهدافشان حرکت نمی‌کنند چون در جامعه مدرن امکان پیگیری اهداف سیاسی به تنهایی وجود ندارد. بنتلی جامعه سیاسی آمریکا را براساس گروه تحلیل کرده و نقش افکار عمومی را کم رنگ نشان می‌دهد.

استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه از لحاظ بنتلی اصطلاح منافع عمومی هم کاربردی ندارد چون از لحاظ نظری چیزی نیست که همه‌ مردم آن را بخواهند، گفت: بنتلی ساخت سیاسی در آمریکا را برخلاف نوع نگاه به آن بسیار پیچیده می‌داند.

کوهکن با اشاره به اینکه یکی دیگر از کسانی که در رابطه با گروه و نقش آن صحبت کرده است ترومن، رئیس جمهوری سابق ایالات متحده آمریکا است. ترومن نقد مهمی به بنتلی داشته و نظرات او را کامل کرده است.  ترومن گروه را بر پایه یک یا چند هنجار مشترک که ادعای ایجاد اهمیت یا دستیابی به هنجار مشترک داشته باشد و بتواند این ادعا را در مقابل گروه‌های دیگر مطرح کند، تعریف می‌کند.

 «گروه» مهمترین عامل برای تحلیل سیاسی است

استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی افزود: به عقیده ترومن گروه برای رسیدن به اهداف خود باید سعی کند بر مقامات تاثیر گذارد و بر آنها فشار بیاورد.

وی با اشاره به روش‎‌های اقناع از جمله فشار اجتماعی، رشوه و توجیه سیاسی گفت: به اعتقاد ترومن یکی از روش‌های گروه ذی نفوذ، ورود به مراکز قدرتمند و تاثیرگذاری در آنها است.

کوهکن با نظام حزبی آمریکا را نامنظم دانست و گفت: منتخبان حزبی به نظرات حزب در آمریکا پایبند نیستند و ساخت سیاسی در ایالات متحده آمریکا علت افزایش بازیگری گروه‌های ذی نفوذ و تلاش آنها برای دسترسی بیشتر به نمایندگان کنگره است

این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با تاکید بر ساخت سیاسی پویای جامعه‌ آمریکا افزود: در این جامعه گروه مهمترین عامل برای تحلیل سیاسی است و نقطه تعادل رقابت گروه‌ها به دولت می‌رسد.

علیرضا کوهکن، استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی در پایان با تاکید بر اینکه افراد براساس خواسته‌های خود داوطلبانه عضو گروه می‌شوند، گفت: امروزه براساس فهم حزب‌محور امکان تبیین کنش‌های سیاسی در جامعه آمریکا وجود ندارد، در صورتی که واحدی به اسم گروه توان این فهم را ایجاد می‌کند.

نهادگرایی لیبرال در «فهم گروه‌بنیان سیاست آمریکا» دیده نشده است

محمد جمشیدی، استادیار مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران در جایگاه داور و منتقد این کرسی در بخشی از این نشست به نقد دیدگاه‌های علیرضا کوهکن، استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی پرداخت و گفت:  اصطلاح گروه بنیان در زبان فارسی مفهوم روشنی ندارد و بهتر است اصلاح یا حذف شود.

وی با بیان این سوال که نوآوری این بحث چیست؟ گفت: آیا تفکر عمومی در آمریکا نقش این گروه را حذف کرده است  و شما بر آن تاکید دارید؟ این موضوع باید در انتهای بحث شما توضیح داده شود.

استادیار مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران گفت: در این کرسی باید رابطه گروه را با نخبه‌گرایی مشخص کرده و جایگاه نهادگرایی لیبرال را در این بحث مشخص کنید.

جمشیدی با اشاره به اینکه این تئوری نیازمند مثال نیز است، گفت: در «فهم گروه‌بنیان سیاست ایالات متحده آمریکا»  بر سیاست داخلی تاکید شده است یا سیاست خارجی؟

وی با اشاره به این سوال که چه ارزش هنجاری برای این توصیف قائلید، افزود: این بحث نیازمند این است که رابطه بین این مفهوم و بحث استراتژی مشخص شود.

