ویژگی‌های رئیس کارآمد برای محیط‌زیست

این روزها موضوع انتخاب رئیس سازمان محیط‌زیست به یکی از جدی ترین دغدغه‌های گروه‌ها و متخصصان محیط‌زیست کشور تبدیل شده به طوریکه تحلیل‌ها و موافقت‌ها و مخالفت‌ها با گزینه‌های پیشنهادی ریاست این سازمان در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها همچنان به مهمترین اخبار محیط‌زیستی کشور بدل شده است. کارشناسان ویژگی های یک رئیس کارآمد برای سازمان حفاظت محیط زیست را بیان کردند.

به گزارش عطنا به نقل از ایران، عده ای معتقدند تخصص و صرف داشتن مدرک محیط‌زیستی یکی از شرایط کسب کرسی ریاست محیط‌زیست ایران است و گروهی دیگر معتقدند داشتن عرق و علاقه به محیط‌زیست از مدرک گرایی مهمتر است. در همین حال حسین آخانی، زیست‌شناس و عضو هیأت علمی دانشکده علوم دانشگاه تهران که یکی از چهره‌های معتبر علمی و باسابقه در حوزه محیط‌زیست است در این باره می‌گوید: صرف داشتن مدرک به تنهایی مهم نیست، علاقه و اعتقاد به حفظ محیط‌زیست و آگاهی از شرایط موجود محیط‌زیست کشور از هر چیزی مهمتر است. نکته دیگر عدم وابستگی حزبی و جناحی است چون تجربه نشان داده محیط‌زیست بیشتر از همان جایی ضربه خورده که رؤسای آن عمدتاً گرایشات سیاسی و حزبی داشتند و به خاطر منافع خودشان به راحتی حاضر به مصالحه شدند. رئیس سازمان باید به مشارکت اجتماعی اعتقاد داشته باشد و بتواند از متخصصان و جامعه مدنی مشورت بگیرد و با مبانی سیاستگذاری عمومی در این حوزه آشنا باشد. حالا دلیلی ندارد که حتماً مدرکش محیط‌زیستی باشد آن هم در این دوره که بسیاری از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در ایران به دلیل کیفیت پایین آموزشی و مدارک غیرمعتبر آن از پختگی لازم برخوردار نیستند. او افزود: برای همین من فکر می‌کنم یک اکولوژیست یا یک جامعه‌شناس که بتواند ارتباط بین همه عناصر محیط را درک کند و درک درستی از جامعه و مسائل آن داشته باشد و شرایط بالا را هم داشته باشد مناسب‌تر باشد.
او افزود: امروز عمده مشکل محیط‌زیست ما در نتیجه نابودی تنوع زیستی و زیستگاه‌ها و مخاطرات ناشی از تخریب آنها حادث شده و عمده این مشکلات هم در نتیجه اقدامات دولتی‌ها در گذشته بوده که البته گاهی هنوز هم تداوم دارد. به هر حال کشور ما در گذشته سختی‌های زیادی را از سر گذرانده و بروز جنگ و اقتصاد دولتی و وابسته به نفت و تلاش برای کسب رضایت مردم به هر قیمتی منجر شده تا فشار زیادی به منابع و محیط‌زیست وارد شود.
آخانی افزود: اخیراً آقای روحانی در سخنرانی شان اظهار داشتند که اقتصاد ما «خصولتی» است یعنی ترکیبی بین خصوصی و دولتی، یعنی شرکت‌هایی که اسماً خصوصی هستند و مدیرانشان دولتی‌اند و به اعتقاد من همین‌ها بیشترین آسیب را به طبیعت ایران زدند. نمونه‌اش سد گتوند است که امروز هیچ کس خود را در برابر این فاجعه مسئول نمی‌داند بنابراین رئیس سازمان محیط‌زیست باید بتواند فارغ از گرایشات سیاسی و حزبی در برابر این جریانات ایستادگی کند و با آشنایی که از وضعیت گذشته و حال دارد بتواند در ساختار و تشکیلات محیط‌زیست یک تحول اساسی و مبتنی بر مطالعه و نظرات کارشناسی ایجاد کند در غیر این صورت اوضاع محیط‌زیست ایران از این هم بدتر خواهد شد.

ضرورت نگاه جامع، سیستمی و علمی

عبدالحسین وهاب‌زاده، بوم‌شناس و عضو سابق هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد  نیز  می‌گوید: ضرورتی ندارد که حتماً رئیس سازمان متخصص محیط‌زیست باشد، بگذریم از اینکه این سازمان از آغاز تأسیس هرگز ریاستش چنین تخصصی نداشته است. آنچه مهم است عاشق محیط زیست بودن است، داشتن یک نگاه بوم‌شناختی لازم است که یک‌چیز را در ارتباط با همه‌چیز بداند و محیط‌زیست را نه یک مقوله صرفاً فنی و تخصصی بلکه یک موضوع اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، تاریخی بداند که در آن نظام معیشت و اقتصاد کشور نقشی پررنگ بازی می‌کند. کسانی را نیاوریم به صرف اینکه سال‌ها در مناصب اجرایی در این کشور آزمون و خطا کرده‌اند و مثلاً با تجربه‌اند که بودن طولانی در مناصب اجرایی در این کشور عمدتاً نه موجب پختگی بلکه اکثراً پوسیدگی بوده است.
دکتر مرتضی شریفی، مدرس دانشگاه و عضو شورای عالی جنگل و مرتع می‌گوید:این یک حقیقت است که رفع مشکلات محیط زیست کشور صرفاً منوط به یک فرد نیست و مجموعه‌ای از عوامل در حل این مشکلات تأثیرگذار هستند اما با این همه من معتقدم رئیس سازمان محیط زیست قبل از هر چیز باید فن مدیریت را خوب بداند و اینکه بتواند نقش یک هماهنگ‌کننده را بین کارشناسان و تصمیم گیران ایفا کند نه اینکه به جای کارشناسان تصمیم‌گیری کند و نظرات خودش را هم به آنها اعمال کند.
او می‌افزاید: چنین مدیری حتی لازم نیست که حتماً مدرک مرتبط با محیط زیست داشته باشد چون محیط زیست اساساً یک علم بین‌رشته‌ای است اما باید این رئیس با مسائل و مشکلات محیط زیست به خوبی آشنایی داشته باشد و آگاهی‌اش از مسائل بالا باشد که این امر لزوماً با مدرک دانشگاهی تأمین نمی‌شود بلکه با دغدغه‌مندی و علاقه اوست که ارتباط مستقیم دارد. به طور مثال رئیس آینده سازمان محیط زیست باید مواضع شفافی در حوزه مدیریت مناطق حفاظت شده و تنوع زیستی داشته باشد، از آسیب‌های محصولات تراریخته در ایران و دنیا و خطراتش برای تنوع زیستی آگاه باشد. شریفی خاطرنشان کرد: متأسفانه یکی از آسیب‌های وارده به محیط زیست ما به دلیل سیاسی بودن و ملاحظه کاری رؤسای این سازمان در نیم قرن گذشته بوده، صرفنظر از اینکه رئیس سازمان چه گرایشات سیاسی دارد باید بعد از آمدن به سازمان تمامی ملاحظات جناحی و سیاسی‌اش را کنار بگذارد و کاملاً مستقل عمل کرده و تنها جانبداری‌اش از منافع محیط زیست در سطح ملی باشد.