دومین همایش «سده قانون اساسی در افغانستان»

به گزارش عطنا، دومین همایش سده قانون اساسی در افغانستان، با حضور دکتر ماندانا تیشه‌یار، معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی، سعید شکوهی، رئیس موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبائی، ابوالفضل دلاوری، استاد دانشگاه علامه طباطبائی، دکتر سید عسکر موسوی، استاد مهمان در دانشگاه علامه طباطبائی، محمد قاسم عرفانی، رئیس موسسه تحقیقات صلح و توسعه کابل، احمدولی مسعود، رئیس عمومی بنیاد مسعود، جعفر حق‌پناه، پژوهشگر ارشد مطالعات افغانستان، محمد سخی رضایی، مدیرمسئول سابق روزنامه اوت لوک افغانستان، محمدعلی بهمنی قاجار، پژوهشگر ارشد حقوق و تاریخ و جمعی از صاحب‌نظران و پژوهشگران ارشد حوزه مطالعات افغانستان برگزار شد.

در این همایش که به همت موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبائی با همكاری بنياد مسعود، انجمن علمی مطالعات صلح ایران و موسسه تحقيقات صلح و توسعه كابل در موسسه آموزش عالی بیمه اکو برگزار شد، دو میزگرد تخصصی با موضوعات «قانون اساسی؛ حقوق شهروندی و تعامل قانون و شریعت» و «نگاه انتقادی به قانون اساسی؛ الزامات توسعه سیاسی و ایجاب‌های ژئوپلیتیکی» با سخنرانی پژوهشگران ایرانی و افغانستانی برگزار و نخستین مرکز بین‌المللی مطالعات افغانستان نیز افتتاح شد.

رشته مطالعات افغانستان راه‌اندازی می‌شود
سعید شکوهی رئیس موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبائی در این همایش گفت: افغانستان به عنوان عضوی از سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو، برای ما جایگاه ویژه‌ای دارد.
وی ادامه داد: راه‌اندازی مرکز بین‌المللی مطالعات افغانستان از سه سال پیش در دستور کار ما بوده است که با پیگیری‌های انجام شد، این کار به سرانجام رسید تا این مرکز به کانونی برای نخبگان و پژوهشگران در جهت حل مشکلات افغانستان و تقویت پیوندهای دو ملت تبدیل شود.
شکوهی همچنین به برنامه‌های آینده برای راه‌اندازی رشته مطالعات افغانستان در موسسه آموزش عالی بیمه اکو اشاره کرد و گفت:امیدوارم این رشته به زودی راه‌اندازی شود.

مؤسسات در ایران، موضوع افغانستان را جدی نمی‌گیرند
سید عسکر موسوی، استاد مهمان در دانشگاه علامه طباطبائی در این همایش گفت: ما در سه سال گذشته در موسسه آموزش عالی اکو دو ایده را پرورش دادیم که یکی از این ایده‌ها همین ایده سده قانون اساسی است و مطالعات زیادی در این حوزه انجام شد.
وی در خصوص افتتاح مرکز بین‌المللی مطالعات افغانستان در موسسه آموزش عالی بیمه اکو گفت: این مرکز یک مرکز بسیار مهم است و افتتاح آن بسیار مبارک است. دو مرکز مطالعات درباره افغانستان در جهان وجود دارد که یکی در فرانسه و دومی نیز در ایران راه‌اندازی شد.
موسوی در ادامه تاکید کرد: شناخت افراد از افغانستان بسیار ضعیف است و مؤسسات در ایران، موضوع افغانستان را بسیار جدی نمی‌گیرند. استادان بسیار خوبی در ایران وجود دارند و قرار است بخشی از کار این مرکز، تمرکز بر روی بخش مهاجرت باشد.

ایران و افغانستان دارای روابط عمیق فرهنگی و تاریخی هستند
ابوالفضل دلاوری، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی نیز در آیین افتتاح مرکز بین‌المللی مطالعات افغانستان گفت: هدف از راه‌اندازی این مرکز، جمع‌آوری نخبگان علمی، فکری و فرهنگی در زمینه ایران و افغانستان است. از این مرکز می توان به عنوان فضایی برای تبادل نظر و بحث درباره موضوعات مختلف استفاده کرد.
وی تاکید کرد: ایران و افغانستان دارای روابط عمیق فرهنگی و تاریخی هستند و مردم دو کشور به یکدیگر علاقه‌مندند. امیدوارم این مرکز بتواند به عنوان یک مرکز فعال در زمینه‌های علمی و فرهنگی عمل کند.

