از کاغذ تا وب

در این شرایط کارکرد و جایگاه مطبوعات سنتی چیست و این رسانه‌ها در مواجهه با فضای مجازی باید چه کنند؟ کارشناسان ارتباطاتی به این سوال پاسخ می‌دهند. محمدرضا رسولی و اسماعیل قدیمی، استادان ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی پاسخ می‌دهند.

به گزارش عطنا به نقل از جام جم، فضای مجازی این روزها جنبه‌های مختلفی از زندگی‌مان را در بر گرفته و روز به روز هم دامنه کارکردها و استفاده‌هایش برای انسان امروز گسترده‌تر می‌شود. همین چند سال پیش بود که بزرگ‌ترهایمان روز به روز که آفتاب برمی‌آمد، به عنوان اولین فعالیت اجتماعی روزانه‌شان به دکه‌های روزنامه‌فروشی مراجعه می‌کردند و برای آگاه شدن از اخبار، یکی از چاپ‌های آن روز را می‌خریدند. حالا با گسترش فضای مجازی و کارکردهای اینترنت، روزنامه‌های کاغذی به عنوان اولین رسانه آگاهی‌بخش، کارکرد و مرجعیتشان با چالش مواجه شد و این فضای اطلاع‌رسانی هم به طور کامل به تسخیر اینترنت درآمده است.

در این شرایط کارکرد و جایگاه مطبوعات سنتی چیست و این رسانه‌ها در مواجهه با فضای مجازی باید چه کنند؟ کارشناسان ارتباطاتی به این سوال پاسخ می‌دهند.

امری مسلم

محمدرضا رسولی، مدرس ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی، حضور رسانه‌های سنتی را در فضای مجازی امروز، امری ثابت شده و مسلم می‌داند و می‌گوید: دنیا امروز این‌گونه به نتیجه رسیده که ادامه کار رسانه‌های سنتی با رویه کنونی میسر نیست و لازمه کار، ورود به فضای آنلاین و مجازی است. امروزه متاسفانه شاهدیم که میزان مخاطبان نشریات مکتوب از گذشته کمتر شده و قشر روزنامه‌خوان کشور هم برای دریافت مطالب و اطلاعاتشان ترجیح می‌دهند سراغ اشکال الکترونیکی بروند که در دسترس و کم‌هزینه‌تر است.

این مدرس ارتباطات توضیح می‌دهد: در چنین فضا و شرایطی می‌بینیم معدود روزنامه‌هایی چون جام‌جم، به فکر استفاده از فضای مجازی هم بوده‌اند و به‌ عنوان مثال این روزنامه، تحریریه مجزای جام‌جم آنلاین را تشکیل داده است. چنین الگوهایی باید مدنظر دیگر روزنامه‌ها هم قرار بگیرد و آنها هم به فکر بهره‌برداری از فضای مجازی و حضور در آن باشند. به نظرم این روزنامه‌ها در کنار همت خودشان به یک انگیزه و حمایت بیرونی هم احتیاج دارند. قطعا ورود به فضای آنلاین هم هزینه دارد و شاید بهتر باشد در این راه، وزارت ارشاد به کمک تأمین بخشی از این هزینه‌ها بربیاید تا ایجاد تحریریه مجزا و استخدام خبرنگاران جداگانه برای تحریریه آنلاین، هزینه خیلی بالایی را به این روزنامه‌ها تحمیل نکند.

رسولی، تولید اخبار و اطلاعات را در رسانه‌های سنتی و فضای مجازی، دو اتفاق کاملا جدا از هم می‌داند و معتقد است: این دو زمینه به همه لحاظ متفاوت از هم هستند. قطعا روزنامه‌های ما باید در فضاهای نوین امروز حضور داشته باشند و البته به این معنا نیست که رسانه‌ای به طور کامل جای رسانه دیگر را بگیرد. در همه جای دنیا این رسانه‌ها مخاطبان خاص خود را دارند. نه صحیح است که به بهانه آنلاین شدن، تمام مطبوعات سنتی را حذف کنیم و نه این‌که برای حفظ حیات مطبوعاتمان در صدد محدودسازی فضای وب بربیاییم. من معتقدم رسانه‌های سنتی با استفاده از نوآوری‌های موجود می‌توانند خودشان را به عرصه مجازی هم وارد کنند و در این حال هویت خود را داشته باشند.

مزیت تعامل

اسماعیل قدیمی، دیگر مدرس ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی است که توسعه حوزه‌های استفاده از فضای مجازی را اقتضای شرایط امروز جهان می‌داند و می‌گوید: به طور کلی اگر بخواهیم وسایل ارتباط جمعی را از نظر دلایل به وجود آمدنشان مورد بحث و بررسی قرار بدهیم، می‌بینیم این وسایل هر کدامشان بر اساس احتیاج و نیازی به وجود آمده‌اند و تحولات و مقتضیات جامعه، موجب شکل‌گیری و ساخت آن وسیله ارتباطی شده است. جامعه بشری به طور مرتب در حال پیشرفت است و تحولات گسترده‌ای را در حوزه‌های مختلف فرهنگی، هنری، سیاسی و... تجربه می‌کند. هرچه فضای فعالیت‌های اجتماعی بشر گسترده‌تر می‌شود، مسلما نیاز به وسایل ارتباط جمعی هم بیشتر احساس می‌شود تا این وسایل بتوانند از عهده این توسعه بربیایند.

این مدرس ارتباطات تاکید می‌کند: وسایل نوین ارتباط جمعی دقیقا برای برآورده کردن این نیاز ایجاد شده‌اند تا بتوانند روند جهانی‌سازی را در جوامع تسریع کنند. امروزه وسایل سنتی هم این نیاز را احساس می‌کنند که در راستای همین هدف واحد گام بردارند و مطبوعات هم خود را به گستره وسیع فضای مجازی ملحق کنند. ضمن این‌که رسانه‌های جدید از امکانی بهره‌مند هستند که در رسانه‌های سنتی به آسانی میسر نیست و آن بحث تعامل و توجه به بازخورد است. رسانه‌های مجازی قابلیت دریافت سریع بازخوردهای مخاطبانشان را دارند و توجه به این کارکرد می‌تواند سطح کیفی رسانه را ارتقا بخشد.

قدیمی پیشنهاد می‌کند: رسانه‌های سنتی می‌توانند از این فضای مجازی امروز استفاده کنند و ضمن به اشتراک‌گذاری مطالب خود در این فضاها، بازخوردها و نظرات مخاطبانشان را دریافت کنند. این بازخوردهای بی‌واسطه می‌توانند کیفیت مطالب و محتوای رسانه‌ها را افزایش دهند، چراکه صاحبان رسانه، از ذائقه مخاطبانشان بیشتر آگاهی کسب می‌کنند و این مزیت فضای مجازی است.