این شهر اصلا زیبا نیست

فیلم سینمایی شهر زیبا، ساخته اصغر فرهادی در دانشکده حقوق و علوم سیاسی اکران و نقد و بررسی شد.

به گزارش عطنا، این برنامه به همت معاونت پژوهشی دانشکده حقوق و علوم سیاسی با همکاری انجمن علمی-دانشجویی حقوق، شنبه ۲۲ آبان در سالن شهید بهشتی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی صورت گرفت.

در این نشست که در قالب سلسله نشست‌های جامعه‌شناسی حقوق «یک فیلم؛ یک تجربه حقوقی» برگزار شد، فیلم «شهر زیبا» به کارگردانی «اصغر فرهادی» با حضور تهمورث بشیریه و وحید آگاه، اعضای هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی، و مهدی مهدوی‌زاهد، پژوهشگر دکتری حقوق عمومی و مدرس جامعه شناسی حقوق، اکران و بررسی حقوقی شد.

وحید آگاه در ابتدا به نقش و جایگاه سینما اشاره کرد و گفت: سینما دو معنا دارد، یکی به معنای اسم مکان و دیگری مفهوم ساخت و صنعت سینما است که سینما را هنری می‌داند مانند سایر هنرهای نقاشی، تئاتر، موسیقی و... که حداقل از دو یا سه جز شامل فرم، موضوع و محتوا شکل می‌گیرد، فرم شکل است و محتوا پیامی است که هنرمند در پی آن است تا آن را به مخاطبان خود برساند و معمولا ملاک نقد را فرم می دانند نه محتوا.

عضو هیئت مدیره دانشکده حقوق و علوم سیاسی کارنامه هنری فرهادی را از «رقص در غبار» تا «فروشنده» مورد توجه قرار داد و او را هنرمندی دغدغه‌مند معرفی کرد و تصریح کرد: محتوا برای این هنرمند عین فرم است

او با تاکید بر اینکه فیلم‌های فرهادی تخیلی نیستند بلکه حقیقت زندگی و قابل لمس‌اند، ادامه داد: کارگردان در این فیلم وقایع را همانطور که هست لخت و عریان نشان می‌دهد و همین ویژگی است که از فرهادی فیلمساز اجتماعی می‌سازد چراکه از ویژگی‌های بارز فرهادی متعهد بودن به هنر است.

آگاه با بیان اینکه امروزه رابطه دو سویه میان سینما و حقوق ایجاد شده است، خاطرنشان کرد: گویی فیلم شهر زیبا کلاس جرم و مجرم‌شناسی است که هنرمند در آن حل مسئله نمی‌کند بلکه به طرح سوال می‌پردازد.

آگاه در ادامه به نکاتی زیبایی‌شناختی در فرم فیلم پرداخت و دریاره موسیقی آن اظهار کرد: موسیقی، فیلم را دلهره‌انگیز و وهم‌آلود توصیف می‌کند، صدای زنگ که یادآور سال شصت است، صدای گریه بچه‌ زهره، صدای صوت قطار و... در سه جا برای پنج ثانیه موسیقی شاد نیز بکار برده شده است که موسیقی سنتی و آکاردئون خیابانی است و موسیقی فاخری نیست. موسیقی فیلم را نبلعیده بلکه در زیر پوست فیلم قرار گرفته و از فیلم بیرون نمی‌زند.

این عضو هیئت علمی با اشاره به روابط انسانی در جهان مدرن تاکید کرد: فیلم در مورد تنهایی آدمی است، همه آدم‌های این فیلم تنها هستند با وجود آن‌که در جمع‌اند اما بازهم همگی تنها هستند.

آگاه افزود: با وجود آن‌که آدم‌های فیلم تنها هستند اما محکم‌اند؛ زهره در جایی به اعلا می‌گوید «نمی‌خواهد وارد خانه‌ام بشوی نمی‌خواهم خانه‌ام را ببینی»، در اینجا زهره، آبروداری می‌کند و نمی‌خواهد غرورش بشکند.

در ادامه مهدی مهدوی‌زاهد، مدیر نشست در خصوص اصغر فرهادی گفت: فرهادی در سینمای ایران موج نویی را ایجاد کرده که نسل جدید در سینما را مورد تأثیر خود قرار داده است.

