انتشار شایعه به جای خبر قطعی، سلامت روحی و جسمی ایرانیان را تهدید می‌کند

عطنا - نشست کاربردی سازی علوم شناختی در مطبوعات و روزنامه نگاری در روز یکشنبه ۲۱ اسفند ماه ۱۴۰۱ در دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طبابایی برگزار شد.

دبیر این نشست محمد مهدی مولایی عضو هیئت علمی گروه روزنامه نگاری دانشگاه علامه طباطبایی و سخنرانان آن کامبیز بنی هاشمی عضو هیئت علمی و رئیس آزمایشگاه علوم شناختی دانشگاه علامه طباطبایی، آزاده سالمی دکترای علوم ارتباطات و مدیر گروه علوم شناختی و اثربخشی مرکز تحقیقات صدا وسیما، سمیه رسولی کارشناس ارشد فلسفه علم از دانشگاه صنعتی شریف و شقایق کلی کارشناس ارشد مدیریت رسانه دانشگاه علامه طباطبایی بودند.

در ابتدای این نشست محمد مهدی مولایی با تشریح ارتباط هوش مصنوعی و علوم شناختی ارتباطی گفت: علوم شناختی به فرایند‌های شناختی و مطالعاتی مرتبط است و درک و تفسیر و تجربه انسان را فراهم می‌کند و هردو به پژوهش درمورد رفتارو فرایند‌های های مربوط به انسان مربوط هستند، ولی دیدگاه ارائه شده از طریق آن‌ها متفاوت است یعنی علوم شناختی بر روی فرایند‌ها و عملکرد‌هایی که در مغز و سیستم عصبی اتفاق می‌افتد تمرکز دارد، ولی در علوم ارتباطات تلاش می‌شود ارتباطات میان فردی و ارتباط فرد با جمع بیشتر مورد توجه قرار گیرد. دو گروه حوزه شناخت و حوزه ارتباطات در حال تعامل اند و تلاش می‌کنند با کمک همدیگر بتوانند فهم بهتری از رفتار و فرایند‌های انسانی پیدا کنند. در سازمان رسانه‌ای با کمک هوش مصنوعی میتوان برای بهبود تبلیغات، امکانات وب سایت‌ها و تحلیل داده‌های رفتاری مخاطبان تلاش کرد.

در ادامه کامبیز بنی هاشمی گفت:بدن هر موجود زنده از یک سری سلول شکل گرفته که اجزایی دارد که هر کدام عملکرد خود را دارد و انواع ارتباط بین سلول‌ها وجود دارد یا با ماده شیمیایی این اتصال رخ می‌دهد یا از طریق جریان الکتریکی؛ و وقتی به نقطه مایکرو اسکیل برسیم به آن مفهوم کانکتون می‌گویند. میتوان چیزی که در جامعه دیده می‌شود را تبدیل به نقاطی روی مغز کرد که نشان دهد در گروه‌ها و سن‌های مختلف یک خبر یا رسانه یا مفهوم چه شکلی از اتفاقات را برای ما ایجاد میکند که این امر می‌تواند مبنایی برای تحقیق در حوزه‌ی فرهنگ یا معنا شناسی یا خود رسانه باشد که چه کلماتی استفاده شود تا تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد و چگونگی القای پیام را بر همین اساس تنظیم کنند.

وی افزود: اخبار غلط تاثیر به سزایی در سلامت انسان دارد،برای مثال در زمان شیوع ویروس کرونا خیلی ها برای ایجاد ترس در مردم دست به انتشار اخبار غلط زدند که همین مسئله سلامت روحی و جسمی افراد زیادی را درگیر کرد.مسئله دیگری که امروزه پیش آمده مسمویت سریالی دانش آموزان است که بازهم شایعه می تواند حال جسمی و روحی انسان را تحت تاثیر قرار دهد.  وقتی در معرض یک خبر قرار میگیریم اگر عدم قطعیت در آن خبر وجود دارد از انتشار آن جدا خودداری کنند.

آزاده سالمی در ارائه خود گفت: شناخت اجتماعی بیشتر از روانشناسی و انسان شناسی نشات میگیرد. وقتی افراد فکر کنند قرار است اتفاق خاصی بیفتد، در بحث تئوری توطئه قرار میگیرد. در شناخت اجتماعی علاوه بر خود فرد تعاملات بین افراد نیز وجود دارد و وقتی رهبران افکار بر موضوعی تاکید کنند ممکن است ما باور کنیم که به نوعی به آن تئوری توطئه میگویند. نباید تحت تاثیر کسانی که تولید محتوا می‌کنند قرار نگیریم و در شناخت گرم تحت تاثیر عواطف هستیم و نمیتوان به طور منطقی تصمیم گرفت.

سمیه رسولی کارشناس ارشد فلسفه علم از دانشگاه صنعتی شریف نیز درمورد رسانه‌های نوین گفت: هر رسانه اجتماعی تحت تاثیر خود ارتباط و اثرگذاری است، چون ریشه در یک نیاز اساسی انسان دارد. نمونه‌های آزمایشی درمورد عصب شناسی در علوم انسانی، نمونه‌ی کوچکی است؛ عدم رعایت تعادل جنسیتی در آزمایشات باعث تغییر نتیجه آزمایش میشود؛ در آسیب‌های حاصل از رسانه اجتماعی، مشکلات جسمی یا روحی مقدمه یا موخره آسیب‌های رسانه اجتماعی هستند که بسیار مهم است، چون فردی که زیر دستگاه اسکنر قرار میگیرد، فردی است که با رسانه عمومی کار کرده؛ نتایج عصب شناسی مبتنی بر رابطه همبستگی است نه علمی و نکته‌ی بعدی اینکه این حوزه، حوزه‌ی تازه‌ای است و مقالات درباره‌ی آن کم است؛ محتوای این مقالات کم را نمیتوان به تمام سنین سرایت داد و در کار عصب شناسی دوگروه جنجال آفرینان و شیفتگان علوم اعصاب هستند که باید فراتر از آنان کار کرد و تحقیقات در این حوزه تک نویسنده‌ای نیست و گروهی است و تنوع رشته‌ای دارد و نکته آخر این است که برای پیشرفت علوم انسانی باید از ابزار‌ها و دستاورد‌های علوم تجربی شناخت داشت.

شقایق کلی نیز با تشریح برخی آزمایش‌های انجام شده توضیح داد که کاربران پر مصرف اینستاگرام بیشتر به اخبار همراه با تصویر توجه کرده بودند و حساس‌تر و علاقمندتربودند که بین این دو یک رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. وی افزود: کاربران پرمصرف اینستاگرام تحت تاثیر ویژگی‌های بصری بیشتری قرار دارند و رفتار متفاوت تری نسبت به بقیه کاربران در مواجهه به عناصر خبری نشان دادند.

درپایان محمدمهدی مولایی با اشاره به تلاش برای پیوند میان علوم شناختی و علوم ارتباطات گفت: آزمایشگاه علوم شناختی در دانشکده علوم ارتباطات وجود دارد و دسترسی به آن رایگان است.

گزارش از: کوثر خدایاری، بهاره احمدی آذر