نقش ایران در تحولات منطقه‌ای/ تحلیل وضعیت موجود خلیج فارس و غرب آسیا

رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی هدف از این نشست‌ها را افزایش همکاری‌های منطقه‌ای دانست و گفت: تلاش بر این است تا با برگزاری این نشست­‌ها که نتیجه تحقیق و پژوهش‌­ استادان، اندیشمندان و صاحب‌نظران است از مسائل و مشکلات کشور گره‌گشایی شود.

به گزارش عطنا، دومین پیش نشست تخصصی سمینار «بازیگران و همکاری‌های منطقه‌ای در خلیج فارس و غرب آسیا» با همکاری دانشگاه علامه طباطبائی و دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی و وزارت امور خارجه با حضور اندیشمندان داخلی و خارجی در روز  دوشنبه، 17مهرماه ۹۶ در سالن نشست‌های دانشکده حقوق و علوم‌سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

این نشست با حضور سید منصور میرسعیدی رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی و سید رسول موسوی مشاور وزیر امور خارجه و دبیر همایش بین‌­المللی ایران آغاز شد.

 میرسعیدی در مقدمه سخنان خود گفت: در دوره جدید، فعالیت‌های پژوهشی دانشکده در راستای همکاری مشترک بین نهادهای داخلی از جمله وزارت‌خارجه و دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل دنبال می‌­شود.

وی افزود: امیدوارم با ظرفیت‌هایی موجود شاهد برگزاری همایش‌ها و‌ نشست‌های غنی‌تر باشیم، آمادگی کامل برای برگزاری این نشست‌ها برای ارائه راهکار حل مشکلات وجود دارد.

رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه برگزاری این نشست‌ها زمانی اثر دارد که نتایج آن مشکلات کشور را حل کند، تصریح کرد: تلاش بر این است تا با برگزاری این نشست‌­ها که نتیجه تحقیقات و پژوهش‌­های استادان، اندیشمندان و صاحب‌نظران است از مسائل و مشکلات کشور گره گشایی شود.

 میرسعیدی در پایان سخنان خود اظهار کرد: امیدوارم این نشست‌ها در آینده به طور گسترده‌تر و وسیع‌تری برگزار شود و با توسعه همکاری­‌های دانشگاه و دستگاه‌های اجرایی شاهد دستاوردهایی قابل اعتنا در این خصوص باشیم.

برگزاری سمینارهای تخصصی با همکاری وزارت امور خارجه

در ادامه سید رسول موسوی، مشاور وزیر امور خارجه و دبیر همایش بین‌المللی ایران به ایراد سخن پرداخت و گفت: تاکنون 22 سمینار بین‌المللی خلیج فارس و 18 سمینار بین‌­المللی آسیای مرکزی و 2 سمینار بین‌­المللی افغانستان برگزار شده است هر چند که مدتی به دلایل تکنیکی و همچنین تحولات صورت گرفته روند برگزاری سیمینارها مدتی با تاخیر مواجه شد اما از سال گذشته تصمیم گرفته شد که این سمینارها برگزار شود.

او اضافه کرد: در پیش درآمد این کنفرانس سه جلسه هم‌اندیشی داریم که به لحاظ شکلی تغییراتی در آن داده شده است که دیگر به دنبال ارائه مقاله نیستیم، بلکه سوال‌های مطرح می‌شود و شرکت کننده‌­ها به این سوال‌ها پاسخ می‌دهند.

مشاور وزیر امور خارجه درباره سه سوال اصلی این سمینارها اظهار کرد: سوال اول تحلیل وضعیت موجود است، بعد به دنبال عوامل اصلی، بازیگران و تمام مسائلی که بر وضع موجود اثرگذار است خواهیم بود و در سوال پایان به نقش ایران در این تحولات خواهیم پرداخت.

وی افزود:  این سه سوال را در این سه پیش‌درآمد مطرح کردیم و سه سخنرانی اصلی به عنوان مدیر در سه پنل جلسه را مدیریت می‌کنند و همچنین گزارش این جلسات قرار است در جلسه اصلی ارائه شود.

درآمدی بر تاریخ خلیج فارس

در ادامه سیدمحمد طباطبائی، عضوهئیت علمی دانشگاه علامه طباطبائی به عنوان مدیر پنل اول که با عنوان« تحلیل وضعیت موجود خلیج فارس و غرب آسیا» است، با ارائه تاریخچه کوتاهی از حوادث حول خلیج فارس سخنان خود را آغاز کرد و گفت: کل ماجرا از  سال 1820 زمانی که انگلستان به دلیل ضعف پادشاه ایران می‌خواست در این خلیج حضوری انحصاری داشته باشد آغاز شد.

