رابطه مالی میان پزشک و بیمار قطع شود

به گزارش عطنا و به نقل از روزنامه آرمان، پزشکان در هر جامعه‌ای دارای جایگاه بالایی هستند و این جایگاه، از اهمیت این حرفه ناشی می‌شود. حاکم شدن منطق سرمایه در جوامع، پزشکی را نیز تحت تاثیر قرار داده و باعث زوال اخلاق پزشکی شده است. امیر محمود حریرچی، متخصص بهداشت عمومی می‌گوید: پزشکی در جامعه ما به بیماران مانند کالا نگاه می‌کند و این امر به ضرر جامعه است. رابطه مالی میان پزشک و بیمار باید قطع شود، در غیر این صورت، خدمات پزشکی مانند کالا به فروش می‌رسد.

* چرا پزشکان در هر جامعه‌ای دارای جایگاه بالایی هستند؟

پزشکان به علت مسئولیت مهمی که در قبال بیماران و سلامت افراد دارند، جزو طبقات بالای جامعه هستند. همچنین می‌توان از تحصیلات آنها به عنوان ارتقادهنده جایگاه اجتماعی پزشکان نام برد. این قشر در کشور دارای بیشترین میزان تحصیلات هستند. مردم به خاطر مشکلات و بیماری‌هایشان به پزشکان مراجعه می‌کنند و این امر به دلیل حساسیت و اعتمادی که به پزشک وجود دارد، در بالارفتن جایگاه این گروه از جامعه تاثیر دارد. تنها پزشک است که می‌تواند نگرانی‌های یک فرد در مورد جانش را برطرف کند. نکته دیگر در مورد جایگاه پزشکان، درآمد آنهاست که باعث شکل گیری یک پرستیژ اجتماعی برای پزشک می‌شود. در کشور‌های پیشرفته زمانی که فرد وارد جمعی می‌شود و خود را به عنوان پزشک معرفی می‌کند، اعتمادی در میان جمع پدید می‌آید اما در کشور ما این اعتماد به تدریج کمرنگ شده است.

* به نظر می‌رسد که به همراه حرفه پزشکی، حدی از تقدس وجود دارد. ریشه این تقدس‌بخشی در جامعه است یا خود پزشکان حاشیه امنی برای خود پدید آورده اند؟

میزان تقدس بخشی به یک فرد یا نقش، به عملکرد و میزان اهمیت آن مربوط است. پزشکان به دلیل نقشی که در جامعه ایفا می‌کنند، دارای تقدس شده اند. برای مثال معلمی در کشور ما دارای جایگاه مناسبی نیست در صورتی‌که این شغل به لحاظ اهمیتی که دارد، مقدس است. تقدس بخشی به پزشکان در جامعه بنا به خدمتی که می‌کنند، شکل گرفته است و البته خود پزشکان نیز برای بالا بردن جایگاه اجتماعی خود در تلاشند تا خود را مهم جلوه دهند. برای مثال وقتی پزشک در حال افطار کردن است و خیل عظیمی از جمعیت منتظر اوست، عده ای پیدا می‌شوند که قصد دارند با دادن زیرمیزی ویزیت و معالجه شوند. این امر از معروف بودن یک پزشک ناشی می‌شود نه محبوبیت او. امروزه تقدس از آن پزشکانی است که محبوبیت دارند و نمی‌توان برای پزشکان معروف از واژه تقدس استفاده کرد. پزشکان معروف برای خود حریمی ساخته اند که خطاهای آنان را می‌پوشاند. تقدس در پی خود احترام و اعتماد در رابطه پزشک و بیمار را به همراه می‌آورد اما این اعتماد در جامعه ما، بسیار کمرنگ شده است. همان‌طور که مسئولان وزارت بهداشت اعلام کرده اند، برخی پزشکان معالجات و اعمال جراحی انجام می‌دهند که در واقع نیازی به این کارها وجود ندارد. وجود حدی از خطاهای پزشکی قابل قبول است اما قصور و کوتاهی عده ای، باعث کمرنگ شدن تقدس این حرفه شده است. تقدس ناشی از محبوبیت پزشکان زمانی وجود داشت که پزشکی برای مداوای بیمار بدون چشم داشت به منزل او می‌رفت یا پزشکی در صورت تنگدستی بیمار، پول ویزیت دریافت نمی‌کرد. امروزه این‌گونه پزشکان نادر و گمنام هستند.

