50 درصد مشکلات دانشجویان به دست مددکاران اجتماعی حل می‌شود

دکتر کیومرث فرحبخش، رئیس مرکز مشاوره و سلامت روان دانشگاه‌ علامه‌طباطبایی گفت: ما قصد داریم مددکاری اجتماعی را به سمتی ببریم که به حل مشکلات بپردازد، چراکه مددکاری اجتماعی یک حرفه و مهارت است؛ با توجه به سال‌ها تجربه کاری‌ام می‌توانم ادعا کنم که 50درصد مشکلات دانشجویان به دست مددکاران اجتماعی حل می‌شود.

به گزارش عطنا، دومین نشست کشوری «مددکاران اجتماعی مراکز مشاوره دانشگاه‌ها به مناسبت روز جهانی مددکاری اجتماعی» با شعار «مددکاری اجتماعی، تقویت همبستگی و پیوند اجتماعی در دانشگاه» سه‌شنبه، 12 اسفندماه به میزبانی مرکز مشاوره و بهداشت روان دانشگاه علامه‌طباطبایی، به همت معاونت دانشجویی دانشگاه علامه‌طباطبایی با همکاری دفتر مشاوره و سلامت وزارت علوم، تحقیقاتت و فناوری در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه علامه‌طباطبایی برگزار شد.

این نشست دو بخش تخصصی با موضوع‌ «مددکاری اجتماعی در مراکز مشاوره؛ چالش‌ها و نیازها» و «مددکاری اجتماعی؛ تقویت همبستگی و پیوند اجتماعی در دانشگاه» داشت.

در افتتاحیة این نشست دکتر حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه‌طباطبایی، دکتر مجید صفاری‌نیا، مدیرکل دفتر مشاوره و سلامت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دکتر کیومرث فرحبخش، رئیس مرکز مشاوره و بهداشت روان دانشگاه علامه‌طباطبایی، دکتر حمیده عادلیان، مدیر گروه مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه‌طباطبایی به بیان‌ دیدگاه‌های خود درباره «مددکاران اجتماعی و فعالیت‌های آنان در مراکز مشاوره دانشگاه‌ها» پرداختند.

مشکل دانش پارادوکسیکال است

در ابتدای نشست دکتر حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه‌طباطبایی گفت: «دانش مددکاری اجتماعی با پارادوکس‌هایی مواجهه است و این پارادوکس‌ها سبب ضعف می‌شود. امر پارادوکسیکال به معنای امر منحط نیست؛ بلکه با پدیده‌هایی در درون خود مواجهه است.

ما باید بکوشیم این تضادهای درونی منجر به حرکت رو به جلو شود. در عصر روشنگری هدف اصلی آزادسازی عقل انسانی بود. اما در این کار، علوم قید و بندهایی ایجاد کرد که دست و پای خود را گرفت. با انتقال تجربیات بین مددکاران و استادان حوزه های مختلف بتوانیم پارادوکس‌های رشتۀ مددکاری را به زمینه‌ای برای رشد این رشته تبدیل و تأثیر بیشتری در عرصۀ اجتماعی داشته باشیم.

در مواجهه انسان با آسیب‌های گوناکون، رشتة مددکاری اجتماعی شکل گرفت. مددکاری اجتماعی در دوره‌ای خاص، در چارچوب‌های عقلانی درگیر قیدوبندها شد. همه مددکاران اجتماعی درباره توانمندی‌ها برای مداخله در بحران‌ها حرف می‌زنند اما باید بپرسیم که بحران چیست؟ آیا اکنون جامعة ایران درگیر بحران است؟

رشتة مددکاری اجتماعی رشته‌ای فنی و حرفه‌ای است

در دانشگاه‌های آلمان رشتة مددکاری اجتماعی رشته‌ای فنی و حرفه‌ای است و نگاهی کاملا حرفه‌ای و مهارتی به مددکاری اجتماعی دارند و موسسات گوناگون که به این حرفه نیاز دارند، به دانشگاه برای تربیت مددکاران اجتماعی سفارش می‌کنند.

نکته دیگر این است که در عرصه‌های کاری ما نباید بین رشته‌ها دیوار بکشیم. این دیوارها ما را از فهم میان‌رشته‌ای و آشنایی با دیگر رشته‌ها و تخصص‌ها محروم می‌کند. حل مسئله  و توانمندسازی با توجه به پیچیدگی شرایط اجتماعی کنونی به‌ویژه در دانشگاه‌ها نیاز به توانایی مددکاران اجتماعی و دیگر متخصصان مثل روان‌شناسان، و دیگر متخصصان و همکاری میان آن‌ها دارد.

