حقوق شهروندی به کمیت و کیفیت ارتباطات جمعی کمک می‌کند

استاد حقوق دانشگاه شهیدبهشتی گفت: در نظر گرفتن رسانه‌ها به مثابه شهروند از نظر حقوق و از جمله حق آزادی بیان، نقش تسریع‌کننده رسانه‌ها در حقوق شهروندی و کمک این حقوق به کمیت و کیفیت ارتباطات جمعی مباحثی هستند که حقوق شهروندی و رسانه‌ها را به هم مرتبط می‌سازند.

به گزارش خبرنگار عطنا، نشست مجمع سالانه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات با موضوع «حقوق شهروندی، ارتباطات و رسانه‌ها» با حضور حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور و رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست ‌جمهوری، باقر انصاری، استاد حقوق دانشگاه شهیدبهشتی، عبدالله بیچرانلو، استادیار دانشکده‌ علوم اجتماعی دانشگاه تهران، هادی خانیکی، مدیرگروه علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی و رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، مهدی منتظرقائم، دانشیار ارتباطات اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، عبدالله گیویان، عضو هیئت علمی و مدرس دانشگاه صدا و سیما و کامبیز نوروزی، حقوق‌دان و کارشناس رسانه، سه‌شنبه سوم بهمن‌ماه در تالار شریعتی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.

در این نشست، باقر انصاری، استاد حقوق دانشگاه شهیدبهشتی با بیان اینکه بحث حقوق شهروندی ماهیتاً و ذاتاً در رابطه فرد و دولت معنا پیدا می‌کند و به همین خاطر بحثی سیاسی است، گفت: سیاسی بودن این حقوق آن را با موانع و چالش‌های بسیار زیادی مواجه کرده می‌کند. اقتضای طبع حقوق شهروندی این است که شهروند را در موقعیت شهروند برای مهار دولت و تحمیل استانداردهایی بر آن قرار دهیم. بنابراین نقطه اتکا در امر حقوق شهروندی امر و نهی به دولت است و به همین خاطر بیشترین مقاومت برای حقوق شهروندی از جانب دولت یا حکومت صورت می‌گیرد.

او با اشاره به اهداف این حقوق، اظهار کرد: حقوق شهروندی دو هدف در سطح «حداقلی» و «حداکثری یا ایجابی» دارد. در سطح حداقلی می‌گوید که دولت نباید مردم‌آزاری کند اما در سطح حداکثری می‌گوید دولت علارغم اینکه نباید مردم‌آزاری کند بلکه باید به مردم احترام بگذارد و برای این احترام یک سری وظایف را باید انجام دهد.

انصاری با بیان اینکه در حال حاضر در کشور ما سه مطلب باعث اهمیت بیشتر این حقوق شده است، گفت: افزایش مقبولیت حقوق بشر در سطح جهانی به طوری که نفی آن منجر به انزوای کشور می‌شود، ایجاد و تقویت سازوکارها جهت کنترل و نظارت بر رفتار مسئولان حکومتی با مردم و مطرح شدن انتقادهای بین‌المللی که منجر به جدی گرفتن این حقوق در کشور ما شده است از جمله مواردی هستند که باعث اهمیت بیشتر این حقوق شده‌اند.

او به اولین کارکرد حقوق شهروندی اشاره و اظهار کرد: کارکرد «اعلامی یا شناسایی» صرفاً می‌گوید این حق را شما دارید. تمام بحث‌های حقوق شهروندی از یک ایده شروع می‌شود و درج ایده در اسناد منجر به مشروعیت آن ایده می‌شود به طور مثال ایده «حق مُردن با کرامت» در سطح بین‌المللی مطرح اما چون هنوز در سندی شناسایی نشده است مشروعیت پیدا نکرده است که در کشور ما بالای 90 درصد از حق‌ها اینچنین وضعیتی دارند.

استاد حقوق دانشگاه شهیدبهشتی کارکردهای دیگر این حقوق را اینچنین برشمرد: کارویژه «حمایتی یا جبرانی» به معنای مطالبه‌گری حق بعد از شناسایی آن است که ممکن است بین این مرحله با مرحله اول، دهه‌ها طول بکشد. کارویژه «جهت‌دهی یا هدایت» به معنای محوریت قرار دادن این منشور در تمام مصوبه‌ها و برنامه‌ها توسط مسئولان است و کارویژه «بالانس یا تعادل‌بخشی» به معنای ایجاد تعادل میان حقوق فردی و منافع عمومی.

او در پایان با بیان اینکه در سه مورد بحث حقوق شهروندی و رسانه‌ها به هم مرتبط هستند، خاطرنشان کرد: در نظر گرفتن رسانه‌ها به مثابه شهروند از نظر حقوق و از جمله حق آزادی بیان، نقش تسریع‌کننده رسانه‌ها در حقوق شهروندی و کمک این حقوق به کمیت و کیفیت ارتباطات جمعی (مثلاً می‌گوید تمام شبکه‌ها و کانال‌ها باشند و در عین حال افراد را در چگونگی دستیابی به محتوا آزاد می‌گذارد) مباحثی هستند که حقوق شهروندی و رسانه‌ها را به هم مرتبط می‌سازند.