پژوهشگر حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبایی در خصوص عنوان فیلم هم یادآور شد: عنوان فیلم شهر زیبایی را به یدک می‌کشد، عنوانی که در واقع نشانی از زیبایی ندارد. نام فیلم دو وجهی است؛ وجه اولش همان چیزی است که ما می‌بینیم مکانی در اطراف دهکده که کانون اصلاح و تربیت در آن واقع شده، وجه استعاریش اما اشاره به شهری است که اصلا زیبا نیست.

او ادامه داد: فرهادی وقتی درمورد حاشیه‌نشین‌ها فیلم می‌سازد به برابری انسان‌ها و به برابری حق‌ها قائل است و مواجهه اینها را هر چه زیباتر به تصویر می‌کشد.

مهدوی‌زاهد در پایان تاکید کرد: در مورد واقعیت‌ها حرف میزنیم و فیلم‌های فرهادی برجسته‌ترین فیلم‌های واقعه‌گرایی هستند که برای عموم قابل درک هستند و هر کس آنرا از دید خود مورد بررسی قرار می‌دهد.

بشیریه سخنان خود را با این شعر از فاضل نظری آغاز کرد:
«و عمر شیشه عطر است، پس نمی ماند، پرنده تا به ابد در قفس نمی‌ماند،
مگو که خاطرت از حرف من مکدر شد، که روی آینه جای نفس نمی‌ماند،
طلای اصل و بدل آنچنان یکی شده اند، که عشق جز به هوای هوس نمی‌ماند،
مرا چه دوست چه دشمن ز دست او برهان، که این طبیب به فریادرس نمی‌ماند،
من و تو در سفر عشق دیر فهمیدیم، قطار منتظر هیچ کس نمی‌ماند»

در بخش دیگر برنامه، تهمورث بشیریه از نام فیلم آغاز کرد و گفت: نام شهر زیبا کنایه است، این شهر آنچنان زیبا نیست. شهری که کودکان، معصومترین قشر جامعه را از ناچاری در آنجا نگه می‌دارند که در درازمدت منطقی نا امن و بسیار جرم‌خیز است.

عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی خاطرنشان کرد: ما در این فیلم با یک عشق ناکام، طلاق و خیل عظیم آسیب‌های اجتماعی دیگر که موجود است مواجهیم.

بشیریه با اشاره به بحث دکتر آگاه که این فیلم مخاطب را سورپرایز نمی‌کند، تاکید کرد: اتفاقا از نظر من مخاطب را سورپرایز کرد که «ای وای! این همه نابه‌سامانی هم وجود دارد که من از آن بی‌خبرم».

او با نگاهی به تفاوت جامعه‌شناسی کیفری و جنایی هم عنوان کرد: دلیل آن‌که مجرم داستان، چرا قاتل شد را نمی‌دانیم، البته می‌شود حدس زد مثلا از آدرس محله و مکانی که در آن زندگی می‌کند می‌توان سر نخی به ‌دست آورد. با این حال فرهادی مثل دیگر فیلم‌هایش، در این فیلم نیز، روی معضلاتی که در اجتماع وجود دارد دست گذاشته است.

بشیریه اضافه کرد: خصوصیات فیلم‌های فرهادی پرسش برانگیز بودن آن است. یکی آنکه آیا کودک 9 الی 15ساله به آن سن و درک رسیده است که مورد احکام کیفری قرار بگیرد؟ این  یک سوال جوامع مدرن است که در این فیلم موضوع مورد نظر را به چالش می‌کشد.

این عضو هیئت علمی دانشکده حقوق سخنان خود را با چند بیت شعر به پایان برد: «پير ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت / آفرين بر نظر پاك خطاپوشش باد».

گفتنی است فیلم بعدی که در قالب سلسله نشست‌های «یک فیلم؛ یک تجربه حقوقی» قرار است اکران و نقد و بررسی شود، فیلم «آیینه‌های روبه‌رو» با موضوع ترانس‌سکشوال‌ها در ایران است که تاریخ آن متعاقبا اعلام می‌شود.