ظرفیت های نهفته ی اقتصاد ایران / امرالله امینی*

امرالله امینی ، عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد : ما باید به گونه ای در اقتصاد حرکت کنیم که هر گونه کاهش یا افزایش قیمت نفت تأثیری بر جریان عادی اقتصاد کشور نگذارد. اقتصاد کشورمان ظرفیت های قابل توجهی دارد که به دلیل درآمد نفتی نهفته مانده است. اگر به درستی اقتصاد کشور مورد تحلیل قرار گیرد متوجه خواهیم شد که با کمی توجه دولتمردان به بخش هایی که می تواند برای کشور درآمدزا باشد ایران هم ظرفیت (پتانسیل) آن را دارد که مانند سایر کشورها وابستگی به پول نفت نداشته باشد.

در شرایط فعلی درآمد های نفتی کشور به درستی هزینه نمی شود از این رو درآمدهای این چنینی باید در زمینه توسعه و سرمایه گذاری های صنعتی صرف شود. 40 سال است که این موضوع گفته می شود اما هیچ زمان اجرا نشده است و حتی هر ساله درآمد نفتی است که وضعیت بودجه کشور را مشخص می کند. درست است که برای بودجه 94 درآمدهای نفتی نقش کمتری را ایفا می کنند اما باید نفت و بودجه به طور کامل از هم جدا شوند. ایران با حرکت به سمت درآمد های صادراتی غیر نفتی می تواند ظرفیت های نهفته خود را آشکار کند. درآمد های کشور به لحاظ محصولات کشاورزی، مواد پتروشیمی، گردشگری، فولاد و... رها شده است. دولت با برنامه ریزی در این بخش می تواند از پول نفت فاصله بگیرد و دیگر کاهش آن نمی تواند به اقتصاد لطمه وارد کند.

اگرچه طی روزهای گذشته قیمت نفت رو به افزایش است و این روند ادامه خواهد داشت اما نباید خوشبینانه حرکت کنیم. اگر مجدداً طی یک اتفاق کاهش قیمت نفت رخ دهد ایران با مشکل رو به رو می شود. از این رو اکنون بهترین زمان برای استفاده از این فرصت است. با این نگاه، افزایش قیمت به نفع کشور خواهد بود چرا که درآمد حاصل از آن صرف توسعه صنعتی کشور خواهد شد و به دلیل وابسته نبودن به درآمد نفت هر گونه افت قیمت که در پی چالش های سیاسی باشد نمی تواند ایران را شکننده کند.

موضوع دیگری که باید به آن پرداخت توجه به نیروی جوان و آموزش دیده کشور است. ما باید از ظرفیت نیروی جوان کشورمان برای اقتصاد دانش بنیان بخوبی استفاده کنیم. دانش باید تبدیل به تولید شود و این امر در نهایت به ثروت منجر می شود. اقتصاد دانش بنیان موتور محرک اقتصاد است در این خصوص باید نهادسازی کنیم. برای آنکه نهادسازی صورت گیرد باید با رانت و فساد به طور جدی مقابله کرد. از سویی دانشگاه ها و علم باید در خدمت تولید باشد تا پیشرفت در کشور حاصل شود.

مسأله ی دیگر نظام (سیستم) پولی و بانکی کشور است. ظرفیت های اقتصادی کشور توان این همه بانک را ندارد لذا وجود چند بانک تخصصی و دولتی برای کشور کافی است. بانک های فعلی کشور به نحوی عمل نمی کنند که تولید، رشد کند از این رو برای رشد مستمر و پایدار در کشور باید بانک هایی ایجاد شوند که بتوانند در رسیدن بخش تولید به هدفشان کمک کنند. برخلاف صحبت برخی ها که می گویند اقتصاد ایران مشکلات متعددی دارد باید عنوان کنم اقتصاد کشورمان مشکلی ندارد و تنها باید به مسائلی پرداخت که می تواند باعث پیشرفت کشور شود. اگر مواد مطرح شده به درستی اجرا شود ضمن جذب سرمایه های داخلی می توان سرمایه های سرمایه گذاران ایرانی مقیم خارج و سرمایه گذاران خارجی را براحتی جذب کرد.

اگر بخواهیم با روند فعلی حرکت کنیم رشد اقتصادی کشور به منوال و روال گذشته خواهد بود و تجربه 2تا 3 درصد رشد تکرار خواهد شد اما با تغییر و تحولات مطرح شده، رشد اقتصادی بین 8 تا 9 درصد خواهد بود. این در حالی است که در افق 1404 خورشیدی ، نرخ رشد 10 درصد دیده شده است.