نگاهی به اشکالات نظام آموزشی ایران و راهکارهایی برای اصلاح آن

عطنا - در این مقاله کوتاه به بررسی موضوعات زیر خواهیم پرداخت:
1. آیا آموزش های نظام آموزشی ایران بر تربیت انسان ها تاثیر دارد ؟
2. آیا آموزش بر فرهنگ تاثیر خواهد گذاشت؟
3.  آیا آموزش تنها عامل تاثیر گذار در شکل گیری فرهنگ است؟
4.  آیا آموزش صحیح به کودکان میتواند جامعه ایران را در آینده ای نه چندان دور از لحاظ فرهنگی تغییر دهد؟

جامعه کنونی ایران علاوه بر مشکلات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در حوزه فرهنگ نیز ضعف هایی دارد و تفاسیر و راه حل های مختلف و متضادی در این زمینه ارائه می شود.

عده ای فکر می‌کنند اگر مانند کشورهای غربی رفتار کنند متمدن و با فرهنگ  خواهند بود. عده ای دیگر گمان دارند تنها با کتاب خواندن به افرادی با فرهنگ مبدل می شوند. البته نمیتوان منکر تاثیر مطالعه در ارتقای فرهنگ شد، اما مطالعه تنها عامل تاثیر گذار نیست. عده ای دیگر معتقدند اگر از اصول دینی پیروی کنند، فرهنگشان نیز رشد پیدا خواهد کرد. تمامی این افکار ممکن است درست باشد اما یک مسئله اصلی این است که ایرانیان تنها به کلیات تمرکز دارند و توجهی به جزئیات ندارند. آنها مدام از این مسئله که چرا سطح فرهنگ در ایران پایین است شکایت دارند و منتظر ناجی برای نجات از این جهل هستند و خودشان به صورت فردی اقدامی انجام نمی‌دهند.

درست است که دولت باید به این مسئله توجه کند اما مردم نیز وظیفه دارند انتقاد کنند، مشکلات را بیان کنند و همگی به دنبال راه حل و عمل به این راهکارها باشند.

در ادامه به بررسی تاثیر آموزش بر فرهنگ و نیز مشکلات موجود در آموزش و پرورش و ارائه راه حل درباره این مشکلات خواهیم پرداخت.

مشاهدات من به عنوان یک روزنامه نگار در ایران نشان می دهد عده قابل توجهی از جوانان به دلیل شرایط نامساعد ایران از لحاظ اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و... قصد مهاجرت دارند و برخی از جوانان فاقد انگیزه های کافی برای دفاع از وطن نیز هستند.

معتقدم ضعف آموزش باعث کاهش حس تعهد و دلسوزی در بعضی از افراد نیز میشود. برای مثال کسانی مانند برخی مسئولان و ثروتمندان که تمکن مالی زیادی دارند تنها به منافع خود فکر میکنند و بدون در نظر گرفتن نفع جمعی اقداماتی انجام میدهند.

معتقدم اگر اقتصاد را پایه همه چیز در جامعه قرار دهیم فرهنگ اولین روبنای آن را تشکیل میدهد. برای این ادعایم دلایلی دارم. برای مثال کسی که پول برآوردن نیازهای اولیه خود را نداشته باشد چطور میتواند عرق ملی داشته باشد یا به ضرورت های فرهنگ و حتی مسائل دینی فکر کند؟

اقتصاد و فرهنگ دو امر کاملا در هم تنیده اند و نمیتوان این امر را نادیده گرفت که تا زمانی که اقتصاد خوبی نداشته باشیم فرهنگ خوب و حتی اوضاع خوبی از نظر سیاسی نیز نمیتوانیم داشته باشیم، اما در این میان نمیتوان نقش آموزش را انکار کرد. اگر آموزش و تربیت درست باشد افراد از کودکی متوجه میشوند که هر کس باید در زمینه استعداد و تخصص خود کار کند و برای مثال یک پزشک نمیتواند در امور بودجه ای دخالت کند، زیرا در آن هیچ تخصص و تجربه ای ندارد.

