شاهد غلبه ابتذال فرهنگی در جامعه هستیم/ بعید نیست یک «سلبریتی» رئیس‌جمهور شود!

همزمان با آغاز ثبت‌‌نام دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، در کنار افزایش مشارکت سیاسی جناح‌های گوناگون، شاهد ثبت‌نام نزدیک به هزار نفر از شهروندان ایرانی خود در انتخابات هستیم. کسانی که نه سابقه فعالیت سیاسی را در کارنامه خود دارند و نه حتی درصدی احتمال رد شدن از فیلتر شورای نگهبان را ‌می‌دهند.

 آرش حیدری، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه علامه در گفت‌وگو با عطنا، در باره پدیده انتخابات و ثبت‌نام کنندگان گفت: جهان ذهنی ثبت‌نام‌کنندگان و ساخت اجتماعی سیاسی است که امکان حضور برای این افراد را فراهم ‌می‌کند، به همین دلیل اگر بخواهیم از نظر جهان ذهنی نگاه کنیم، دسته‌ای از این انسان‌ها ذیل مقوله روان‌پریشی تفسیر ‌می‌شوند و در واقع توهم خود بزرگ‌بینی دارند.

وی افزود: در مصاحبه‌هایی که بعضی از نامزدها انجام ‌می‌دهند، بحث جنون کاملا مشخص است. یک دسته هم با منطق ‌سلبریتی با انتخابات برخورد ‌می‌کنند، مانند کسانی که به طنز و سرگر‌می‌به وزارت کشور رفته‌اند، اما آن چیزی که در اینجا برای من اهمیت دارد ساز‌وکار اجتماعی است که امکان حضور برای این اشخاص را فراهم ‌می‌آورد.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه یکی از مهم ترین مفاهیمی‌ که در اینجا ‌می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد، مفهوم ازهم‌گسیختگی اجتماعی است، گفت: جامعه زمانی فرو‌ می‌پاشد که شالوده‌های انسجامش که حیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است را تعیین ‌می‌کند که در اینجا منطق امر سیاسی به یک منطق بی قاعده و بی هنجار تبدیل ‌می‌شود.

وی ادامه داد: جامعه وقتی فاقد شکل‌بندی سیاسی است، ما دارای مجموعه‌ای از افراد خودسر هستیم که عرصه‌های مختلف اجتماعی را تسخیر ‌می‌کنند. در اینجا تفاوتی نمی‌کند که با منطق امر ورزشی طرف هستیم و یا امر سیاسی است، به همین دلیل بنیان مسئله را باید در منطق آنو‌می ‌یا بی‌هنجاری اجتماعی دنبال کرد.

حیدری در ادامه گفت: وقتی ما از یک سیاست ساختاریافته حرف ‌می‌زنیم، به این معناست که با یک سلسله مراتب مشخصی به شخصیت‌ها ساز و کار ‌می‌دهیم، یعنی شخصیت‌ها هویت خود را از جایگاه‌های حزبی دریافت ‌می‌کنند.

منطق سیاست در ایران در منطق عوام‌فریبانه مضمحل شده است

این استاد دانشگاه تصریح کرد: وقتی ما فاقد این حزب‌بندی هستیم، افراد و شخصیت‌ها با توهم داشتن جایگاه اجتماعی وارد عرصه ‌می‌شوند؛ با این وضع وقتی ما قمار سیاست را نه بر مبنای تشکل و حزب بلکه در یک وضعیت عوام‌فریبانه بر مبنای شخصیت‌ها بنا کردیم، هر شخصی خود را واجد شرایط أمر سیاسی ‌می‌داند.

حیدری با اشاره به اینکه منطق سیاست در ایران به صورت کلی در منطق عوام‌فریبانه مضمحل شده است، گفت: با این وضعیت اگر ما بحث تأیید صلاحیت‌ها را کنار بگذاریم، چه بسا شاهد این باشیم که یک چهره ‌سلبریتی رئیس‌جمهور ما شود.

منطق اقتصادی رسانه حکم ‌می‌کند که مخاطب بیشتری باید جذب شود و مخاطب موجود که منطق سیاسی خود را از دست داده با منطق سرگر‌می ‌با پدیده‌ها برخورد ‌می‌کند، هرچند این پدیده، پدیده انتخابات ریاست‌جمهوری باشد که قرار است آینده سرزمین ما را رقم بزند.

حیدری در ادامه با اشاره به رسانه‌هایی که به حضور ثبت‌نام‌کنندگان مرد‌می دامن ‌می‌زنند و اقدام به تهیه گزارش طنز از آنها ‌می‌کنند، گفت: ما شاهد غلبه ابتذال فرهنگی بر جامعه هستیم؛ ریشه این ابتذال در ویران شدن شاکله ارزشی، مبانی و اهدافی است که به جامعه هویت ‌می‌دهد.

وی افزود: وقتی این میراث رو به تضعیف ‌می‌رود، مقوله‌ای به نام سرگر‌می‌ بر سایر حوزه‌ها غلبه ‌می‌کند. در این حوزه خبر واجد ارزش آگاهی‌بخشی نیست بلکه واجد ارزش سرگر‌می ‌است.

این پژوهشگر اذعان کرد: منطق اقتصادی رسانه حکم ‌می‌کند که مخاطب بیشتری باید جذب شود و مخاطب موجود که منطق سیاسی خود را از دست داده با منطق سرگر‌می ‌با پدیده‌ها برخورد ‌می‌کند، هرچند این پدیده، پدیده انتخابات ریاست‌جمهوری باشد که قرار است آینده سرزمین ما را رقم بزند.

امر سیاسی با منطق امر عامیانه مواجه است

جامعه‌شناس جوان دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: غلبه ارزش سرگر‌می‌ باعث ‌می‌شود، مواجه روزنامه‌نگاری زرد به گونه‌ای باشد که بتواند بیشترین مخاطب را سرگرم کند. اینجا عرصه راستین سیاست تبدیل به یک نمایش ‌می‌شود و به همین دلیل اگر در اینجا «شومن‌»ها واجد ارزش خبری شوند، اصلا عجیب نیست.

 دکتر حیدری در پایان اظهار کرد: در کل باید گفت که جامعه در بی‌هنجاری شدیدی به سر ‌می‌برد، ارزش‌های اجتماعی سست شده‌اند و امر سیاسی با همان منطق امر عامیانه مواجه است و به این ترتیب ساز و کار خبر هم ساز و کار عرضه سرگر‌می ‌است.