هر سال یک شهر از ایران جدا می‌شود

احمد برجعلی با اشاره به رشد 25 درصدی طلاق در کشور، نسبت به افزایش رابطه جنسی پرخطر در دبیرستان‌های دخترانه و پسرانه، مهاجرت جوانان، رشد اعتیاد و افزایش فرزندان بدسرپرست هشدار جدی داد و از راه‌های پیشگیری گفت.

به گزارش عطنا، نشست تخصصی «پیشگیری مبتنی بر جامعه»، 23 آذرماه با سخنرانی دکتر احمد برجعلی، رئیس دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی در اتاق 208 این دانشکده برگزار شد.

برجعلی با اشاره به آمارهای آسیب‌های اجتماعی در سالیان اخیر در کشور ایران گفت: در کشور ما سال گذشته 690 هزار نفر طلاق گرفته‌اند که این آمار در سال جاری به 890 هزار نفر رشد پیدا کرده است یعنی حدود 25 درصد رشد یافته است.

او ادامه داد: ما طلاق را آسان کردیم و در مقابل ازدواج را دشوار. زمانی که سیاست‌های افراطی در کشور وجود داشته باشد و به جای اینکه عوامل طلاق را در جامعه دشوار کنیم نقش عواملی را که در ازدواج موثر هستند، چشمگیر کرده‌ایم.

این استاد دانشگاه علامه خاطرنشان کرد: در جامعه باید سلامت اجتماعی را مدنظر قرار دهیم و تنها به سلامت فردی نیندیشیم. به همین دلیل دهه آینده را دهه پیشگیری نام‌گذاری کرده‌اند.

وی با اشاره به استراتژی‌های ارائه خدمات در جامعه اظهار کرد: ما در ارائه خدمات به جامعه با دو استراتژی سروکار داریم؛ در نوع اول منتظر مراجعه‌کننده هستیم برای مثال من به عنوان یک روان‌شناس در دفتر خود منتظر مراجعه‌کننده‌ام تا او بیاید و او را درمان کنم.

برجعلی با بیان اینکه استراتژی دوم همانا «جست‌وجو» است، تصریح کرد: امروزه تحقیقات مبتنی بر این عقیده هستند که ما باید به سمت روش جست‌وجو برویم و غربالگری کنیم. در این حالت باید قبل از ورود مراجعه‌کننده، خودمان او را پیدا کنیم. این سیاست درحال حاضر پاسخگو است.

او ادامه داد: این سیاست مبتنی بر سه وضعیت است؛ جامعه، گروه‌های خطر که شامل کودکان و نوجوانان، فرزندان خانوارهای فقیر، فرزندان خانوارهایی که با آسیب اعتیاد دست و پنجه نرم می‌‌کنند و درنهایت گروه‌های نشانه‌دار که افسرده‌ها، وسواسی‌ها، اوتیسم‌ها جز این گروه‌ها محسوب می‌‌شوند.

این استاد دانشگاه با بیان مثالی در این زمینه اذعان کرد: برای مثال در غربالگری بیماری‌های قلبی با دستکاری سه فاکتور کیفیت زندگی تغییر می‌‌کند؛ سیگار کشیدن، مراقب وزن و مدیریت استرس از مواردی است که در این بین نقش حیاتی دارد.

رئیس دانشکده روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی تأکید کرد: پیشگیری به معنای مداخله مثبت و اندیشمندانه برای مقابله با شرایط مضر است منتها قبل از اینکه، این شرایط به اختلال یا ناتوانی منجر شود. چراکه اهداف پیشگیری شناخت، مداخله و از بین بردن علل است.

وی همچنین خاطرنشان کرد: شناسایی عوامل خطر اولین اقدامی‌ است که باید در این راستا صورت گیرد. برای مثال برای کاهش خشونت در جامعه باید عوامل خطر را شناسایی کنیم و نقش آنها را به حداقل برسانیم که تبعیض را می‌‌توان یکی از این عوامل دانست.

برجعلی ادامه داد: آگاه‌سازی افراد جامعه یکی از راهکارهای دیگری است که در این بخش قرار می‌‌گیرد. این آگاه‌سازی می‌‌تواند در قالب همه افراد جامعه و گروه‌های خطر صورت گیرد.

