لزوم بومی‌سازی مباحث کتاب «داگلاس نورث»/ جاده توسعه یک طرفه نیست

سیدسعید مهاجرانی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) و مترجم کتاب «فهم فرایند تحول اقتصادی»، «داگلاس نورث» با اشاره به اینکه این کتاب بین‌رشته‌ای است، نسبت به بومی‌سازی مباحث آن در دانشگاه‌ها و مراکز علمی تأکید کرد.

به گزارش عطنا، نشست «رمزگشایی از معمای تدام توسعه نیافتگی و گشودن افق معرفتی به توسعه» همراه با رونمایی از کتاب «فهم فرایند تحول اقتصادی» اثر «داگلاس نورث»، پنج‌شنبه، 5 مردادماه در مؤسسه مطالعات دین و اقتصاد برگزار شد.

سیدسعید مهاجرانی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) و مترجم کتاب «فهم فرایند تحول اقتصادی» با بیان اینکه پس از بررسی چند اثر از نورث متوجه شدم که این کتاب بسیار ارزشمند است، گفت: کتاب‌هایی از این دست مبتنی بر یک روش‌شناختی متفاوت از سایر کتب اقتصادی است.

وی با بیان اینکه این کتاب فقط ابعاد اقتصادی ندارد و در آن به مسائل سیاسی، اجتماعی و تاریخی نیز اشاره شده است، افزود: کلید واژه‌هایی که نورث در کتاب استفاده ‌می‌کند، یک افق دیگری را به روی خواننده باز می‌کند که به نوع تببین و تحلیل نویسنده باز می‌گردد.

مهاجرانی با اشاره به مثالی از کتاب در تببین موضوع‌های اقتصادی، اظهار کرد: آیا فقط عوامل اقتصادی تعیین کننده رفتار ما است؟ یا اینکه پشت پرده‌ای وجود دارد، نورث می‌گوید، باورهای افراد، کنش افراد را شکل می‌دهند و باور هم الگوی ذهنی است که بر اساس تجربه‌های قبلی فرد شکل گرفته است.

این اقتصاددان با بیان اینکه اگر به جامعه خود نگاه کنیم، می‌بینیم باورهای دهه 60 چه قدر با دهه 90 متفاوت است، تصریح کرد: نظام ارزشی حاکم بر کنش‌گران بسیار متفاوت شده است و فرقی‌ نمی‌کند این باور شخصی بوده یا به صورت یک نظام باشد، مهم این است که تأثیر خودش را می‌گذارد.

مهاجرانی با تأکید بر اینکه در کشور ما نهادهایی اضافه‌تر و بیشتر از سایر کشورها داریم، گفت: اما چرا خروجی چیز دیگری است؟ اما این نشان می‌دهد با وجود اینکه ما نهادهای بیشتری از دیگر کشورها داریم اما ترتیب و آرایش این نهادها مشکل دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) با بیان اینکه باورها و ساختارهای نهادی روی هم رفته ساختارهای انگیزشی جامعه را شکل می‌دهند، خاطرنشان کرد: این ساختار انگیزشی جامعه است که منشاء کنش فعالان اقتصادی می‌شود و در نهایت می‌تواند آغازی برای بهبود عملکرد اقتصادی باشد.

وی با تأکید بر اینکه انسان در روش‌شناسی نهادگرایی، انسانی نیست که به صورت ماشینی عمل کند، گفت: انسان ذهن دارد و بر اساس آن عمل می‌کند، همچنین ترتیب آرایش نهادها هم در عملکرد او مهم هستند.

مهاجری با تأکید بر اینکه جاده توسعه یک طرفه نیست، تصریح کرد: اگر انعطاف‌پذیری نهادی نباشد تحولاتی که در جامعه اتفاق می‌افتد، ممکن است حتی یک جامعه پیشرفته را متلاشی کند.

این مدرس دانشگاه با انتقاد از عدم رعایت حقوق مالکیت و قراردادها در کشور، یادآور شد: در دوره قاجار برای تأمین مالی، معدن را به افراد اجاره می‌دادند اما اگر شخصی پیدا می‌شد که حاضر بود مبلغ بیشتری برای اجاره همان معدن بپردازد، معدن مذکور را از اجاره‌کننده می‌گرفتند و به شخص دیگری واگذار می‌کردند.

وی افزود: عدم رعایت حقوق قراردادها باعث می‌شد که کسی که معدن را در اختیار داشت، حداکثر بهره‌برداری و حداقل سرمایه‌گذاری را انجام می‌داد، بنابراین اگر در کشور سرمایه‌گذاری انجام نمی‌شود باید ببینیم چه سیاستی در دستور کار قرار گرفته که این شرایط به وجود آمده است.

به گفته مهاجرانی بحث بازار سیاسی موضوعی است که کمتر در کتاب‌های اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است و به عقیده نورث باید ببینیم در تعیین سیاست‌ها صدای چه کسی شنیده می‌شود؟

این استاد اقتصاد در پایان خاطر نشان کرد: این کتاب بین رشته‌ای است که از زمینه‌های سیاست، حقوق، اقتصاد و تا حدی جامعه‌شناسی برخوردار است اما به نظر می‌رسد کتاب ظرفیت این را دارد که بومی شود.