امروزه برخی با پرداخت پول و بدون سعی و تلاش کافی مدرکی کسب می کنند و بدون تجربه وارد عرصه های مختلف شده و ضررهای جبران ناپذیری بر جای میگذارند. حال باید بررسی کرد که در آموزش و پرورش ایران چه مشکلاتی وجود دارد و چگونه باید آنها را حل کرد؟ قطعا در نظام آموزشی ایران مشکلات فراوانی وجود دارد، زیرا اگر این مشکلات نبود، امروزه از لحاظ فرهنگی در سطح بالایی قرار داشتیم. معتقدم اگر تغییرات زیر در نظام آموزشی کشور انجام گیرد زمینه برای رشد آن فراهم میشود:

ایران از لحاظ سیاسی و در نظام بین الملل در شرایط حساسی قرار دارد، پس باید در اخذ تصمیماتش در تمامی موارد دقت به عمل آورد. مهم ترین نکته بعد از اقتصاد در آموزش خلاصه میشود. ایران باید شهرهای مرزی خود را از لحاظ آموزشی و تجهیزات کمک آموزشی تقویت کند اما متاسفانه عکس این کار به خوبی انجام نمی شود.

از آنجا که برنامه های آموزشی در ایران کیفیت کافی ندارد، باید برای افزایش غنا و تنوع و بین رشته ای کردن این برنامه ها اقدام کرد و علاقه و نیازهای دانش آموزان را در نظر گرفت.

چند اشکال دیگر در نظام آموزشی ایران به شرح زیر است:  

1.اولین ایراد مربوط به گزینش و ورودی آموزش و پرورش است. شاید از نظر برخی افراد این گزینش بسیار سخت باشد، اما در واقع با کمی پرس وجو و کسب اطلاع از سوالات میتوان گزینش گران محترم و سوالاتشان را دور زد، بدون اینکه علاقه و اعتقاد قلبی به بسیاری از مباحث وجود داشته باشد. بسیاری از افراد با محجبه نشان دادن خودشان و ویرایش عکس هایشان در فضای مجازی و حفظ کردن چند سوال به راحتی در این گزینش قبول خواهند شد. در صورتی که این گزینش باید طوری باشد که سطح علمی افراد سنجیده شده و تشخیص داده شود که فرد دچار بیماری یا انحراف و اختلال خاصی نباشد. زیرا اگر فرد اختلالات روانی مانند سادیسم داشته باشد میتواند اثرات زیان باری برای دانش آموزانش برجای بگذارد.

2.موروثی شدن ورود به آموزش و پرورش : معمولا وقتی پدر یا مادر کسی معلم باشد فرد به راحتی میتواند وارد این محیط شود. در این مورد نیز مانند بسیاری از موارد دیگر از روابط استفاده میشود و اگر این روابط حذف شوند کسانی که شایستگی و استعداد این کار را دارند میتوانند از این فرصت استفاده کنند. در مواردی متوجه شدم فردی که حتی علاقه ای به این رشته ندارد صرفا برای دریافت حقوق و مزایا وارد این محیط میشود و در کنار آن به مطالعه و تحصیل در رشته دیگر مورد علاقه اش می پردازد. بنابراین نمیتواند روی این حرفه تمرکز کافی را داشته باشد.

3. عدم برگزاری دوره های رایگان کتاب خوانی در مدارس: امروزه اکثر نوجوانان و جوانان آن طور که باید و شاید به مطالعه علاقه ای نشان نمی دهند و تمام اوقات خود را در فضای مجازی یا به انجام سرسری تکالیف معلمان می گذارند. در واقع آنها هیچ وقتی برای خودشناسی و یادگیری مهارت دیگری ندارند. اگر به صورت رایگان و اجباری چنین دوره هایی برگزار شود میتواند تاثیر بسیار خوبی در فرهنگ و ذهن دانش آموزان بگذارند و حتی مسیر زندگی آنها عوض خواهد شد. در این صورت دانش آموزان به جای غرق کردن خودشان در فضای مجازی و گوش دادن به موزیک های غمگین که هیچ فایده ای برای آنها ندارد با خواندن کتاب وارد فضای مثبت اندیشی و هدف گذاری می شوند و میتوانند موفقیت های زیادی به دست آورند.

