چند درصد با تماشای مناظره‌های زنده تغییر رأی می‌دهند؟

استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی، درباره‌ی تأثیر مناظره‌های تلویزیونی بر روند انتخابات اظهار کرد: تماشای برنامه نقش بسیار موثری در جلب توجه افکار عمومی خواهد داشت؛ اینکه چه تعداد با تماشای مناظره‌های زنده و تحت تأثیر آن تغییر رنگ می‌دهند معمولا در کشورهای دیگر بین پنج تا سه درصد است.

به گزارش عطنا، حسینعلی افخمی، استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی - در گفت‌وگو با ایسنا درباره‌ی مناظره‌های انتخاباتی و تأثیر آن‌ها بر تغییر آراء، اظهار کرد: معمولا رأی‌ اولی‌ها که در رده سنی ۱۸ تا ۲۲ قرار دارند بیش از افراد بزرگسال تحت تأثیر مناظره‌ها قرار می‌گیرند و رده‌های سنی بالاتر کمتر این تاثیرگذاری اتفاق می‌افتد. هر چند این تغییرات و تحت تأثیر قرار گرفتن بستگی به موضوعاتی دارد که مطرح می‌شود. اینکه تا چه میزان این موضوعات از سوی کاندیداها جدید و همسو با مردم باشد و اینکه هر کدام از کاندیداها اگر برنامه‌ای هم داشته باشند، متفاوت باشد؛ چرا که به ندرت پیدا می‌شود که هر کدام از نامزدها بر روی برنامه‌های مشابه مانور می‌دهند. بنابراین تشریح برنامه‌ها از سوی نامزدها برای رأی‌دهندگان بسیار مهم است.

وی در ادامه درباره‌ی تأثیرگذاری ویژگی‌های بصری تلویزیون در به تصویر کشیدن چهره‌ کاندیداهای ریاست جمهوری یادآور شد: آنچه مناظره‌های تلویزیونی را تأثیرگذار می‌کند کاراکتر کاندیداها است؛ کاری که تلویزیون در مقایسه با مطبوعات و سایر رسانه‌ها انجام می‌دهد، انگاره‌سازی بر اساس کاراکتر نامزدها است اما این تنها عامل نیست. اینکه یک فرد از نظر ظاهر زیبایی، قد، چهره نسبت به یک فرد دیگری برتری داشته باشد عامل تعیین‌کننده نیست اما در برخی اقشار این گونه است.

این استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی سپس درباره‌ی مخاطبانی که تحت تأثیر مناظره‌ها قرار می‌گیرند، اظهار کرد: قبل از اینکه مناظره‌ای صورت بگیرد مخاطب باید سعی کند بهترین فرد را برگزیند. به هر حال هر نامزدی در یک تشکل قرار دارد و به راحتی می‌تواند توسط مردم غربالگری شود.

افخمی درباره‌ی مناظره‌هایی که در تلویزیون صورت می‌گیرد، اظهار کرد: این مناظره‌ها باعث می‌شود فردی که نامزد مورد نظر خود را تعیین نکرده است، مقایسه‌ای عمل کند. معمولا مناظره‌هایی که چند نفره برگزار می‌شود باعث می‌شود به افرادی که هنوز تصمیم نگرفته‌اند و یا مردد به تصمیم هستند به تصمیم آن‌ها کمک شود اما هر چند مناظره‌های تلویزیون دیدگاه‌های موجود در نامزدها را مطرح می‌کند، به سختی می‌شود گفت افرادی که به کاندیداهای الف یا ب وفادار هستند تحت تأثیر مناظره‌ها رأی می‌دهند.

او با اشاره به اینکه حمله‌های کلامی و زبانی در دوره‌های قبل کاندیداها در مناظره‌های تلویزیونی بسیار موثر بوده است، مطرح کرد: اگر افشاگری‌هایی مستند در دوره انتخابات مطرح شود که بتواند نقاب از چهره‌ای بردارد موثر است. این روش در کشورهای دیگر هم رایج است.

