نکوداشت مردی که ۵۰ سال بدون اندیشه علم نخوابید

استاد علی‌اکبر فرهنگی که امروز به مناسبت سالروز تولد ۷۵ سالگی‌اش در ایسنا حاضر شده بود و شمع‌های کیک تولد خود را با همراهی جمعی از استادان ارتباطات و همچنین خبرنگاران و دانشجویان خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا، خاموش کرد، اولین جمله خود را با خواندن یک بیت شعر مولانا اینگونه آغاز کرد: «این همه آوازها از شه بُوَد، گرچه از حلقوم عبدالله بُوَد.»

به گزارش عطنا به نقل از ایسنا، این استاد پیشکسوت ارتباطات در سخنانی خطاب به حاضران در مراسم گفت: من به شدت وامدار محبت‌های شما هستم. همه نکاتی که شما عزیزان درباره‌ی بنده فرمودید، عنایاتی است که به من داشته‌اید. جا دارد ابتدا از دوستان بزرگوار در ایسنا و همچنین همکاران و دانشجویان عزیزم تشکر کنم که محبت این عزیزان باعث شد، من امروز در خدمت شما بزرگواران باشم.

مراسم نکوداشت ۷۵ سالگی علی‌ اکبر فرهنگی با حضور جمعی از استادان ارتباطات و اهالی رسانه در محل خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) برگزار شد. علی‌ سمیعی، باقر ساروخانی، محمد سلطانی‌فر، علی‌ گرانمایه‌پور، طاهر روشندل اربطانی، رها خرازی‌ آذر، علی‌رضا تابش، حسین خطیبی و تعدای از شاگردان علی‌ اکبر فرهنگی از جمله مهمانی بودند که در مراسم نکوداشت و تولد این استاد مدیریت ارتباطات در ایسنا حاضر شده بودند.

در ابتدای این مراسم علی متقیان (مدیرعامل ایسنا) در سخنانی اظهار کرد:‌ امروز، روز بسیار خوبی است که استادان عزیز دعوت ما را پذیرفتند و برای مراسم نکوداشت دکتر علی‌اکبر فرهنگی در ایسنا مهمان ما شدند. من به عنوان شاگرد استاد فرهنگی معتقدم که بهترین موفقیت برای یک استاد، موفقیت شاگردانش و عملیاتی شدن آموزه‌های او توسط شاگردانش است.

متقیان در ادامه خطاب به دکتر فرهنگی خاطرنشان کرد:‌ امروز بسیاری از شاگردان شما در خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) فعال هستند و تلاش می‌کنند تا به آموزه‌های شما عمل کنند؛ در جایی که به عنوان اولین خبرگزاری کشور شناخته شده است و معتبرترین خبرگزاری از نظر صحت اخبار محسوب می‌شود و این برای ما باعث افتخار است. ما از شما صداقت، امانت‌داری و آزاده بودن را در عرصه خبررسانی آموختیم و یاد گرفتیم که همیشه صحت اخبار بر خط سیاسی مقدم است و امروز خوشبختانه ما در ایسنا هیچ خط سیاسی چپ و راستی نداریم و صحت اخبار برایمان بسیار حایز اهمیت است.

مدیرعامل ایسنا در پایان سخنانش بار دیگر مقدم استادان ارتباطات و مهمانان مراسم نکوداشت ۷۵ سالگی دکتر علی‌ اکبر فرهنگی را مبارک شمرد و تولد این استاد ارتباطات را به وی تبریک گفت.

در ادامه مراسم، باقر ساروخانی، استاد پیشکسوت ارتباطات ضمن تبریک تولد علی‌ اکبر فرهنگی با قرائت شعری سخنان خود را آغاز و اظهار کرد: دکتر فرهنگی این شعر را حدود ۱۳ سال پیش در یکی از واحدهای دانشگاه آزاد خواندند و من فکر می‌کنم این شعر مصداق واقعی زندگی ایشان است.

او ادامه داد: حدود ۵۰ سال است که من در خدمت دکتر فرهنگی بوده و هستم و یقین دارم که این دوستی تا پایان زندگی‌ام نیز ادامه خواهد داشت. میراث ایشان از تأسیس گروه مدیریت رسانه در دانشگاه‌های کشور گرفته تا دیگر فعالیت‌های علمی او بسیار زیاد است اما یکی از مهمترین میراث ایشان که به نظرم گم شده است، بیان و طرح مفاهیم ارتباطاتی ایشان است.

