در سیر عرفانی زن و مرد برابرند/ روح، مونث-مذکر ندارد

رئیس پژوهشکده دین‌پژوهی و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: از دیدگاه اسلام، هر انسانی می‌تواند سیر و سلوک عرفانی تکوینی و اختیاری داشته باشد و این در انحصار هیچ گروه و طبقه‌ای نیست، چرا که این امر باطنی و درونی است و در آن فرقی بین زن و مرد نیست.

به گزارش عطنا، همایش «زن در ادبیات، از نماد تا واقعیت» به حضور استادان دانشگاه و به همت گروه مترجمی زبان فرانسه شنبه، ۱۳ آبان‌ماه در دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی  دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

در این همایش، حجت‌الاسلام محمدجواد رودگر به سخنرانی با موضوع «زن و سیر و سلوک عرفانی با آموزه‌های وحیانی» پرداخت و گفت: آیا زن می‌تواند به مقامات عالی و مقامات معنوی و فتوحات غیبی به اوج تعالی و تکامل وجود دست پیدا کند؟ یا نه؟

رئیس پژوهشکده دین‌پژوهی و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه اظهار کرد: البته شاید از نظر خیلی از افراد این امکان وجود دارد ولی شبهاتی در بین اهالی معرفت عرفانی و همچنین شبهاتی بین دانش‌ها، طبقات اجتماعی و همچنین مباحث فقهی در این زمینه وجود دارد.

وی افزود: به اعتقاد این افراد زن می‌تواند تا حدی از مراحل معنوی و سلوکی، ارتقای وجودی پیدا کند اما نمی‌تواند به آن مقامات عالی نهایی عرفان شهودی دست پیدا کند، برخی هم بر این عقیده هستند که نه تنها چنین دیدگاه اساسا ناقض و نادرست است و زن هم نه تنها می‌تواند به مقامات عالی معنوی نائل شود بلکه در مقایسه با مردان می‌تواند براساس آن میکانیسم وجودی که خدا در سیستم آفرینشی زنان قرار داده، خیلی راحت‌تر و با سرعت بیشتری به این مقامات دست یابد.

حجت‌الاسلام رودگر درباره سوال اولیه خود گفت: طرح این سوال برای این بود که بین دانشمندان در نگاه‌های علمی و عرفانی چنین مباحث، تضارب آرا و اختلاف نظرهایی وجود دارد.

وی با بیان این پرسش که قرآن، سنت و مجموعه آموزه‌های وحیانی چه دیدگاهی نسبت به زنان دارند؟ اظهار کرد: مقدمه پاسخ به این سوال، این است که همه ما چه بدانیم چه ندانیم در سیر و سلوک الله هستیم، همه مسافر کوی حق هستیم و این هم به نحوه تکوینی و وجودی است؛ یعنی هیچ فرقی بین کسی که ایمان آورده یا نیاورده در مسیر سیر و سلوک تکوینی نیست.

حجت‌الاسلام رودگر با اشاره به آیه معروف «انا لله و انا الیه راجعون» که در دو جای قرآن ذکر شده است، تصریح کرد: الیه راجعون و بسیاری از آیات دیگر قرآن مبین این حقیقت است که این خیل عظیم انسا‌ن‌ها مثل مجموعه کاروان هستی به سمت خدا در حرکت است، همه در حال سلوک هستند اما این سلوک یک سلوک تکوینی و غیر ارادی است.

وی افزود: در آیه ششم سوره انشقاق خدا درباره انسان‌ها می‌فرمایید «انسان در دنیا تلاش می‌کند و در قیامت خدا را ملاقات می‌نماید که اگر از خوبان باشد سعادتمند می‌شود» در واقع خدا می‌گوید ای انسان‌ها همانا شما حرکت همراه با مجاهدت به سوی خدا در پیش گرفتید و فرجام حرکت انسان دیدار با خدا است اما این دیدار انسان با خدا دیدار جمال خداست یا احیانا با اوصاف جلال و غعضب خداست؟ آن دیگر بر عهده خود انسان است.

