عدم شکل‌گیری افکار عمومی، فضای کشور را امنیتی کرده است

 میزگرد «رابطه دولت، ملت و رسانه» با حضور استادانی از دانشگاه علامه و تهران در سه حوزه ارتباطات، جامعه شناسی و علوم سیاسی برگزار شد. در این میزگرد که ذیل نخستین همایش ملی «رابطه دولت و ملت» در دانشگاه علامه طباطبائی اجرا شد، دکتر هادی خانیکی، عضو هیئت علمی دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به عدم شکل گیری افکار عمومی و حوزه عمومی در کشور خاطر نشان کرد: مسئله افکار عمومی در ایران به دستکاری افکار عمومی و مسئله حوزه عمومی نیز به دلیل ضعف آن به چگونگی استفاده از امکانات نهاد دولتی و حکومتی و صورت غیر رسمی تبدیل شده است. عدم شکل­ گیری افکار عمومی و ضعف نهادهای مدنی نهایتا توانش ارتباطی و گفت و گو را در کشور کاهش داده است.

به گزارش عطنا دکتر هادی خانیکی با اشاره به اینکه در سه گانه دولت، ملت و رسانه گم شده ­ای به نام افکار عمومی و حوزه عمومی داریم، گفت: افکار عمومی و حوزه عمومی در رابطه تاریخی دولت-ملت مغفول مانده است. در تعریف نظری، افکار عمومی میدان فعالی میان دولت و ملت و حتی شکل­ گیری دولت و ملت است. اگر این میدان به صورت طبیعی و فعالی وجود داشته باشد؛ ارتباطات، رسانه­ ها و سازکار و کارهای منظم و موثر رسانه ­ای هم شکل می گیرد. دولت نیز از سرمایه مناسب اجتماعی برخوردار می شود و میان ملت هم مفهوم اعتماد، همبستگی و ارزش­ های مشترک شکل می­ گیرد و زبان واحد بوجود می آید.

عضو هیئت علمی دانشکده ارتباطات در ادامه افزود: اگر افکار عمومی و حوزه عمومی به هردلیلی مختل شود یا سویه دولت (تبلیغات) پر رنگ و یا سویه فهم غلط از ملت یعنی توجه به پوپولیسم یا مردم گرایی صوری شکل می گیرد.

وی گفت: درایران به دلیل ضعف تاریخی جامعه مدنی همچنین ناتوانی در گفت‌وگو، وضعیت افکار عمومی و حوزه عمومی مناسب نبوده است. در یک فرایند تاریخی می­‌توان گفت که نظام ارتباطی یا رسانه ‌ای دولت با جامعه چه در سطح نخبگان، گروه­ های اجتماعی و یا شهروندان نظام یک سویه، آمرانه، عمودی و مبتنی بر تبلیغات بوده و هدف عمدتا تسخیر حوزه عمومی و دستکاری در افکار عمومی بوده است.

رئیس انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات گفت: مسئله افکار عمومی در ایران به دستکاری افکار عمومی و مسئله حوزه عمومی نیز به دلیل ضعف آن به چگونگی استفاده از امکانات نهاد دولتی و حکومتی و صورت غیر رسمی تبدیل شده است. عدم شکل­‌گیری افکار عمومی و ضعف نهادهای مدنی نهایتا توانش ارتباطی و گفت و گو را در کشور کاهش داده است.

وی با اشاره به گزارشی که  توسط پژوهشکده علوم ارتباطی و توسعه ایران در دولت گذشته و در آستانه برنامه ششم توسعه در مورد مسئله ایران تهیه شده است، گفت: یکی از پنج زمینه­ ای که در حوزه سیاسی افکار عمومی بررسی شده است، مشکل افکار عمومی را در  توجه بیش از حد حاکمیت به افکار عمومی خارجی بیان می­ شود. به این علت که چون افکار عمومی خارجی بیان می­‌شود، حاکمیت بدان توجه دارد اما به دلیل اینکه افکار عمومی داخلی بیان نمی‌شود مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

خانیکی در ادمه اظهار داشت: مسئله این است که افکار عمومی نمی‌تواند خودش را نشان دهد. به همین دلیل به صورت اتفاقی در آستانه رویدادهایی مثل اعتراض ها و انتخابات دیده می‌شود. کنترل، ابزار مهم ارتباط دولت و جامعه می شود و بیش از حد به نظام امنیتی برای کنترل های سیاسی و غیر سیاسی تکیه می شود. این به بستری تبدیل شده که دولت نمی تواند حتی در اقداماتی که به نفع جامعه انجام می دهد،  موفق شود.

 وی عدم شکل گیری افکار عمومی را در شکل گیری وحشت، ترس و نگرانی موثر خواند و افزود: در نتیجه فساد در سطوح مختلف رشد می­‌کند و بی‌کفایتی نهادهای اجرایی نادیده گرفته می­ شود. وحشت، فساد و بی کفایتی اداری اتحاد مثلثی را در بحران رابطه بین دولت و ملت را شکل می دهند.

 عضو هیئت علمی دانشکده ارتباطات رشد نهادهای مدنی و ظرفیت­ های غیر دولتی  را راه­ حلی برای بهبود رابطه دولت و ملت عنوان کرد و بیان داشت: افکار عمومی در جایی بروز پیدا می یابد که شکل گیری نهاد های مدنی و شبکه­ های اجتماعی اعم از اجتماعاتی که به نخبگان یا به عامه مربوط می­شود، امکان یابد.

وی گفت: اگر افکار عمومی توسط دولت ها دیده شود، دولت ها می توانند هم خود و جامعه را می تصحیح کنند. زمانی که افکار عمومی شکل نمی گیرد یا شرایط شکل گیری آزاد آن وجود ندارد برای رسانه ها نیز اضافه باری تعریف می شود.گاه گمان می کنیم رسانه ها قادر هستند به جای نهادهای ساسی، مدنی، اجتماعی و حکومتی عمل کنند. امروز نهادی مثل دولت پایگاه  رسانه­ای  ضعیف شده است به دلیل اینکه وضعیت ارتباطی دولت دچار اختلال است.

خانیکی در خاتمه خاطر نشان کرد: مسئله ای که امروز در کشور ما وجود دارد اختلال نظام ارتباطی بین دولت و ملت همچنین درون جامعه است.که این تنها از طریف رسانه ها تامین نمی شود. نهادهای قدرتمند مدنی باید شکل بگیرد تا رسانه ها بازتاب کننده وضعیت باشند.