وی با اشاره به کتاب «ارتباطات انسانی» دکتر علی‌اکبر فرهنگی یادآور شد:‌ ایشان در کتاب «ارتباطات انسانی» مفهومی به نام گشودگی را مطرح می‌کنند؛ به شخصه معتقدم منظور ایشان از طرح این مفهوم این است که ارتباطات انسانی زمانی معنا دارد که ما گشوده باشیم و بتوانیم ارتباط برقرار کنیم. این گشودگی شیوه‌های گوناگونی دارد. اینکه در کدام شرایط، چگونه و با چه ذهنیتی باید ارتباط برقرار کنیم. همین مفهوم گشودگی می‌تواند برای خبرگزاری‌ها و به طور کلی رسانه‌ها بسیار مفید و موثر باشد.

ساروخانی اظهار کرد:‌ بحث ارزیابی اخبار پیش از تولید بسیار حائز اهمیت است. اینکه از خود بپرسیم آیا این خبر را تولید کنم یا نه. این سوال همان طرح دوباره پرسش معروف شکسپیر یعنی «بودن یا نبودن» است. در مفهوم گشودگی دکتر فرهنگی نیز این پرسش مطرح می‌شود که آیا باید با این فرد ارتباط برقرار کنم یا نه چرا که ما در قبال ارتباط برقرار کردن با افراد مسؤول و متعهد هستیم.

این استاد جامعه‌شناسی ارتباطات بار دیگر به بحث تولید و انتشار اخبار اشاره و بیان کرد:‌ اگر خبری مهم و قابل قبول و قابلیت انتشار داشت آنگاه سوال دوم از قاعده ده‌گانه خبر مطرح می‌شود. اینکه درباره این خبر چه باید بگویم و بعد چگونه باید بگویم. هر پدیده‌ای جهات مثبت و منفی زیادی دارد. ما در تولید اخبار باید بدانیم به کدام یک از این وجوه می‌خواهیم بپردازیم؛ چرا که چگونه گفتن اخبار بسیار حائز اهمیت است.

​او با بیان اینکه به زبان مخاطب صحبت کردن بسیار اهمیت دارد، افزود:‌ در بحث انتشار اخبار اینکه خبر از چه رسانه‌ای و توسط چه فردی نیز مطرح می‌شود، بسیار حائز اهمیت است. حضرت محمد (ص) برای دعوت پادشاه ایران به دین اسلام، انسانی توانا و گویا را انتخاب کرد چرا که برای طرح یک پیام مهم باید فردی توانمند و معتقد به آن پیام انتخاب شود.

ساروخانی در ادامه سخنانش به رسانه‌های تصویری اشاره کرد و گفت:‌ ممکن است خدایی ناکرده انسانی فوت شود اما کسی که ناقل این خبر است آن مرحوم را نشناسد و اعتقادی به او نداشته باشد آنگاه باعث می‌شود تا خبر درگذشت او قربانی شود. این در حالی است که اگر کسی که خبر را می‌گوید به خبر و آن پیام اعتقاد داشته باشد زبان بدن او نیز به همراه زبان سخن او به کار می‌افتد و آنقدر این پیام را تأثیرگذار منتقل می‌کند که اگر کسی هم آن مرحوم را نشناسد از شنیدن این خبر متأثر می‌شود.

این استاد باسابقه با بیان اینکه هر رسانه‌ای ظرفیت‌های خود را دارد، اظهار کرد:‌ هر یک از رسانه‌ها ابزاری هستند که ما پیام را به آن‌ها می‌دهیم و آن‌ها با توجه به ظرفیت‌هایی که دارند پیام‌ها را به مخاطبان منتقل می‌کنند. ما نمی‌توانیم از رسانه رادیو انتظار ظرفیت‌های رسانه‌های سینما و تلویزیون را داشته باشیم. به همین دلیل است که شناخت رسانه‌ها و ظرفیت آن‌ها برای طرح اخبار بسیار حائز اهمیت است.

