نباید دانشگاه تبدیل به دکان شود/ دانشجویان دکتری جسارت ورود به تحلیل را ندارند

مدیرگروه مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی در نشست بررسی تحول و ارتقاء علوم انسانی، عنوان کرد: علوم انسانی واقعاً مظلوم واقع شده است به همین دلیل از اصحاب علوم اجتماعی خواهش می‌کنم که پسوند اجتماعی را به علوم انسانی متصل کنند و نگویند علوم انسانی بلکه بگویند علوم انسانی و اجتماعی.

به گزارش عطنا، دکتر محمد‌زاهدی‌اصل، یکشنبه ۲۱ اردیبهشت‌ماه در نشست هم‌اندیشی استادان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی با موضوع بررسی «تحول و ارتقاء علوم انسانی» در سالن شهید ارشاد این دانشکده، گفت: یکی از نقاط قوت‌ حوزه‌های علمیه قدیم که اکنون نیز به این شکل است، مجادله علمی بود.

وی با بیان اینکه مجادله علمی و بحث‌طلبی به حوزه‌های علمیه رونق می‌داد، افزود: این مجادله بدون کوچک‌ترین سوء‌تفاهم بین طرفین انجام می‌گرفت و به نوعی برای ما الگو و نمونه بود.

زاهدی‌اصل اظهار کرد: شهیدان مطهری و مفتح از بنیان‌گذاران نزدیکی تفکر حوزه و دانشگاه به یکدیگر بودند که مطرح شد ولی ثمره و خروجی مورد انتظار ایجاد نشد.

وی با اشاره به اینکه نه حوزه علمیه به دانشگاه و نه دانشگاه به حوزه علمیه نزدیک شده است، تصریح کرد: حوزه علمیه راه خود را رفت و دانشگاه نیز به صورت جدا راه خود را ادامه داد؛ ضمن‌آنکه در برخی مواقع ما دست‌اندازی‌هایی به حوزه داشتیم و به طریقی نیز می‌خواستیم در کنار آن‌ و از دل حوزه علمیه چیزی شبیه آن‌ها درست کنیم که در نهایت تبدیل به دانشگاه شد و حوزه علمیه ایجاد نشد.

مدیرگروه مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، گفت: در اینجا کلمه تحول در علوم انسانی را مطرح می‌کنیم که ساده‌ترین تعبیر از خود واژه تحول، حالی به حال دیگر شدن است، یعنی اینکه ما باید حال را بشناسیم و حال دیگر را نیز بفهمیم که به کجا می‌خواهیم برویم.

علوم انسانی مظلوم واقع شده است

وی با اشاره به اینکه باید وضع امروز را بشناسیم تا بتوانیم وضعیت مطلوب آینده و ویژگی‌های آن را بشناسیم، افزود: علوم انسانی واقعاً مظلوم واقع شده است به همین دلیل از اصحاب علوم اجتماعی خواهش می‌کنم که پسوند اجتماعی را به علوم انسانی متصل کنند و نگویند علوم انسانی بلکه بگویند علوم انسانی و اجتماعی.

زاهدی‌اصل با بیان اینکه باید به بررسی دقیق‌تر و بهتر علوم انسانی و اجتماعی بپردازیم، گفت: باید ببنیم مصیبت از کجاست، زیرا بیشتر مواقع به ما افراد دانشگاهی برچسب غربی اطلاق می‌کنند و وقتی هم که می‌خواهیم بحث کنیم، می‌گویند، بنشین سر جای خود چون شما غربی فکر می‌کنید و غربی هم بحث می‌کنید.

وی با اشاره به اینکه در محضر نابغه کشورمان، آیت‌الله مصباح‌یزدی در دفتر همکاری‌های حوزه و دانشگاه نزدیک به یک‌ سال‌و‌نیم فعالیت داشته است، بیان کرد: چطور آن موقع تحول در علوم انسانی اتفاق ایجاد نشد.