دانشگاه‌های مختلف کشور در این چند سال در زمینه همکاری میان‌رشته‌ای پیش رفتند و تبدیل به مرکز مراجعه دستگاه‌های دولتی و مردم شده‌اند و خدماتی نظیر مشاوره آنلاین و مرکز مشاوره دانشگاهی را ارائه می‌دهند. امروزه یک بدنة عظیم سرمایه مالی و محتوایی مددکاری اجتماعی در جامعه شکل گرفته و می‌توانیم با کمک سرمایه‌های اجتماعی، مشکلات اجتماعی را برطرف کنیم».

حکومت عقلانی؛ عامل رشد و توسعه مددکاری اجتماعی

در ادامه نشست، دکتر مجید صفاری‌نیا، مدیرکل مرکز مشاوره و بهداشت روان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: «چگونه رشد و توسعه مددکاری اجتماعی در دنیا اتفاق افتاد؟ یک سری عوامل وجود دارد که زمینه‌ساز رشد و توسعه مددکاری اجتماعی در دنیا شده است که عباتند از:

• رشد شهرنشینی: 100 سال است که ما شهرنشین شده‌ایم. دنیا بعد از انقلاب فرانسه به‌تدریج تغییر کرد و جوامع مختلف بشری شهرنشینی را آغاز کردند. مردم ایران به تدریج روستاها و کشاورزی را رها و به شهرها مهاجرت کردند.


• جنگ‌های جهانی و تبعات آن مثل بی‌خانمانی و آسیب‌های اجتماعی و روانی مردم جنگ‌زده.


• دولت و حکومتی که به عدالت و حال خوب مردم فکر کند، سراغ حرفه مددکاری اجتماعی می‌رود. پس هروقت در تاریخ حکومتی عقلانی بر سرکار آمد، مددکاری اجتماعی نیز رشد و توسعه یافت.


• توسعه مجموعه رفاه، سلامت و شاخص‌های مددکاری اجتماعی مثل سرمایه اجتماعی که براساس آن کشورها را ارزیابی می‌کنند.

مددکاری اجتماعی حرفه‌ای یاورانه است

تمام این اتفاقات در کشور ما رخ داده و به تبع آن مددکاری اجتماعی در ایران رشد یافته و از اهمیت بالایی برخوردار است. از طرفی دیگر مددکاری اجتماعی حرفه‌ای یاورانه است که در آن جامعه‌پسندی اولویت محسوب می‌شود.

ویژگی‌ کارهای یاورانه هم‌حسی با دیگران و دلسوزی برای مددجو، خودشیفتگی پایین و فروتنی و تواضع، مسئولیت‌پذیری اجتماعی بالا و نگاه کردن به موضوع از چشم دیگران و خود را جای دیگری گذاشتن و فهم همدلانه است.

مددکاران اجتماعی در مراکز مشاوره نقش‌های متعددی دارند که بعضی از آنها عبارتند از: نقش آموزش‌دهندگی، مداخله‌گری تخصصی در حوزه‌های یاورانه، پژوهشگری در حوزه مسائل و آسیب‌های اجتماعی، رابط بین دانشگاه و مددجو، افزایش سواد و سلامت».

مددکاران اجتماعی اصحاب المَيْمَنَة هستند

دکتر کیومرث فرحبخش، رئیس مرکز مشاوره و سلامت روان دانشگاه علامه‌طباطبایی در جایگاه سومین سخنران با تاکید بر اهمیت حضور مددکاران در مراکز مشاوره گفت: «تعبیر قرآن درباره مددکاران این است که مددکاران اجتماعی اصحاب المَيْمَنَة هستند، چون دست یتیمان را می‌گیرند، برخاک نشسته را نجات می‌دهند و همیشه توصیه به صبر و مرحمت دارند.

افراد گاهی به مشکلات گوناگونی دچار می‌شوند. گاهی مشکلات فیزیکی دارند که برای تجویز دارو به سراغ روان‌پزشکان می‌روند. گاهی نیز برای حل مشکلات شناختی به سراغ روان‌شناسان می‌روند. اما بعضی از مشکلات با تجویز دارو و حمایت‌های عاطفی حل نمی‌شود و فرد نیاز به کمک اجتماعی دارد. در اینجا حضور مددکاران اجتماعی پررنگ می‌شود.

ما قصد داریم مددکاری اجتماعی را به سمتی ببریم که به حل مشکلات بپردازد، چراکه مددکاری اجتماعی یک حرفه و مهارت است. با توجه به سال‌ها تجربه کاری‌ام می‌توانم ادعا کنم که 50 درصد مشکلات دانشجویان به دست مددکاران اجتماعی حل می‌شود.