این استاد ارتباطات به مناظرهایی که از سال‌ها پیش همواره صورت گرفته است و به سال‌های قبل از جنگ هم برمی‌گردد اشاره کرد و گفت: مناظره از سال‌های ۶۶ به بعد پررنگ‌تر شد و دو حالت به خود گرفت؛ یک حالت که در آن خبرنگار یا مجری در مقابل نامزد می‌نشیند و حالت دیگر اینکه نامزدها به صورت مناظره و با دخالت یک هدایت‌گر مناظره می‌کنند. اما رأی‌دهنده اگر ۱۰ نفر هم در کنار برنامه مناظره باشد، نهایتا به یک نفر می‌رسد. بخش عمده‌ای از رأی‌دهنده‌ها بر اساس پایگاه طبقاتی و بر اساس آن چیزی که احساس می‌کنند به آن‌ها نزدیک‌تر است، تصمیم می‌گیرند. بنابراین آن همانندی که بین رأی‌دهنده و نامزدهای انتخاباتی وجود دارد، تعیین‌کننده است.

افخمی همچنین تأکید کرد: تلویزیون به عنوان مجری می‌تواند به شفافیت نامزدها کمک بیشتری کند؛ البته تبلیغات منفی در کشورهایی مثل آمریکا مجاز است اما اینجا رسما مجاز نیست اما ابعاد منفی نامزدها در مناظره بازگو می‌شود و اگر نباشد اتفاقی نخواهد افتاد. بیننده دوست دارد جدال لفظی صورت بگیرد. اما مشکل بزرگی که وجود دارد این است که اگر در مناظره‌ها اتهامی زده شود و رأی ناعادلانه داده شود، به سختی می‌شود انتخابات را برگرداند. به همین جهت دستگاه‌های ناظر باید تلاش کنند در برنامه زنده، اگر کسی دست به پرخاشگری زد، با مکانیزم‌هایی که دارند از جمله قطع صدا و ... جلوی او را بگیرند؛ بنابراین اگر واقعا مدارکی علیه نامزدی وجود دارد قابل رسیدگی است و اغلب کشورها در این زمینه نقش کنترل‌کننده دارند.

او در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با یادآوری اینکه عملکرد سازمان صداوسیما بخشی از ماجرای برگزاری مناظره‌هاست، مطرح کرد: یک بخش هم به خود مناظره‌کننده‌ها و نامزدها برمی‌گردد تا از زمانی که دارند استفاده کنند. مخاطبان به کاراکتر نامزدها، مشی آن‌ها و حرف‌هایی که در میزگردها می‌زنند توجه زیادی می‌کنند تا بدانند تا چه میزان عملیاتی‌تر است و در ذهن رأی‌دهنده کدام حرف نزدیک‌تر است و مقبولیت می‌یابد.

این استاد ارتباطات همچنین بازتاب مناظره‌ها در سایر رسانه‌ها را در روند انتخابات تعیین‌کننده‌ دانست و گفت: پس از مناظره‌ها بازتاب آن‌ها در سایر رسانه‌ها، مطبوعات، رسانه‌های برون‌مرزی، ماهواره‌ای و فضای مجازی اهمیت زیادی دارد که چطور این موج ادامه پیدا می‌کند؛ مناظره‌هایی که پیش از این به ویژه در سال ۸۸ برگزار شد به تنهایی تأثیرگذار نبود و بازتاب‌های آن در گام‌های بعدی در رسانه‌ها بسیار اهمیت داشت.

او در ادامه با اشاره به مناظراتی که در اقصی نقاط دنیا برگزار می‌شود، یادآور شد: آن چیزی که در دنیا رایج است، مناظرات دو یا سه نفره است. کشورهایی که چند حزبی هستند وزنه‌های افراد در مناظره‌ها را یکسان نمی‌دانند؛ چرا که معتقدند کسانی که در مقابل آن‌ها قرار می‌گیرند وزن‌شان با دیگری یکی نیست و باید اختیارات بیشتری به ویژه در تعیین زمان‌بندی به آنها داده شود اما در کشور ما زمان به شکل مساوی تقسیم می‌شود.

حسین افخمی در پایان درباره عملکرد تلویزیون در برگزاری مناظره‌ها و رویکرد سیاسی تلویزیون اظهار کرد:‌ صداوسیما سعی می‌کند بی‌طرف باشد منتهی بی‌طرفی در تئوری یک بحث و در عمل یک بحث دیگر است. معمولا موقع برگزاری مناظرات در کشورهای دنیا شورایی تشکیل و مستقر می‌شود و همه چیز را رصد می‌کند. اینکه تلویزیون برنامه‌ای خودش به راه بیندازد و خودش از خودش تعریف کند خیلی جالب نیست.