قانون پیشین افغانستان نتوانست مردم‌سالاری را گسترش دهد
احمدولی مسعود مدیر اجرایی بنیاد مسعود نیز در سخنانی گفت: قانون اساسی آینده افغانستان را باید متخصصان و دانشگاهیان این کشور بنویسند. مسئولان پیشین کشور، قانون اساسی را بر اساس منافع خود تنظیم کردند. رهبران جهادی نیز نادانسته فرصت طلایی مردم افغانستان برای برپایی حکومت قانون را از دست دادند و نتیجه آن فساد، تک‌روی، قوم‌گرایی و بی‌ثباتی بود و سرانجام منجر به برآمدن طالبان شد.
وی خاطرنشان کرد: قانون پیشین نه تنها مستقل نبود بلکه یک عقب‌گرد کلان بود و نتوانست مردم‌سالاری را در افغانستان گسترش دهد. حاصل آن قانون، به قدرت رسیدن طالبان و چند دهه به عقب بازگشتن جامعه بود. امروزه حتی بسیاری از مردم کشور افغانستان، از تحصیل باز مانده‌اند.
مدیر اجرایی بنیاد مسعود با تاکید بر اینکه امروز مهم این است که ببینیم چگونه می‌توانیم یک قرارداد اجتماعی تازه را در افغانستان شکل دهیم، افزود: در شرایط کنونی مردم بسیار بی‌اعتماد و ناراضی از وضع موجود هستند. ما باید با تدوین قانون اساسی نوین، امید به آینده را در چارچوب یک قرارداد اجتماعی جدید پدید آوریم و چگونگی اتحاد میان اقوام گوناگون را بررسی کنیم.
وی ادامه داد: ما باید برای مسائل ملی راه حل پیدا کنیم و به دوران پسا طالبان بیندیشیم تا در جامعه آینده افغانستان برابری و عدالت حاکم باشد و هیچ قومی برتر یا پایین‌تر نباشد. همچنین هیچ قدرت خارجی دست به اشغال و دخالت در کشور ما نزند. ما باید قانونی بنویسیم که مردم آن را از خودشان بدانند ودیگر دچار تحجر، تعصب و فساد نشوند.

افغانستان در طول ۹۹ سال ۹ قانون اساسی را تجربه کرده است
محمد قاسم عرفانی، رئیس موسسه تحقیقات صلح و توسعه کابل هم در خصوص اهمیت بازخوانی قوانین اساسی، گفت: افغانستان در طول ۹۹ سال ۹ قانون اساسی را تجربه کرده و این یک رکورد است. ۶ قانون اساسی از این ۹ قانون اساسی به گونه‌ای خشونت‌بار و انقلابی القا شده است. طول عمر این قانون‌های اساسی بسیار کم بوده است و طولانی‌ترین قانون اساسی ۳۱ یا ۳۲ سال دوام آورده است.
رئیس موسسه تحقیقات صلح و توسعه کابل در ادامه گفت: ما در یکصد سال گذشته چنین وضعیتی را تجربه کردیم؛ اما چرا چنین چیزی رخ داده است؟ نخستین عامل آرمان‌گرایی است و این آرمان‌گرایی در اغلب قوانین اساسی مصداق دارد. هر گروهی که به قدرت می‌رسید آنچه را که فکر می‌کردند توسط آن می‌توانند کشور را بهتر اداره کنند در قوانین اساسی پیاده می‌کردند. آرمان‌گرایی باعث شد، گروه‌های مختلف نادیده گرفته شوند و حتی بعد از مدت کوتاهی کسانی که خود قوانین را وضع کرده‌اند به چنین اشتباهی اعتراف می‌کنند.
عرفانی تصریح کرد: قوانین اساسی افغانستان بیشتر تحت تاثیر نفوذ مستقیم یا غیرمستقیم خارجی‌ها تصویب شده است و امروز خارجی‌ها خود اعتراف می‌کنند که قوانینی که برای افغانستان تصویب کردیم کارآمد نبوده است. افغانستان یک جامعه متکثر است و گرایش‌های سیاسی زیادی در آن وجود دارد و آرمان‌گرایانی که چنین قوانینی را تصویب کردند این تکثر را نادیده گرفتند.
رئیس موسسه تحقیقات صلح و توسعه کابل در ادامه اذعان کرد: در ۲۰ سال گذشته با توجه به ساختار قوم محور افغانستان، تعدادی از نخبگان با تکیه بر پشتوانه قومی خود به سوءاستفاده از قوانین روی آوردند. اگر روزی برسد که کشور افغانستان بتواند قوانین اساسی واقعی داشته باشد از تجربیات یکسال گذشته استفاده می‌کنیم و طرحی نو به میان می‌آوریم و تکثر جامعه افغانستان را در نظر خواهیم گرفت.
وی گفت: خوشحال هستیم که شاهد افتتاح مرکز مطالعات افغانستان در دانشگاه علامه طباطبائی هستیم. امیدوارم این مرکز بتواند، مطالعات لازم را در راستای اهداف و نیازهای هر دو کشور ایران و افغانستان انجام دهد.