وی با اشاره به اینکه قبل از انگلیس، پرتغالی‌ها هم در خلیج فارس حضور داشتند، تشریح کرد: در آن شرایط اوضاع بین بد و بدتر بود چون پرتغالی‌­ها بخشی از بنادر ما را به چالش کشیده بودند، بدتر از آن عثمانی‌­ها تا همدان و قزوین پیشروی کرده بودند، کل حاکمیت ایران را به چالش کشیده بودند و حکومت عثمانی اعتقاد داشت ایران باید از خلیفه مسلمین تبعیت کند که همان شاه عثمانی بود.

عضوهئیت علمی دانشگاه علامه طباطبائی افزود: با ظهور حکومت صفوی و تغییر نگاه مردم ایران، دو عنصر ایرانی بودن و مذهب تشیع باعث شد عثمانی موفق به فتح ایران نشود، درگیری ایران با عثمانی باعث شد پرتغالی‌­ها یک قرن بر خلیج فارس مسلط شوند و در سال 1620 شاه عباس، پرتغالی‌ها از خلیج فارس خارج کرد.

وی گفت: بعد از پرتغالی‌­ها حدود دو قرن اروپاییان در خلیج فارس به تجارت مشغول بودند، حتی عوارض گمرکی ایران را می‌­پرداختند و در حین قراردادهای بسیاری با تجار اروپایی بسته شد.

طباطبائی درباره علل تسلط انگلستان بر خلیج فارس اظهار کرد: سال 1820 که انگلستان با توجه به ضعف ایران از جمله جنگ‌های ایران با روسیه و شکست در آن جنگ‌­ها و شکست ناپلون و بدون رقیب بودن انگلستان، باعث شد که انگلستان به فکر حاکمیت بر خلیج فارس بیافتد.

وی با بیان اینکه انگلستان ابتدا با تکیه بر قدرت نظامی نیروی دریایی خود، رویکرد دیپلماتیک و بازی ماهرانه با قراردادها بر خلیج فارس مسلط شود، گفت: مفاد برخی از قراردادهای انگلستان با شیوخ حاشیه خلیج فارس بدین شرح بود؛ حق سفر به ایران را ندارید، حق مذاکره و تجارت با ایران را ندارید، یکجانشین شوید و کوچ نکنید، حق پذیرش خارجی­‌ها مثل آلمانی­‌ها و سایر اروپاییان را ندارید، حق فروش خاک و یا گرو گذاری آن را بدون اجازه انگلستان ندارید، همه این مفاد نشان دهنده سیاستی بود که انگلستان به دنبال آن بود.

عضو هئیت علمی دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: بعد از جنگ جهانی دوم هدف انگلیس این بود که کشورهای کویت، قطر، امارات و بحرین را تبدیل به یک کشوری به اسم امارات متحده عربی کنند، پس امارات متحده عربی فقط شامل امارات کنونی نمی­‌شد و سیاست انگلستان بر این بود تا جنوب خلیج فارس یک دولت باشد تا بتواند موازنه قوایی مصنوعی ایجاد کنند تا همنسگ با شمال خلیج فارس باشد.

وی افزود: همیشه انگلستان از وزن خود استفاده می‌کرد تا موازنه قدرت بین شمال و جنوب خلیج فارس برقرار شود و بعد از آنکه آمریکاییان آمدند آنها نیز همانگونه که شاهد هستید از وزن خود می­‌گذارند تا موزانه قدرت را برقرار کنند.

طباطبائی با بیان اینکه این تاریخچه مختصر موید این است که این اختلافات میان شیوخ وجود دارد بسیار قدیمی و اختلافات لاینحلی است، خاطر نشان کرد: اکنون نیز عربستان با قطر و امارات اختلافات مرزی دارد، همچنین امارات با قطر اختلافات سر برخی مناطق دارند.

وی در پایان گفت: وضع موجود در خلیج فارس کنونی و جدیدترین مسئله تضادی است که در چند ماه اخیر اختلافات بین قطر و عربستان سعودی است که اکنون قطر در انزوا از طرف دولت‌­های جنوبی خلیج فارس قرار گرفته است.

گفتنی است سه همایش بین‌المللی  با عنوان‌های «افغانستان سرزمینی برای همکاری‌های منطقه ای»، « بازیگران و همکاری‌های منطقه‌ای در خلیج فارس و غرب آسیا »، «پیشران‌ها و پسران‌های منطقه‌ای در آسیای مرکزی و قفقاز» با همکاری دانشگاه علامه طباطبائی و‌ دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل وزارت امور خارجه، اول تا سوم آبان‌ماه در تهران برگزار می‌شود.