* ارزیابی شما از روند تحول طب سنتی به مدرن در ایران چیست؟

طب سنتی طبی بود که اعتماد به آن وجود داشت. به افرادی که در طب ستنی ایفای نقش می‌کردند، حکیم گفته می‌شد. حکیم در لغت به معنای دانا و در اصطلاح به فردی گفته می‌شد که در همه زمینه‌ها آگاهی داشت و پناهی برای مردم محسوب می‌شد. تخصص گرایی در طب سنتی مفهومی نداشت و مردم با کمترین هزینه توسط طب ستنی مداوا می‌شدند. با رشد تخصص گرایی، پزشکی نیز تاثیر پذیرفت و باورها این‌طور شکل گرفت که همه باید به متخصص بیماری خود مراجعه کنند. در کشورهای پیشرفته، پزشک مورد وثوق مردم تشخیص می‌دهد که بیمار به متخصص مراجعه کند یا خیر، اما در ایران، مردم به طور مستقیم به متخصص مراجعه می‌کنند. همین امر باعث به وجود آمدن تعداد زیادی متخصص در کشور شده است. این مساله باعث بی نیازی ما در زمینه پزشکی می‌شود اما باعث بروز حساسیت در میان مردم شده است. افراد مدام در جست‌وجوی متخصصان هستند و در این راه هزینه‌های بالایی می‌پردازند.

* با توجه به آنچه گفته شد، وضعیت اخلاق پزشکی در جامعه را چطور ارزیابی می‌کنید؟

اخلاق پزشکی ما در چند واحد درسی خلاصه شده که پزشکان در دوره عمومی می‌گذرانند. دانشجویان باید اخلاق پزشکی را در عمل و رفتار اساتید و جامعه پزشکان ببینند. اینکه بدانیم بقراط و ابن سینا چه گفته اند خوب است اما اخلاق پزشکی باید در عمل و رفتار اساتید و پزشکان دیده شود و این‌گونه می‌توان به اخلاقمداری پزشکان آینده امیدوار شد. اگر حقوق بیماران رعایت شود، اعتمادی شکل می‌گیرد و آنها، پزشکان را اخلاقی می‌دانند، اخلاقی که پزشکی را منبع درآمد نمی‌داند و به دیده مسئولیت به آن نگاه می‌کند. کسی که جانی را احیا می‌کند، جامعه ای را احیا کرده است. مردم خودشان این مساله را لمس می‌کنند و تبلیغات در این راستا که پزشکان اخلاق را رعایت می‌کنند، بیهوده است. برخی پزشکان به دلیل معروفیت بالایی که کسب کرده اند و بیمارانی که مجبورند به آنها مراجعه کنند، اخلاق پزشکی را زیر پا گذاشته اند. اخلاق پزشکی ایجاب می‌کند که پزشکان، رابطه مالی با بیماران را مدنظر قرار ندهند، اما تا وقتی به بیمار با عنوان منبع درآمد نگاه شود، نباید توقع داشته باشیم اخلاق پزشکی رعایت شود.

* کالایی شدن بدن بیمار و سایه‌افکنی پزشکی بر همه وجوه زندگی، چه پیامد‌هایی به دنبال دارد؟

جامعه ما جامعه پر هزینه‌ای شده است و تجمل گرایی روی همه جوانب آن تاثیر گذاشته است. این مساله را می‌توان در آموزش نیز دید. ارائه خدماتی که ارزشمند است مانند خدمات پزشکی، جنبه کالایی پیدا کرده است. مردم باید در قبال خدمات نیز مانند کالاها، هزینه بپردازند و بعضی مواقع، در قبال چیزی هزینه می‌کنیم که اعتمادی به آن نداریم. پزشکی نیز به همین صورت است. آیا بین هزینه‌ای که روی دست مردم گذاشته می‌شود و خدماتی که ارائه می‌شود، تناسبی وجود دارد؟ به طور کلی نوعی از کم فروشی در جامعه پدید آمده است و احساس مسئولیت نسبت به حرفه ای که در آن هستیم، کمرنگ شده است. درآمد بالا و رواج مصرف گرایی در جامعه، دامن پزشکی را هم گرفته و پزشکی دیگر تقدس گذشته را ندارد. فردی که نقشی به عهده می‌گیرد، باید اهمیت و شان حرفه خود را بداند و در راستای افزایش اعتبار آن تلاش کند. پزشکی در جامعه ما به بیماران مانند کالا نگاه می‌کند و این امر به ضرر جامعه است. رابطه مالی میان پزشک و بیمار باید قطع شود، در غیر این صورت خدمات پزشکی، مانند کالا به فروش می‌رسد.

* چرا پزشکان جامعه ما در مقابل انتقادها تاب نمی‌آورند و خیلی سریع واکنش نشان می‌دهند؟

این مساله هم از منطق سود ناشی می‌شود و پزشکان احساس می‌کنند نقد باعث خدشه دار شدن اعتبار و کاهش مراجعان آنها می‌شود. البته خطاهای پزشکی تا حدی قابل قبول است اما باید دید که خطای پزشکی ناشی از سهل‌انگاری بوده یا خیر. سازمان‌هایی مثل نظام پزشکی و پزشکی قانونی روی این مسائل نظارت دارند اما باید توجه داشت که این سازمان‌ها تا یک جایی وارد ماجرا می‌شوند. پزشکانی در مقابل انتقاد، واکنش نشان می‌دهند که بیشترین معروفیت را دارند. پزشکان باید به این مساله آگاه باشند که اعتبار آنها در گرو رفتارشان با مردم است و اگر در میان مردم اعتبار داشته باشند، نیازی به واکنش نیست و خود مردم پشت جامعه پزشکی می‌ایستند.