مبنای قانون در افغانستان، بیشتر نظر کسانی بوده که در راس حکومت بوده‌اند
محمدتمیم حیدری، پژوهشگر علوم سیاسی و روابط بین‌الملل نیز در این همایش گفت: افغانستان فراز و فرودهای زیادی را در بحث قانون‌گذاری داشته است و ما حدود ۱۰ قانون اساسی در افغانستان داشته ایم. آنچه در قانون اساسی جلب توجه می‌کند این است که قانون اساسی به نوع حکومت و قوای سه‌گانه مرتبط است. قوانین اساسی افغانستان از نظر کیفی یک سیر تکاملی و پویایی داشته اما در کنار این پویایی ایرادات خود را نیز داشته است.
وی افزود: سیر تکامل قوانین اساسی در تمام کشورها وجود داشته و منحصر به افغانستان نیست. مبنای قانون در افغانستان بیش از آنکه عدالت و نیازهای اجتماعی مردم باشد، نظر کسانی بوده که در راس حکومت بوده و تمرکزگرایی این قوانین باعث از بین رفتن این قوانین شد. این چندگانگی قانون‌های اساسی نشان می‌دهد ما مردم خود را نمی‌شناختیم و آسیب‌شناسی انجام نشده بود.
این پژوهشگر علوم سیاسی و روابط بین‌الملل در پایان افزود: نقض قوانین توسط حکام و کسانی که در رأس قدرت بودند نیز یکی از چالش‌های مهم افغانستان بوده است.

نگارش قانون اساسی در کشوری با ساختار سنتی، یک تحول مثبت است
دکتر محمدعلی بهمنی قاجار پژوهشگر ارشد حقوق و تاریخ نیز در خصوص چشم‌انداز نظام سیاسی مبتنی بر قانون اساسی در افغانستان، گفت: قوانین متعددی در افغانستان نگاشته شده و در همه این قوانین نکات مثبت وجود داشت و بدون تردید همینکه در کشوری با ساختار سنتی، قانون اساسی نگاشته می‌شود یک تحول مثبت است؛ بنابراین نفس قانون اساسی مثبت است.
وی افزود: قوانین اساسی در افغانستان دستاوردهای مثبتی هم داشته و در آخرین قانون اساسی افغانستان ما با یک نظام حقوقی مواجه بودیم و کمیسیون مستقل انتخابات در این قانون وجود داشت؛ همچنین زنان در این قانون نقش داشتند اما در نهایت این قانون سقوط کرد و دلیلش نیز این بود که هر چند از نظر تئوری خوب بود اما در عمل کارایی نداشت.
این پژوهشگر ارشد حقوق و تاریخ در ادامه همایش گفت: این قانون اساسی با الگوگیری از آمریکا درست شده بود و برای کشوری مانند افغانستان با چنین تکثری مناسب نبود. قانون اساسی زمان ظاهرشاه نیز ایراداتی داشت و باید تا حدودی نیمه‌متمرکز می‌شد تا بتواند جامعه متکثر افغانستان را اداره کند. ایران می‌توانست الگوی مناسبی برای پروسه دولت- ملت سازی در افغانستان باشد که در در این زمینه کوتاهی‌هایی رخ داد.
پژوهشگر ارشد حقوق و تاریخ در پایان با ابراز خرسندی از راه‌اندازی مرکز بین المللی مطالعات افغانستان عنوان کرد: ایجاد این مرکز در حقیقت یک کمکی است برای کامل کردن پروسه دولت- ملت‌سازی و کمکی است برای ایجاد نظام حقوقی که در شأن مردم افغانستان باشد.

در پایان دومین همایش سده قانون اساسی در افغانستان، نخستین مرکز بین‌المللی مطالعات‌افغانستان، در موسسه آموزش عالی بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبائی راه‌اندازی شد.