نقش گروه‌ها در سیاست امریکا اغراق‌آمیز بیان شده است

در ادامه این نشست اصغر کیوان‌حسینی، دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی در جایگاه دومین منتقد این کرسی به نقد و بررسی سخنان علیرضا کوهکن، استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی درباره «فهم گروه‌بنیان سیاست ایالات متحده آمریکا»  پرداخت.

کیوان‌حسینی گفت: نوع نگاه مندرج در این کرسی نسبت به وزن‌دهی به نقش گروه‌های لابی است، بحث لابی‌گری در ایالات متحده آمریکا بخصوص از زاویه رعایت اصل بنیادین چک و بالانس که بر روح اساسی آمریکا مسلط است، بحث مهمی است و آمریکاییان از ابتدا مکانیزم‌هایی برای اینکه قدرت در معرض کنترل باشد، به کار برده‌اند.

وی با بیان اینکه طرح بحث در قالب 2 صفحه‌ای که در اختیار داوران قرار گرفته حق مطلب را ادا نکرده است، گفت: به عقیده من دکتر کوهکن بر وزن‌دهی به جایگاه این گروه‌ها تاکید بسیاری دارد و این بحث از همین زاویه قابل نقد است.

دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی نگاه دکتر کوهکن به گروه‌ها را و اینکه عوامل مختلفی در اتخاذ سیاست در ایالات متحده آمریکا وجود دارد اغراق‌آمیز دانست و گفت: نقش ویژگی‌های شخصیتی رئیس‌جمهوری یکی از این عوامل است، به عنوان مثال در زمان ریگان لابی یهود مخالف تحویل ایربکس‌ها به عربستان بود در حالی که با این مخالفت، ریگان آنها را به عربستان تحویل داد.

اصغر کیوان‌حسینی، دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی در پایان سخنان خود به دیگر عوامل تاثیرگذار در سیاست ایالات متحده آمریکا از جمله شرایط بین‌المللی، سطح تمایل مردم به مشارکت سیاسی، نقش عوامل محیطی با توجه به عوامل ارتباطی تاثیرگذار در جامعه، حزب‌گریزی و نوع و نقش گروه‌های لابی اشاره کرد و گفت: بررسی این عوامل میزان وزن‌دهی ما را به این گروه‌ها مشخص خواهد کرد.

توضیح هر اتفاقی در سیاست بر اساس «گروه» ممکن می‌شود

در ادامه این نشست علیرضا کوهکن، استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی به انتقادات و سوال‌های داوران پاسخ داد و با اشاره به اینکه عنوان «گروه‌بنیان» را خود انتخاب کرده است و علت این انتخاب این است که در نگاه نظریه‌پردازانه «گروه» همه چیز سیاست است، گفت: توضیح هر اتفاقی در سیاست براساس گروه و رقابت بین آنها ممکن می‌شود.

وی با تاکید بر این مسئله که یکی از شعارهای انتخاباتی ترامپ، حرکت در جهت کاهش گروه‌گرایی در آمریکا بود، افزود: گروه‌گرایی مخالف نخبه‌گرایی است چون امکان تحقق منافع بسیاری را فراهم می‌کند.

کوهکن گفت: بحث لابی و گروه مترادف نیستند؛ لابی ابزار اعمال قدرت گروه است. در ایالات متحده آمریکا بیش از 35 هزار نفر شغل لابی‌گری دارند.

علیرضا کوهکن، استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی در پایان سخنان خود از داوران برای دقت نظر و توجه‌شان سپاس‌گزاری کرد و گفت: امکان بازگو کردن همه‌ موارد در یک تئوری وجود ندارد، همه‌ تئوری‌ها موارد استثنا دارند و من در اینجا به دنبال این بودم تا نقش پر رنگ این گروه‌ها را نشان دهم.

جای خالی نشست‌های گفت‌وگومحور در دانشگاه

در پایان این نشست فائز دین‌پرستی‌صالح، استادیار علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی در جایگاه مدیر نشست ضمن سپاس‌گزاری از استادان و دانشجویان حاضر گفت: اهمیت این کرسی‌ها در همین فرآیند گفت‌وگو میان استادان است که متاسفانه این اتفاق در نهاد آکادمیک کم اتفاق می‌افتد؛ امیدواریم خروجی این نشست را در قالب یک مقاله از دکتر کوهکن دریافت کنیم.