او به سومین عامل در بحث پیشگیری آسیب‌های اجتماعی اشاره کرد و گفت: افزایش مقاومت افراد در مقابل وسوسه‌های بیرونی مثل خویشتن‌داری جنسی، سومین عامل موثر در این راستا است.

به گفته این استاد دانشگاه براساس تحقیقات صورت گرفته در ژورنال پژوهش‌های علوم اجتماعی، رابطه جنسی اجباری در دبیرستان‌های شهر تهران برای گروه پسران 1/17 درصد و برای گروه دختران 12 درصد است. همچنین تجربه رابطه جنسی با میل خود برای گروه پسران 9/33 درصد و برای گروه دختران 27 درصد است.

وی افزود: تقویت فعالیت‌های جایگزین مثل هنر و ورزش روش دیگری است که باید در مرحله پیشگیری صورت گیرد. یکی از راه‌های مقابله با آسیب‌های اجتماعی گسترش ورزش و هنر است.

برجعلی از پنجمین و ششمین عامل تاثیرگذار در اصول پیشگیری نام برد و گفت: ارتقای سطح آگاهی فرهنگی و تقویت باورهای مذهبی و اخلاقی جامعه و کارآمد بودن قوانین در رفتارهای پرخطر به عنوان عوامل دیگری است که در این بین باید انجام پذیرد.

رئیس دانشکده روان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی به اهمیت شناسایی عوامل محافظ و خطرزا در این راستا اشاره و اذعان کرد: برخورداری از مهارت‌های زندگی، ارتباط با گروه همسالان مثبت، موفقیت تحصیلی، نظارت موثر والدین، پیوندهای مثبت و روابط مبتنی بر احساس امنیت و داشتن تصویر مثبت از خود را می‌‌توان از جمله عوامل محافظ نام برد که سیاست‌های جامعه باید مبتنی بر افزایش آنها باشد. همچنین داشتن والدین معتاد و فقدان نگرش مثبت از جمله عوامل خطرزایی محسوب می‌‌شوند که باید در جامعه کاهش یابد.

او در بخش دیگری از سخنانش یادآور شد: آموزش مهارت‌های زندگی یکی از سیاست‌های اولیه پیشگیری محسوب می‌‌شود که باید در همه سطوح اجرا شود. مدیریت استرس، مدیریت خشم، مهارت‌های تصمیم‌گیری، حل‌مسئله، تفکر خلاق، تفکر نقادانه و ارتباطات موثر از مهم‌ترین سیاست‌ها است که باید توسط نهاد آموزشی مورد توجه قرار گیرد.

او در این زمینه تصریح کرد: برنامه‌های پیشگیری باید مبتنی بر خانواده و اصطلاحا خانواده‌محور باشد. در راستای سیاست‌گذاری باید به کرامت، کیفیت و تقویت خانواده توجه کنیم زیرا اساس سلامت روانی از خانواده شکل می‌‌گیرد. در حال حاضر به علت مشکلات اقتصادی خانواده‌ها ضعیف شده‌اند و این عامل به خودی خود زمینه‌ساز بروز مشکلات اجتماعی در جامعه است.

برجعلی به حیطه‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی پرداخت و گفت: فرد، گرایش‌های زیستی، گروه‌های هم‌سال مثل هنجارها، مخالفت‌ها، هنجارها، خانواده، سبک زندگی، پیوندها، سرمایه‌های اجتماعی، آئین‌نامه‌ها و مقررات از جمله این موارد است که فعالیت در هریک از این بخش‌ها می‌تواند به خودی خود از بروز آسیب‌های اجتماعی پیشگیری کند.

رئیس دانشکده روان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی هشدار داد: سالانه 300 هزار نفر ایران را ترک می‌‌کنند. از میان آنها 150 هزار نفر از نیروهای جوان کشور هستند. این به این معناست که سالی یک شهر از ایران بیرون می‌‌روند.

او در انتها گفت: پیشگیری مقدم بر درمان است. امیدوارم بتوانیم «پیشگیری جامعه‌ای» داشته باشیم و جامعه را هم در سطح خرد و هم در سطح کلان کمک کنیم.