ساروخانی در پایان بار دیگر تولد علی‌ اکبر فرهنگی را تبریک گفت و اظهار کرد: ما امروز برای نکوداشت یکی از فرزندان خوب و شریف کشورمان دور هم جمع شده‌ایم. در خلال این ۵۰ سال هیچ سالی نبوده است که دکتر فرهنگی بخوابد و به فکر دانش نباشد. برای ایشان و همه شما آرزوی توفیق دارم. دکتر فرهنگی عالم، مبدع، شاعر و نویسنده است ولی بالاتر از همه ایشان برای من یک انسان و دوست بزرگ است. زبان من آنقدر توانا نیست که بتوانم از دوستی با ایشان سخن بگویم.

او سخنانش را با قرائت غزلی از حافظ با مضمون دوستی به پایان برد.

همچنین علی سمیعی، از پیشگامان علم ارتباطات در ایران نیز درباره‌ی دکتر علی‌اکبر فرهنگی اظهار کرد: در سال ۱۹۵۴ گروهی جمع شدند و خواستند که اساسی را برای ارتباطات برقرار کنند و این اتفاق افتاد و یک تعریف بسیار جامع از ارتباطات ارائه شد و این مسیر ادامه پیدا کرد. فردی ارتباطات را در چهارچوب مدیریت رسانه به آمریکا برد و برخی دیگر در رشته‌های دیگری آن را بسط دادند. اما باید چارچوب نظری قوی‌تری پیدا می‌شد که استاد فرهنگی و معتمدنژاد آن را مطرح کردند. آنها مرکز تحقیقات رسانه را دائر کردند و همچنین فرصت عمل از دانشگاه تهران و واحد علوم تحقیقات شروع شد. در این دانشگاه‌ها رشته‌هایی مانند مدیریت رسانه و غیره ... را ایجاد کردند و این امر بسیار با ارزشی است. در واقع دکتر معتمدنژاد و علی‌ اکبر فرهنگی نقش عمده‌ای را در ترجمه‌ برخی نظریه‌ها داشتند.

«این همه آوازها از شه بود، گرچه از حلقوم عبدالله بود»

علی‌اکبر فرهنگی در مراسم سالروز تولد خود در ایسنا پس از خواندن شعری از مولانا و فوت کردن و بریدن کیک تولدش که به شکل برگه خبر بود، با بیان اینکه امیدوار است ۱۲۰ سالگی دانشجویانش را ببیند، اظهار کرد:‌ از خداوند بهترین اتفاقات را برای شما آرزو دارم.

او سپس به رسم توصیه در جمع خبرنگاران ایسنا و دانشجویان خود نکاتی را مطرح کرد و گفت:‌ امروز علوم انسانی و بویژه دانش ارتباطات و شاخه‌های مرتبط با آن آدم‌های بسیط ‌الفکر را می‌طلبد. زمانی در آکادمی تصورمان این بود که آدمی در حوزه ارتباطات یک شاخه‌ را بگیرد و آن را دنبال کند، ذره‌ای هم به این طرف و آن طرف نرود. در حالی که علوم انسانی و به ویژه ارتباطات چنین آدمی را برنمی‌تابد. ارتباطات آدمی را می‌خواهد که بسیط‌ الفکر، جامع، محقق و کاونده باشد. اینجاست که وقتی به تمام نظریه‌پردازانمان خوب نگاه می‌کنیم، این جامعیت در آنها دیده می‌شود و اگر این جامعیت نبود چنین اتفاقی نمی‌افتاد.

​این استاد پیشکسوت سپس از استادان بزرگش در دانشگاه تهران از جمله دکتر فروزانفر، استاد همایون، استاد معین و استاد زرین‌کوب یاد کرد و گفت:‌ هر کدام از اینها را که نگاه می‌کنیم می‌بینیم با دریایی از علم که در عین حال بسیار بی‌ادعا بودند، روبرو هستیم.

علی اکبر فرهنگی در بخش پایانی سخنان خود به جوانانی که قرار است عهده‌دار پرچم حوزه علوم انسانی و به ویژه علوم ارتباطات باشند توصیه‌ای کرد و گفت:‌ توصیه‌ام این است جوانانی که عهده‌دار این پرچم می‌شوند، این توانمندی‌ها را بیاموزند، من خودم سعی کردم شاگرد خوبی برای این استادانم باشم و چیزهایی که آموختم به اندازه برداشت خودم یادگرفتم نه در خور آن بزرگواران.