این استاد مددکاری اجتماعی به تشریح دلایل خود برای نابغه خطاب کردن مصباح‌یزدی پرداخت و گفت: او نشان داد که در بحث و گفت‌و‌گو در زمینه‌های مختلف چقدر نابغه بوده و توانایی دارد؛ به عنوان مثال روش کاری ایشان اینگونه بود که در دفتر همکاری حوزه و دانشگاه در زمینه رشته‌های اصلی علوم انسانی و اجتماعی از جمله اقتصاد، جامعه‌‌شناسی، مدیریت، حقوق و علوم تربیتی طی دو روز صبح و عصر به بحث و گفت‌گوی می‌پرداختند.

ما دانشگاهیان خود به مظلومیت علوم انسانی و اجتماعی دامن زده‌ایم

وی با بیان اینکه این بحث‌های علمی بعد از یک سال‌و‌نیم منجر به اتفاق خاص و خروجی مشخصی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی نشد، گفت: در حوزه علوم اجتماعی 13 رشته شناخته شده تبدیل به یک رشته علوم اجتماعی شد و با شش گرایش تجصیلی به کار خود ادامه داد و معلوم نبود که چه هدف دارد و قصد دارد به کجا برود.

زاهدی‌اصل با اشاره به اینکه خود ما دانشگاهیان به مظلومیت علوم انسانی و اجتماعی دامن زده‌ایم، گفت: اکنون باید از خود پرسید که در حوزه دانشگاهی در چه جایگاهی قرار داشته و این نهاد را به کجا می‌بریم؟ آیا قرار بود در کشور 80 میلیون نفری ما، 5 تا 6 میلیون دانشجو داشته باشیم؟‌

وی افزود: قرار بود در همین دانشکده علوم اجتماعی خودمان رشته‌ای را راه‌اندازی کنیم که حتی یک نفر هیئت علمی برای آن نداشته باشیم و از طرفی بیاییم، قرارداد سوری در این زمینه تنظیم کرده و از طریق آن مجوز رشته‌ای را بگیریم؛ البته لازم می‌دانم که بگویم امکان دارد از صحبت‌های بنده علیه خودم استفاده شود و هیچ اشکالی هم ندارد چون محافظه‌کار نیستم.

مدیرگروه مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی درباره همین موضوع اضافه کرد: بنده آن چیزی که احساس می‌کنم درست است را بیان کرده و حتی اگر غلط هم باشد، اشکالی ندارد؛ بهتر است به گذشته برگردیم و مثل حوزه علمیه همدیگر را به صورت عالمانه و منصفانه نقد و بررسی کنیم.

وی افزود: اینکه گفته می‌شود چهار میلیون فارغ‌التحصیل بی‌کار داریم، تقصیر کیست؟ آیا فقط دولت باید برای آن‌ها اشتغال‌زایی کند و یا ما که آن‌ها را تربیت کرده‌ایم نیز مقصر هستیم.

زاهدی‌اصل با بیان اینکه هنوز برخی از دانشجویان دکتری رشته ما جسارت ورود به تحلیل را ندارند، گفت: هنوز دانشجوی کارشناسی ارشد و دکترای ما جرئت ورود به حوزه خانواده درمانی که زمینه تخصصی مددکاری است را ندارد حال دیگران مقصر هستند یا خود ما؟

وی با اشاره به اینکه چه ضرورتی وجود دارد که دانشگاه را تا این اندازه گسترش ‌دهیم، بیان کرد: اگر آب در یک جایی که عمق کمتری داشته باشد، بماند از بین می‌رود و می‌گندد و اگر عمق بیشتری داشته باشد از بین نرفته و زنده می‌ماند به همین منوال باید دانشگاه را نیز اینگونه ببنیم و اینگونه عمل کنیم.

باید کاربردی کردن علوم مدنظر قرار بگیرد

زاهدی‌اصل با طرح این سوال که آیا مشکل ما با اضافه کردن یک پسوند اسلامی به رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی حل می‌شود؟، اظهار کرد: باید کاربردی کردن علوم مدنظر قرار بگیرد، البته نه به سبک کارورزی‌ها که با یک سلام شروع و با یک خدحافظ تمام می‌شود.