رئیس پژوهشکده دین‌پژوهی و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه در کنار سلوک تکوینی، سلوک اختیاری هم وجود دارد، گفت: این سلوک اختیاری است که تعیین می‌کند چگونه به دیدار خدا برسیم. اینکه انسان قوا و استعدادهای وجودی خود را با آگاهی و آزادی با عمل انتخاب کند و نسبت به این انتخاب و عمل مسئولیت دارد.

حجت‌الاسلام رودگر با اشاره به اینکه پیامبر اسلام (ص) می‌فرماید که خداوند موجودات این عالم را سه دسته آفریده است، اظهار کرد: دسته اول موجوداتی هستند که عقل محض‌اند، اینها شهوت ندارند، شهوت یعنی تمایلات طبیعی و حیوانی است این دسته همان فرشتگان‌اند، که هر کدام در یک مرتبه از مراتب خودشان قرار گرفتند و نه صعود دارند نه سقوط می‌کنند، دسته دیگر موجوداتی هستند که شهوت محض‌اند، این دسته همان حیوانات هستند که هر کدام در مرتبه خود قرار دارند و نه صعود و نه سقوط می‌کنند.

وی در همین باره ادامه داد: دسته سوم انسا‌ن‌ها هستند که ترکیبی از عقل و شهوت‌اند و و پیامبر می‌فرماید که کسانی که عقل آنها بر شهوت غلبه کند در اینجا منظور از غلبه مدیریت کردن تمایلات است به مراتب بالاتری دست پیدا می‌کنند.

رئیس پژوهشکده دین‌پژوهی و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه نمی‌شود کاملا تمایلات و شهوانیات را حذف کرد چون جزء امور وجودی هستند، بنابراین امر وجودی را باید مدیریت کرد، گفت: کسی که عقلش بر شهوت غلبه پیدا کنند از مقام فرشتگان بالا می‌رود و کسی که شهوتش بر او غالب شود مقامش از حیوانات هم پست‌تر می‌شود.

وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: نوعی از سلوک که آگاهانه، آزادانه و انتخاب‌گرانه وجود دارد که اسمش در عرفان سیر و سلوک انفسی(باطنی) است این دسته از آدم‌ها آگاهانه انتخاب کردند، پس سالکان الی الله دو سته هستند یک سیر و سلوک تکوینی داریم که در نهاد همه انسا‌ن‌ها قرار داده شده است و یک سیر و سلوک اختیاری و آگاهانه که مبتنی بر مجاهدت انسان‌ها است.

حجت‌الاسلام رودگر در ادامه خاطرنشان کرد: سیر و سلوک اختیاری و آگاهانه زمانی رخ می‌دهد که انسان بفهمد از کجا آمده ‌است و به کجا دارد می‌رود؟ وقتی به آغاز و انجام خود معرفت یافتیم در اینجا چگونه باید بروم را پیدا می‌کنیم، راه را می‌توان از قرآن، سنت و سیره معصومین (ع) و عالمان بزرگ استفاده کرد و بدان دست یافت.

وی  با مثالی در همین باره ادامه داد: مثلا دکتر حسابی با وجود دانشمند علمی بودند اهل سیر و سلوک هم بود، بنابراین سیر و سلوک در انحصار کسی نیست، همه می‌تواند سیر و سلوک کند و این در انحصار هیچ گروه و طبقه‌ای نیست و امر باطنی و دورنی است و اینجاست که فرقی بین زن و مرد نیست، برای اینکه آن چیزی که سلوک می‌کند روح و نفس ناطقه است نفس انسان مذکر و مونث نیست، نفس مجرد و ماورالطبیعی است.

حجت‌الاسلام محمدجواد رودگر در پایان افزود: مرد و زن در حیطه نفس مجرد انسان راه ندارد بنابراین در اینجا زن و مرد برابراند و اصلا زن و مردی وجود ندارد، روح از یک عالم دیگری است و اصلا جنس و سنخ وجودی‌اش با جسم و جسمانیات متفاوت است و مذکر و مونث مال جسم است.