خطر اشتباه در تجویز کمک‌های مالی به مددجویان به اندازه تجویز اشتباه دارو است

در ابتدا مددکاران اجتماعی به دنبال حمایت‌های مالی مددجویان بودند. کار شناسایی و تشخیص نیازمند واقعی برعهده آن‌ها بود و کاری بسیار پیچیده است. چراکه گاهی اشتباه در تشخیص فرد نیازمند و اعطای کمک‌های مالی به فردی که نیاز ندارد، می‌تواند آسیب‌های بیشتری را برجای گذارد.

خطر اشتباه در تجویز کمک‌های مالی به مددجویان به اندازه تجویز اشتباه دارو است. مددکاران تعیین می‌کنند که چطور کمک‌های مالی را دراختیار مددجویان قرار بگیرد. یکی دیگر از کارهای مددکاران اجتماعی شناسایی خیرین و سازماندهی خیرین در دانشگاه‌ها است.

علاوه بر این، مددکاران در حیطه عاطفی می‌توانند به صورت ویژه در کارهای خاص مداخله کنند، مثلا در مسائل خانوادگی، خانواده نیازمند و آسیب‌دیده را برای درمان مجاب کنند. در حیطه ارتباطات عاطفی مداخله و برخورد و مشکلات را حل کنند.

در حیطه آموزشی مثل افت تحصیلی مداخله کنند و برای حل مسئله تشخیص دهند که چه کمکی به دانشجو شود. آیا امکانات تحصیلی در اختیارش قرار داده شود؟ آیا دانشجو بحران اجتماعی و مالی دارد؟  البته باید توجه کنیم که کارهای مددکاری در موسسات گوناگون روی زمین نماند و هرکسی کار تخصصی خود را انجام دهد. همانطور که در تیم‌های یاورانه در سرتاسر دنیا روان‌شناس، مشاوره، مددکار اجتماعی، روحانی و … وجود دارد».

دانشگاه ظرفیتی فعال برای شکوفایی همبستگی و انسجام اجتماعی در بستر توسعه پایدار

در پایان بخش افتتاحیه دومین نشست کشوری مددکاران اجتماعی مراکز مشاوره دانشگاهی، دکتر حمیده عادلیان، مدیر گروه مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه‌طباطبایی به اهمیت مددکاری اجتماعی در توسعه پایدار پرداخت و گفت: «همه ما با مباحث توسعه پایدار تا حدی آشنا هستیم و همه به اشتباه توسعه پایدار را فقط به حوزه زیست‌محیطی منحصر می‌دانند درحالی که مباحث زیادی است که در توسعه و انسجام اجتماعی قرار می‌گیرد.

در توسعه پایدار نه‌تنها نیازهای خودمان را می‌توانیم برطرف کنیم، بلکه زمینه بر طرف کردن نیاز آیندگان را نیز فراهم می‌کنیم. تصمیم‌های حال حاضر ما چه بر آدم‌های اکنون و چه بر آدم‌های آینده تاثیر می‌گذارد بنابراین باید به نحوی عمل کنیم که تغییر شیوه زندگی در توسعه پایدار نه تنها کیفیت زندگی ما را پایین نیاورد، بلکه به رفاه ما بیانجامد.

در توسعه پایدار چهار بعد انسانی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی دنبال می‌شود که دو بعد انسانی و اجتماعی آن به طور مستقیم بر انسجام اجتماعی تاثیر می‌گذارد. البته باید توجه داشته باشیم که همانطور که به طور مستقیم توسعه پایدار به انسجام اجتماعی بدل می شود، در مقابل انسجام اجتماعی به تحکیم توسعه پایدار می‌انجامد.

انسجام اجتماعی زمینه‌ساز مولفه‌های بسیاری در بستر اجتماعی می‌شود. در چنین بستری هم منافع خویش و هم منافع دیگری اندیشیده می‌شود. تفاوت کشورهای توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته در همین موضوع مشاهده و این موضوع منجر به ثبات اقتصادی می‌شود.

در انسجام اجتماعی حس مسئولیت اجتماعی شکل می‌گیرد. افراد به صورت آگاهانه حس مسئولیت اجتماعی دارند  و درحال حاضر دانشگاه ظرفیتی فعال برای شکوفایی در عرصه همبستگی و انسجام اجتماعی در بستر توسعه پایدار است.

خبرنگار: فاطمه ملک‌پایین/ عکاس: محمد نظری و فاطمه توکلی