وی افزود: ما به جای اینکه بیشتر به علوم انسانی و اجتماعی کاربردی و عمیق نگاه کنیم، سطحی نگاه کرده‌ایم، گفت: در حوزه مددکاری اجتماعی ما باید تابع نیاز باشیم و تا نیاز خود را نشناسیم نمی‌توانیم کاری انجام دهیم و این وظیفه ما است که به دنبال این نیازها برویم.

مدیرگروه مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی با طرح این پرسش که در چه فضایی می‌خواهیم علم و علوم انسانی و اجتماعی را متحد کرده و ارتقاء دهیم، اذعان کرد: برای اولین بار در زمینه استقلال دانشگاه‌ها این جرئت و جسارات را پیدا کردیم که همایشی را برگزار کنیم؛ در این همایش به‌رغم نواقصی که وجود داشت، حرف‌های بیان شد که ما را به تامل واداشت.

راه‌اندازی کرسی بدون آزادی فایده‌ای ندارد

وی با بیان اینکه در دانشگاه مستقل اگر آزادی وجود نداشته باشد که پایه و مبنای اصلی علم است، آن‌وقت راه‌اندازی کرسی فایده‌ای ندارد، گفت: کرسی‌های نقد و نظریه‌پردازی در گذشته بهتر جواب می‌داد چون تخصصی‌تر بود ولی اکنون هفت تا هشت گروه را با یکدیگر اذغام کرده‌ و معجونی درست کرده‌اند که دیگر هیچ اتفاقی در آن رخ نمی‌دهد.

زاهدی‌اصل با اشاره به اینکه دانشگاه مستقل و دارای آزادی می‌تواند به صورت آزادانه و بدون دغدغه و متهم کردن، فعالیت علمی داشته باشد، گفت: باید با تفاهم و همدلی و فراهم کردن تضارب آرا و افکار، زمینه تحول در علوم انسانی و اجتماعی را ایجاد کنیم.

وی اضافه کرد: در کشور ما همه از مدیریت می‌نالند در حالی که اصل بنیان رشته مدیریت در علوم انسانی یا فنی و مهندسی است.

زاهدی‌اصل به جمله دکتر داوری‌اردکانی که سه سال قبل به مناسبت هفته پژوهش مهمان دانشگاه علامه طباطبائی بود اشاره کرد و گفت: او ایران را دومین کشور جهان از نظر ثروتمند بودن در ابعاد مختلف می‌دانست ولی سوال اینجاست که چرا ما اینقدر محتاج و گرفتار هستیم؟

وی ادامه داد: علت آن این است که ما دارای مدیریت نیستیم، این در حالی است که بحث مدیریت بیشتر در فضای علوم انسانی و اجتماعی مطرح می‌شود و به همین دلیل صورتی که بتوانیم مشکلات مدیریتی خود را برطرف کنیم، می‌توانیم به موفقیت دست یابیم.

مدیرگروه مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه نباید به دانشگاه به عنوان یک مغازه و دکان نگاه شود، گفت: دانشگاه علمی‌وکاربردی که قرار بود مکانی برای دانش‌افزایی کارکنان باشد در این کشور چه کار می‌کند؟ اکنون این دانشگاه درحال تربیت دکتری حرفه‌ای است پس دیگر چه نیازی به دانشگاه دولتی وجود دارد؟

وی با اشاره به اینکه وقتی هر سازمانی برای خود یک دکان و مغازه به عنوان دانشگاه و دانشکده ایجاد می‌کند پس طبیعی است که دانشگاه از کارایی مطلوبی برخوردار نباشد، اظهار کرد: امروزه انواع و اقسام دانشجو را در دوره‌های مختلف شامل، روزانه، شبانه، نیمه‌حضوری، مجازی و مواردی از این قبیل جذب می‌کنیم که این رویه اشکال جدی دارد.

زاهدی‌اصل در پایان یادآور شد: یکی از دلایل استعفایم از ریاست دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی در زمان رئیسی آقای نجفقلی حبیبی، رئیس اسبق دانشگاه علامه نیز این بود که دانشجویان را در دانشگاه سر کار گذاشته‌ایم و فقط به این می‌پردازیم که از آن‌ها پول بگیریم و به آن‌ها مدرک بدهیم.