ارز شناور و پیمان دوجانبه پولی راهکار عملی کاهش تحریم‌ها

عبدالعظیم ملایی با بیان اینکه عدم ثبات نرخ ارز در ایران مانع استفاده از پیمان دوجانبه پولی می‌شود، گفت: با استفاده از روش ارز شناور می‌توان از این شیوه بهره برد و به این ترتیب علاوه بر اینکه مشکلات تحریمی کاهش می‌یابد، ریال ایران به عنوان یک ارز پر قدرت در منطقه شناخته خواهد شد.

به گزارش عطنا، نشست «نقد و بررسی پیمان‌های دوجانبه پولی» با حضور عبدالعظیم ملایی، کارشناس بانکداری اقتصاد بین‌المللی روز دوشنبه، ۲۵ اردیبهشت در ساعت ۱۵ الی ۱۷ در محل سالن شورای دانشکده مدیریت برگزار شد.

عبدالعظیم ملایی در توضیح پیمان‌های دوجانبه پولی، گفت: یکی از ابزارهای بین‌المللی پرداخت پیمان دوجانبه پولی است که در بسیاری از کشورها در کنار سایر روش‌ها انجام می‌شود و برای مثال، کشور چین با 41 کشور پیمان دو جانبه پولی دارد.

او افزود: معمولا کشورهایی که ثبات نرخی دارند از طریق پیمان پولی دوجانبه «مستقیم» وارد می‌شوند و پیمان پولی دو جانبه غیرمستقیم زمانی اتخاذ می‌شود که کشوری مانند ایران با ارزش پول دارای نوسان، ارز مرجعی را انتخاب می‌کنند.

به گفته ملایی در کشورهایی که به این پیمان متعهد هستند، معیار و ابزار سنجش ارز همان کشور است و پرداخت بر اساس همان ارز صورت می‌گیرد.

او پایداری، قابل اعتماد بودن، عدم تحریم‌پذیری و پوشش‌دهی خدمات را از ویژگی‌های بانکداری بین‌المللی برشمرد و اضافه کرد: بانکداری بین‌المللی نباید جزو گران‌ترین روش‌های مرسوم باشد و نکته بسیار مهم این است که در جای دیگری نیز آزمون شده باشد به این ترتیب در کشورهای دیگر آزمون پس داده و ما دوباره چرخ را اختراع نخواهیم کرد.

ضرورت تنوع‌گرایی در روش‌های پرداخت مرتبط با تجارت خارجی، کشورها را بر آن داشته تا علاوه بر روش‌های سنتی انتقال ارز و پوشش ریسک، ابزارهای جدیدی را نیز به موازات آن ایجاد کنند.

کارشناس بین‌المللی مسائل بانکی روش‌های پرداخت را «پیمان پولی دوجانبه یا چندجانبه»، «استفاده از بانکداری غیرسرزمینی»، «استفاده بانکداری فراساحلی»، «استفاده از بانداری سرزمینی»، «مراکز پایاپای ریال (مانند آنچه که چین راه‌اندازی کرد)» و «پرداخت از طریق تبدیل پول ملی به ارزهای سرزمینی معتبر (مثل ریال به دلار)» مطرح کرد.

ملایی ادامه داد: در پیمان دو جانبه پولی نباید همزمان دو پول ملی از کشور مبدا و مقصد در تجارت، سرمایه‌گذاری و تامین مالی استفاده شود و این به‌گونه‌ای است که به ارزش ثالث به صورت مستقیم نیازی نیست.

او اضافه کرد: چین کشوری است که بیشترین استفاده از پرداخت‌های دو جانبه را داشته است و آخرین آمارها نشان دهنده آن است که با 41 کشور، پیمان دو جانبه پولی امضا کرده است تا جایی که در لیست این 41 کشور، مواردی از کشورهای کمتر توسعه یافته همچون بلاروس، آرژانتین و اندونزی و نیز کشورهای توسعه‌یافته‌ای چون ایتالیا و سوئیس دیده می‌شود.

کارشناس بین‌المللی مسائل بانکی در ادامه به عملکرد کشور روسیه اشاره کرد و گفت: روسیه‌ نیز جزو کشورهایی است که از این روش در نظام پرداختی خود استفاده می‌کند و پیمان‌های دوجانبه تا اندازه‌ای برای روسیه حائز اهمیت است که شخص ولادیمیر پوتین درباره آن با روسای دیگر کشورها صحبت می‌کند.

او افزود: در بین کشورهای آمریکای لاتین، کشور برزیل سردمدار استفاده و بهره‌گیری از این روش است و نیز شاهد آن هستیم که در عمده کشورهای آسیای شرقی از این روش استفاده می‌شود.