محمد سلطانی‌فر، مدیر گروه ارتباطات واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی نیز با اشاره به شخصیت گرانقدر علی ‌اکبر فرهنگی، خاطرنشان کرد: شاید ۲۳امین سال است که در خدمت استاد عزیز و پدرم دکتر علی‌ اکبر فرهنگی هستم و به جرأت می‌گویم که در میان دانشجویان ایشان، یکی از نزدیکترین‌ها هستم. استاد فرهنگی از معدود اساتیدی است که زندگی‌شان یک بعد ندارد و ارتباطات هم به این معنی، دارای چند بعد است. دکتر فرهنگی به جز مدیریت رسانه و ارتباطات که حوزه تخصصی ایشان است، در ادبیات، موسیقی، شعر و نویسندگی وهمچنین دیگر حوزه‌ها تبحر دارد.

او با قرائت شعری در وصف استاد علی اکبر فرهنگی، ادامه داد: دکتر ساروخانی درباره‌ی استاد فرهنگی بعد گشودگی را گفتند، اما من درباره‌ی بعد همدلی ایشان می‌گویم که یکی از شاخص‌های زندگی استاد است. بعد همدلی که او با شاگردانش و بقیه مردم دارد، بر ‌هیچ‌کس پوشیده نیست. استاد در همدلی سرآمد است و ما به عنوان شاگردان ایشان، از او این همدلی را آموختیم. معتقد هستم بعد همدلی استاد فرهنگی همیشه همراه ما بوده و جزء سرآمد زندگی او است. امیدوارم ۱۲۰سالگی استاد را جشن بگیرم.

علی گرانمایه‌پور، استاد ارتباطات نیز که از دیگر حاضران در مراسم نکوداشت علی ‌اکبر فرهنگی بود، در سخنانی اظهار کرد: افتخار داشتم در این ۲۰ سال، کنار ایشان باشم و این افتخار همچنان باقی است. من از ایشان مطالب زیادی آموختم؛ یکی از این مطالب درباره‌ بعد اقتصادی است که می‌گفت تنها به زندگی معلمی اکتفا نکنید. بعد دیگری که او به ما یاد داد صبوری علمی بود. به این دلیل که ممکن است در مسیر علم رقبا و چالش‌های بسیاری وجود داشته باشد که ایشان به ما می‌گفت صبور باشید.

او افزود: اخلاق استاد بعد دیگری بود که ایشان به ما آموزش داد. یکی از مشکلاتی که در حوزه‌های علمی ما وجود دارد اخلاق اساتید است و ایشان امتیاز اساتید را اخلاق می‌دانست. او به ما می‌گفت زندگی علمی مانند زندگی اجتماعی است و ما بخشی از این جامعه و جزئی از مردم هستیم و با آنها تفاوتی نداریم. امیدوارم ایشان سرحال باشند و ۱۲۰ساله شوند.

​

علیرضا تابش، مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی نیز ضمن تبریک تولد علی‌ اکبر فرهنگی، بیان کرد: دانشجویان رشته مدیریت رسانه به بیشترین چیزی که باید توجه کنند مطالعات بین رشته‌ای است. کسانی که در مدیریت بوده‌اند قدر مطالعات بین رشته‌ای را می‌دانند. شیوه استاد علی‌اکبر فرهنگی این بود که به مطالعات بین رشته‌ای توجه بسیار داشته و دارند. شیوه و روش اخلاقی و علمی که ایشان در دانشگاه‌های ایران پیش‌ گرفته‌اند، در حال حاضر به سمت کمرنگ شدن رفته است و اساتید که در دانشگاه‌ها هستند به این مقوله کم توجه شده‌اند. امیدوار هستم عمر باعزت داشته باشند و مجموع دانشجویان و دانش دوستان از حضور ایشان استفاده کنند.

همچنین طاهر روشندل اربطانی، رییس گروه مدیریت رسانه دانشگاه تهران ضمن تبریک تولد استاد علی‌ اکبر فرهنگی و تشکر از خبرگزاری ایسنا برای برگزاری این مراسم نکوداشت، بیان کرد: رسم خوبی است که برای بزرگان و فرزانگانمان مراسم بزرگداشت بگیریم. من افتخار شاگردی استاد را از سال ۷۷ در پردیس فارابی دانشگاه تهران داشتم. و در مقاطع مختلف ارشد و دکترا ۲۴ واحد شاگرد استاد بودم وهمچنان خودم را شاگرد استاد می‌دانم. من هر چقدر در وصف استاد فرهنگی بگویم کم است و ایشان نیز بی‌نیاز از تعریف و تمجید هستند. استاد یکی از وزنه‌های ارتباطات و مدیریت هستند که شاگردان بسیاری را پرورش دادند و سرمایه‌هایی را به کشور تقدیم کردند. امیدوار هستم تندرست باشند و ۱۰۰سالگی ایشان را جشن بگیریم.

فیروز نعیم، مدیرمسؤول روزنامه «نوآوران» نیز درباره‌ علی ‌اکبر فرهنگی بیان کرد:‌ در ۱۵ یا ۲۰ سالگی که در خدمت استاد بودم یکی از ویژگی‌های ایشان رفتار عادلانه با همه قشرها از جمله اساتید و دانشجویان بود. برای مثال زمانی که تلفن ایشان زنگ می‌خورد، حتما جواب می‌دهند، سلام قربان و این رفتار که بسیار بزرگوارانه است، بر کسی پوشیده نیست. زمانی که ایشان اینگونه حرف می‌زنند، ما باید چه بگوییم .

رها خرازی‌آذر، مدیر گروه ارتباطات واحد الکترونیک و عضو هیات علمی واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد نیز در سخنانی اظهار کرد: خوشبختانه این سعادت را داشتم که شاگرد استاد باشم و در واقع پایه هیات علمی شدن من نیز توسط استاد علی اکبر فرهنگی اتفاق افتاد. آموزش ارتباطات در دانشگاه‌های ایران شامل یکسری مباحث نظری و انتقادی بود، اما ما در کلاس ایشان یاد گرفتیم از ارتباطات در وجه انسانی و سازمانی آن در بعد عملیاتی استفاده کنیم. اگر هم در این رشته پیشرفتی اتفاق افتاده، در ادامه مسیر ایشان بوده است.

همچنین حسین خطیبی، پژوهشگر خاطرنشان کرد: بسیاری از افراد در مطالعات بین رشته‌ای در چند رشته مطالعه دارند. استاد علی ‌اکبر فرهنگی علاوه بر این مطالعات به دریافت‌ها و نظرات در جامعه مدیریت و ارتباطات پرداخته‌اند و فضای علمی کشور مدیون مفاهیمی است که ایشان در این چند رشته ایجاد کرده است.

او ادامه داد: استاد فرهنگی در اصل انعکاس ارتباطات انسانی، مدیریت و جامعه‌شناسی هستند و می‌توانیم این انعکاس را در رفتار و نگاه او ببینیم. در واقع او نماد ارتباطات انسانی است. من برای اولین بار استاد را در سمینارشان دیدم. حتی زمانی که او را نمی‌شناسید انرژی مثبت و فضای ارتباطات انسانی را می‌توانید از او دریافت و درک کنید. من خوشحال هستم که ایشان دانشجویان زیادی را پرورش دادند.

روشن‌بخش، از شاگردان استاد علی‌اکبر فرهنگی نیز در سخنانی گفت: زمانی که در کلاس درس استاد می‌نشینید، زمان یک ساعته گویا در 10 دقیقه می‌گذرد. داستان‌هایی که ایشان در کلاس درس خود تعریف می‌کند را نمی‌شود فراموش کرد در واقع درس را به واسطه این داستان‌هایی که درباره ارتباطات است، به ما می‌آموزند. ایشان یک دست پرورنده و اتمسفر فکری ایجاد کرده‌اند و حرکتی در حوزه رسانه و ارتباطات انجام دادند که در یاد ما می‌ماند. من کتابی را با همکاری ایشان منتشر کردم که در قسمتی از این کتاب جمله‌ای آمده بود که درباره ایشان صدق می‌کرد: «دریای آرام، ‌دریانورد زبده نمی‌پرواند»؛ ایشان در طول زندگی با پستی ‌و بلندی‌هایی بسیاری مواجه بودند و توانستند نهضتی را ایجاد کنند.