4.حذف یا کمرنگ شدن دروس غیرکاربردی در زندگی ضروری است. برخی دروس تنها برای کسانی میتواند مفید باشد که به آنها علاقه داشته باشند یا بخواهند رشته ای مرتبط با آن را انتخاب کنند. به طور کلی اجبار در هر موردی جواب نمیدهد. پس باید قبل از هرچیزی از دانش آموزان آزمون استعداد یابی گرفته شود تا فرد بداند در آینده بهتر است وارد چه رشته یا حرفه ای شود و به چه چیزی علاقه مند است. اینگونه فرد زودتر و بدون تلف شدن وقت و عمرش میداند که دقیقا در چه راستایی باید تلاش کند. برای مثال اگر فرد علاقه ای به درس خواندن  نداشته باشد نمیتواند آنرا به درستی به پایان برساند و هیچ آینده شغلی برای خود متصور نخواهد بود و از لحاظ روان شناسی نیز اگر انسان کاری را انجام دهد که به آن علاقه دارد قطعا موفق تر است و اگر افراد موفق زیاد باشند جامعه نیز رشد خواهد کرد.

5.حذف آزمون هدایت تحصیلی و جایگزین کردن آن با آزمون استعداد یابی و تست های روان شناسی : هیچ منبعی برای مطالعه این آزمون وجود ندارد و ممکن است به هر دلیلی فرد درس هایش را آنطور که باید و شاید مطالعه نکرده باشد و این آزمون را با موفقیت پشت سر نگذارد. در واقع آزمونی که میتواند سرنوشت تحصیلی و شغلی فرد را مشخص کند نباید اینگونه باشد. بنابراین تست های روان شناسی بهترین گزینه برای تعیین علاقه و استعداد افراد میباشد و از طرفی اگر افراد این آزمون را خراب کنند روی اعتماد به نفسشان تاثیر منفی دارد و حتی بسیاری از افراد خودشان را از لحاظ هوشی ضعیف خواهند دانست.

6. امروزه سواد مالی مبحث خیلی مهمی برای پیشرفت انسان ها محسوب می شود. اما در نظام آموزش و پرورش ایران تنها ذهنیت کارمندی آموزش داده می شود و این مسئله کاملا هوش مالی انسان ها را مختل می کند و باعث می شود کسی به رشد هوش مالی خودش فکر نکند.

نتیجه گیری

شاید با رعایت نکاتی که به آن اشاره شد تا حدودی بتوان بخشی از مشکلات فرهنگی کشور را حل کرد. زیرا همانطور که اشاره شد، آموزش تاثیر زیادی در شکل گیری شخصیت و فرهنگ افراد دارد. بنابراین اگر این روند درست پیش رود افرادی با شخصیتی بسیار بالاتر از امروز تحویل جامعه خواهد شد.

باید به دانش آموزان درست و غلط را آموزش دهند اگر فردی بداند ریختن زباله در خیابان و یا صحبت کردن با تلفن حین رانندگی و اموری از این دست اشتباه است و یا کشیدن سیگار مزیت خاصی نداشته و نکته مثبتی محسوب نمی‌شود، جامعه از ابعاد دیگر نیز اصلاح شده و به رشد و بالندگی در بیشتر زمینه ها می رسد.

حتی باید به افراد آموزش داد که در مشاغل خود نیز کم کاری نیز نکنند و اگر نتایج یک کم کاری به ظاهر کوچک و بی اهمیت را در ابعاد بزرگتر به آنها نشان دهند و به آنها بفهمانند که دقت در کارشان تا چه حد میتواند در سرنوشت خود و باقی افراد جامعه تاثیر بگذارد آنها نیز کارشان را جدی میگیرند و به درستی انجامش می دهند. بنابراین باید در امر آموزش اصلاحاتی اساسی به وجود آید.

نویسنده: انوشا بدری