ملایی خاطرنشان کرد: خبرگزاری رویترز در سال 2014 گزارش می‌دهد که یک چهارم پرداخت‌های تجارت خارجی چین با «یوان» صورت گرفته است و این پرداخت‌ها بالغ بر 1600 میلیارد دلار است.

او با بیان اینکه 16 برابر کل تجارت خارجی ما با استفاده از یوان تسویه شده است، ادامه داد: در اینجا این سوال مطرح می‌شود که آیا چین تحریم است، یا نمی‌توانست از روش‌های دیگر استفاده کند؟ پس چرا چینی‌ها به استفاده از پول کشور خود اصرار دارند؟

پیمان پولی یعنی استفاده همزمان از دو پول ملی در پرداخت‌های مرتبط با تجارت و تامین مالی دوجانبه به گونه‌ای که نیازی به ارز ثالث نباشد.

ملایی اظهار کرد: چین خود را کشوری قدرتمند در حوزه تجارت جهانی که 11 درصد تجارت جهانی را در اختیار دارد، می‌داند، پس چرا از پول ملی خودم استفاده نکند؟ سال 2009 و 2010 ارز یوان سی‌وپنجمین ارز مورد استفاده در تجارت جهانی بود.

او ادامه داد: یوان در سال 2016 به پنجمین پول مورد استفاده در تجارت خارجی رسید که بانک مرکزی چین با استفاده از دو سیاست پرداختی «پیمان‌های دوجانبه» و «مراکز پایا» توانست به این جایگاه دست یابد.

کارشناس بین‌المللی مسائل بانکی با بیان اینکه پیمان‌های پولی دو جانبه دارای منافع اقتصادی هستند، اظهار کرد: چین، ژاپن، کره‌جنوبی و طیف کشورهایی که از چنین قراردادهایی استفاده می‌کنند به خوبی از منافع اقتصادی این پیمان‌ها آگاه هستند و به دنبال منافع سیاسی این قراردادها نیستند.

او با اشاره به اینکه یکی از شرایط استفاده از پیمان‌های دوجانبه پولی، داشتن نرخ ارز باثبات است، گفت: نرخ ارز ایران قابلیت استفاده در چنین پیمان‌هایی را ندارد، زیرا به شکل روزانه و حتی به شکل ساعتی، بالا و پایین می‌شود و ثبات ندارد!

به گفته ملایی با وجود بی‌ثباتی فراوان نرخ ارز در ایران برای استفاده از پیمان پولی دو جانبه بایستی از نرخ ارز شناور استفاده کنیم تا بتوانیم از مزایای این طرح بهره ببریم.

او افزود: پیمان‌های دوجانبه پولی ربطی به تحریم‌ها ندارد و این پیمان‌ها بدون حضور ایران شروع شده و توسعه پیدا کرده است و اگر ایران بتواند از پیمان دوجانبه پرداختی استفاده کند، علاوه بر اینکه مشکلات تحریمی کاهش می‌یابد، ریال ایران به عنوان یک ارز پر قدرت در منطقه شناخته خواهد شد.

کارشناس بین‌المللی مسائل بانکی با بیان اینکه پیمان‌های دوجانبه یک «پلت‌فروم» است، اظهار کرد: خوشبختانه انواع متنوعی از سرویس‌های پرداخت بین‌المللی روی این پیمان‌ها قابل ارائه است.

او در توضیح نحوه عملی بودن استفاده از این پیمان با نرخ ارز شناور، گفت: اگر ایران و ترکیه بخواهند چنین پیمانی داشته باشند با توجه به نرخ ارز شناور، بانک مرکزی ایران و ترکیه هر کدام یک حساب مخصوص خواهند داشت همچنین یورو را به عنوان یک ارز با ثبات انتخاب می‌کنند تا از نوسانات ارزی داخلی مصون بمانند و این دو حساب مخصوص، تعیین سقف خواهند شد تا نتوان بالاتر از سقف، پرداخت و نیز برداشت کرد.

ملایی افزود: صورت عملیاتی این پیمان میان ایران و ترکیه به این صورت است که برای مثال یک تاجر ایرانی از همتای ترک خود کالایی می‌خرد و تاجر ایرانی به جای پرداخت یورو مستقیم به تاجر ترک به بانک مرکزی به نسبت معامله ریال پرداخت می‌کند و بانک مرکزی ترکیه هم پول پرداختی تاجر ایرانی را به صورت لیره به تاجر ترک می‌پردازد.

او در پایان خاطرنشان کرد: به این شیوه، معاملات بدون نیاز به ارز سوم با پول ملی هر یک از طرفین صورت می‌گیرد.

تصاویر نشست: