نشست چالش‌های ترکیه در آستانه قرن دوم جمهوری

عطنا - مجید عباسی مدیر نشست و رئیس دانشکده حقوق دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه ترکیه از لحاظ محیط سیاسی و پیرامونی همسایه مهم ایران محسوب می‌شود، گفت: این کشور همچنین عضو سازمان ناتو است و فرازوفرودهای آن روی ما تأثیر دارد. تا قرن 20 در ترکیه کودتا انجام می‌شد اما در قرن 21 این کودتاها سرکوب می‌شد، سیاست همسایگی در دولت جمهوری اسلامی ایران جز سیاست‌های مهم است و ترکیه در آن نقش به سزایی دارد.

در ادامه نشست سید علی قائم مقامی کارشناس و پژوهشگر مسائل ترکیه عنوان کرد: در بحث چالش دو بعد سیاست داخلی که شامل بافت سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و.... و سیاست خارجی شامل آمریکا اتحادیه اروپا آفریقا خلیج‌فارس و ناتو و.. دارد.

وی ادامه داد: در ترکیه دو طیف اتحاد جمهوری یا عدالت توسعه را که رجب اردوغان رهبری می‌کند شامل اسلام‌گرایان سنتی، طرفداران ایران، احزاب کرد و پان ترک‌ها می‌شود که حرکت ملی‌گرا توسط دولت باغچعلی رهبری می‌شود.

این کارشناس مسائل ترکیه با اشاره به اینکه این گروه‌ها شاخه جوانان دارد و همگی پان ترک هستند که شامل اولکووجو و بوسکورتو و اوچ حلال چی می‌شود، گفت: بنیان‌گذار آن نهاد، آدسیز یک نازیست افراطی است که این‌ها در قبل 1980 قاتل بودند و 6 هزار نفر از کردها و 200 نفر از اسلام‌گرایان را به قتل رساندند و به شدت ضد علوی و کرد بودند و دایره جنگ ویژه که توسط سازمان سیا اداره می‌شود تا آن زمان مخفی بود اما بعد افشا شد.

قائم مقامی در ادامه بیان کرد: اکثر این نیروها افراد نظامی هستند که در عملیات برون‌مرزی فعال‌اند، در واقع نیزه‌های ناتو محسوب می‎‌شوند و در 14 کشور عملیات می‌کنند، حزب حرکت ملی نیز آدمکش بوده و بیشتر نیروهای عملیات مخصوص از این دسته هستند و در سوریه، عراق و ایران عملیات می‌کنند و پان ترک‌های ایران نیز از این دسته هستند و اتحاد ملت به 6 حزب تقسیم شده که یکی از آن‌ها حزب جمهوری خلق که توسط کمال اوقلی سوسیال‌دموکرات رهبری می‌شود.

حزب دموکرات ترکیه از لحاظ نفوذ قدرت زیادی دارند

وی خاطرنشان کرد: در جریان ترکی حزب دموکرات ترکیه شامل جریان ملی و آرمان آزاد است که اسلام‌گرا هستند و از ایران نیز حمایت می‌کنند تعداد کمی دارند اما از لحاظ نفوذ قدرت زیادی دارند و حزب‌الله کرد ترکیه هستند.

این کارشناس مسائل ترکیه ادامه داد: یک شاخه از آن جنایتکار شد و شاخه بعدی یعنی منزل که توسط فیدان کنگور رهبری می‌شد و حتی در 22 بهمن به ایران آمده بود پاک‌سازی شد چون اعتقاد داشتند که نباید با پ کاکا بجنگیم بلکه باید با آن متحد شویم زیرا ما فقط با جمهوری این قرون اخیر مشکل داریم و حتی رادیو ترکی استانبولی پیام داد که ما حزب‌الله واقعی کردها هستیم.

وی با بیان اینکه جامعه ترکیه از لحاظ داخلی شامل دو قطب اتحاد جمهور و اتحاد ملت است که شامل 6 بخش می‌شود، افزود: حزب سعادت با ایران رابطه خوبی دارد و شامل گروه 8 گانه است، حزب‌های دموکرات، آینده و دموکراسی توسط یک فرد لیبرال مذهبی که قبلاً وزیر دارایی بوده رهبری می‌شود و در دوره خودش تورم را کاهش داد و بعد از اردوغان جدا شد و فاصله این 2 اتحاد 40 درصد به 41 درصد است، عدالت توسعه بزرگ‌ترین حزب ترکیه 34 درصد و حزب ملی‌گرا 6 یا 7 درصد است که رهبر آن را ترور کردند و میگویند چون اطاعت مطلق نبوده باغچعلی آن را ترور کرده است.

قائم مقامی با اشاره به اینکه اتحاد ملت مخالف دخالت اردوغان در ترکیه لیبی و سوریه است، گفت: اعضای حزب سعادت اردکانی هستند و به گفته آنان اردوغان باعث جنایت سوریه شده و عراق را نابود کرده است چون زمینه را فراهم کرده تا آمریکا سوری‌ها را به قتل برساند و گروه‌های تروریستی و تکفیری را در آنجا مستقر کرده، در سوریه 40 گروه تروریستی تحت نظارت ترکیه وجود دارد و اردوغان مسئول تمام این قضایا است.

اتحاد ملت در ترکیه مواضع نزدیکی به ایران دارد

وی اظهار کرد: اتحاد ملت مواضع نزدیک به ایران دارد و لایحه حمایت اردوغان را تصویب نکرد تا نیروی خارجی وارد آنجا نشود و مسئله تروریست بحث مهمی است و یک پایگاه نظامی وجود دارد که ابتدا ادعا کردند علیه ایران نیست اما شورای ملی اعلام کرده که مربوط به ایران است و تکنسین‌های آمریکایی آنجا فعالیت دارند.

این کارشناس مسائل ترکیه در خصوص مسئله قفقاز ادامه داد: در این مسئله ترکیه علیه ایران است و شخص اردوغان بعد از زلزله ضعیف شده است و به نفع ایران نیست که تنها با اردوغان همکاری کند بلکه باید با تمام احزاب همکاری داشته باشد.

ورود آتاتورک مقدمه شکل‌گیری احزاب بود

در ادامه نشست حسن صادقیان استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر مسائل ترکیه گفت: در بحث رسانه و مطبوعات از اواخر عثمانی تاکنون مورد بررسی قرار خواهد گرفت مطبوعات در سال 1440 بنیان‌گذاری شد و ورود آن به ترکیه تأخیر 300 ساله داشت و در قرن 18 تغییراتی ایجاد شد.

این استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر مسائل ترکیه با بیان اینکه ورود آتاتورک مقدمه شکل‌گیری احزاب بود، تصریح کرد: بعد از آتاتورک در سال 1946 از نظام تک‌حزبی وارد نظام چندحزبی می‌شوند و پایان دوره نازیسم بود و آمریکا در ورود نظام چندحزبی در ترکیه تأثیر داشته است و ترکیه شاهد ظهور نظم سیاسی جدید بود و رهبر حزب دموکرات در ابتدا رسانه را آزاد کرد و همین دلیل تثبیت جایگاه ترکیه شد و تیراژ روزنامه‌ها نیز افزایش پیدا کرد.

صادقیان افزود: بعد از بحران اقتصادی نظم حاکم در ترکیه به خصوص مطبوعات استبدادی بود و روزنامه‌های زیادی تعطیل و بسیاری از دانشجویان تعدیل شدند و بر رسانه‌ها سختگیری اعمال می‌شد.

وی اظهار کرد: این امور باعث ورود نظامیان به عرصه سیاست شد و در سال 1960 کودتا ایجاد شد و بر فضای سیاسی تأثیر داشت. 2300 پرونده علیه مطبوعات شکل گرفت و 867 روزنامه‌نگار بازداشت شدند.

وی ادامه داد: بهدلیل قانون اساسی آزاد در ترکیه زمینه برای رشد مطبوعات فراهم شد و افکار مختلف رشد پیدا کرد و پایه جامعه‌شناسی ارتباطات برقرار شد و دخالت دولت در کار مطبوعات کمتر شد و در سال 1971 حکومت اقتدارگرا شد و باز سخت‌گیری اعمال شد و نظام آنارشی بود و ترورهای زیادی صورت می‌گرفت و بحث درآمدزایی و اصول اقتصادی وارد مطبوعات شد.

صادقیان با اشاره به اینکه در سال 1980 و 1990 فضای سیاسی لیبرال باعث شد رسانه‌ها بازوی حکومت شوند، گفت: در این شرایط قیمت کاغذ 225 درصد بیشتر شد و آگهی‌های خصوصی در مطبوعات وارد شدند و سیاست نئولیبرال بر رسانه تأثیر داشت و همچنین شبکه‌های تلویزیونی ایجاد شد اما 45 درصد محتوای آن اقتصادی بود و روزنامه‌نگاری آنلاین و قوانین نوین مانند تأسیس شورای نشر شکل گرفت و مفهوم مطبوعات تبدیل به رسانه شد و کارفرمایان خارجی رسانه‌های داخلی را گرفتند و بازار عرضه و تقاضا تغییر کرد.

وی ادامه داد: انحصارگرایی شکل گرفت اما علی‌رغم تغییرات بازهم مشکلات وجود داشت و زندان و جریمه‌ها زیاد شد و حتی سال 1990 سال سیاه در ترکیه بود اما بعدها در ترکیه گشایش ایجاد شد اما بازهم روزنامه‌نگاری گزینشی شد و فشارها و سرکوب‌ها تشدید شد و روزنامه‌نگاران از سندیکاها خارج شدند و سال 2003 تا 2022 شاهد سختگیری‌ها بودیم سال 2003 تا 2007 عدالت اجتماعی بود 2007 تا 2011 شبه اقتدارگرا و دموکراسی بود 2011 تا 2022 اقتدارگرا شد.

وی اضافه کرد: همچنین هولدینگ های طرفدار دولت رشد کرد و در سال 2011 حدود 50 درصد رسانه‌ها تحت اختیار دولت بود و روزنامه‌های مهم توقیف شدند و اردوغان برای سرکوب روزنامه‌نگاران 18000 بار طرح شکایت کرد و گروه عدالت توسعه برای آنکه به عضویت اتحادیه اروپا دربیاید مطبوعات را آزاد کرد.

از سال 2010 به بعد در ترکیه شاهد تمامیت‌خواهی هستیم

وی ادامه داد: این موضوع باعث رشد مطبوعات شد و 2007 به بعد رسانه و گروه‌های مختلف را محدود کرد و ساختار مالکیت از چندقطبی به تک‌قطبی تبدیل و مطبوعات تضعیف شد و خیلی‌ها انتقاد کردند و اردوغان را مانع پیشرفت دانستند.

صادقیان با بیان اینکه ترکیه عضو سازمان حقوق بشر است، عنوان کرد: این کشور از لحاظ آزادی مطبوعات در بین 180 کشور رتبه 100 را دارد و پیش از آن رتبه 45 را داشت و در آن زمان اخراج دسته‌جمعی و خرید رسانه‌ها و کنترل اصحاب رسانه صورت گرفت و مردم توانستند مطبوعات را سرکوب کنند و از سال 2010 به بعد نیز در ترکیه شاهد تمامیت‌خواهی هستیم.

ترکیه به دلیل فرهنگ مدرنیته غرب دچار انحطاط فرهنگی شده

در ادامه رضا دهقانی عضو هیئت‌علمی گروه مطالعات ترکیه دانشگاه مطالعات جهان با اشاره به اینکه ترکیه به دلیل فرهنگ مدرنیته غرب دچار انحطاط فرهنگی شده است، گفت: به همین دلیل بر هویت اسلامی و عثمانی تأثیر داشت، روشنفکران ترکیه برای خروج از انحطاط دچار راهکار بودند و به 3 راهکار دست یافتند.

وی ادامه داد: این 3 راهکار یعنی قشر سنتی به دنبال بازگشت به اسلام بودند، روشنفکران غربی به دنبال روی آوردن به مدرنیته بودند و احیای سنت به همراه اخذ وجوهی از مدرنیته می‌شود که مناقشه سنت و مدرنیته همواره وجود داشت اما در شکل کوچک‌تر تکثرگرایی بود و در اینجا بحث هویت شروع شد.

عضو هیئت‌علمی گروه مطالعات ترکیه دانشگاه مطالعات جهان افزود: وجود آتاتورک در ترکیه به معنای تجدید آمرانه از آلمان با هدف شکل‌گیری بورژوازی نیست و به همین دلیل خود دولت باید این مسئله را بر عهده بگیرد، در ترکیه و ایران انباشت سرمایه وجود نداشت و دولت به عنوان یک نهاد متجدد نمایان می‌شود و بعدها قانونی تحت عنوان تکثرگرایی به وجود آمد که به همین امر مربوط بود و باعث ساخت دولت ملت شد.

وی ادامه داد: با انقطاع از میراث اسلامی سعی بر ساخت جمهوری ترکیه وجود داشت این دوره تحت عنوان رد میراث عثمانی بود و حتی با نمادها، القاب و یا اذان مشکل داشتند و هویت ترکی تعریف می‌شود درصورتی‌که ترک‌ها قبلاً هویت هود را با اسلام تعریف می‌کردند اما امروزه این‌گونه نیست و آتاتورک به دنبال ترکیسم بود که در زبان و نژاد خلاصه می‌شد.

دهقانی با بیان اینکه در قانون اساسی ترکیه نیز از ملت ترک و پرچم ترک و... که انگاره هویتی است استفاده می‌شود، افزود: آتاتورک به دلیل همگون سازی گرج‌ها، کردها، یونانی‌ها و ارامنه آن‌ها را مجبور به کوچ اجباری کرد و یونانی‌ها را مجبور به تغییر آثار و ابنیه کرد و بحث ترک مدرنیته را نیز دنبال می‌کرد.

دهقانی افزود: این همگون سازی باعث شکاف و درگیری در بین آن‌ها شد مانند درگیری کردها و علوی‌ها و این مشکل بزرگی در هویت است و نشان‌دهنده ناکارآمدی آن‌هاست اما در سال 1941 در پی تحولات جنگ جهانی رویکرد تغییر می‌کند و به اسلام روی میاورند و این روند را آرام وارد اجتماع کردند و حتی واژه شهید را به کسی که در راه وطن کشته شده بود نسبت می‌دادند.

وی بیان کرد: از دهه 70 اسلام سیاسی با سه گفتمان اسلام سیاسی اجتماعی و لیبرالی وارد ترکیه شد در گفتگوهای اسلامی غیریت سازی به معنای نفی مدرنیته نیست حتی اربکان که ضد اسرائیل بود کلیت مدرنیته را قبول داشت و عوامل حاکمیتی مردمی و جهانی در هویت‌سازی تأثیر دارد نقش مردم بعد از جنگ جهانی و ارتباطات جهانی نیز با گسترش مطبوعات افزایش پیدا کرد.

کرونا و زلزله باعث اقتدارگرایی بیشتر در ترکیه شد

دهقانی در ادامه گفت: حزب عدالت توسعه اقدام خوبی انجام داد و ای کاش ادامه پیدا می‌کرد از سال 2002 تا 2008 سه اقدام ملیت حقوقی قانونی به جای نژادی زبانی، از ژئوپلیتیک غرب فاصله گرفت و شرق را به آن افزود، بازگشت به میراث عثمانی که باعث همگن‌سازی شد انجام داد و از لایسته آتاتورک که سلطه دولت بر دین بود فاصله گرفت.

وی با اشاره به اینکه کرونا و زلزله باعث اقتدارگرایی بیشتر در ترکیه شد، عنوان کرد: برخلاف تصور ترکیه اسلامی، سکولار، اروپایی و آناتولی نیست بلکه ترکیه ترکیبی از این‌هاست و جامعه شبکه‌ای است و طی نظرسنجی که از جوانان در 2012 شد اکثر آن‌ها خداناباور بودند و این در مقابل روایت آن‌ها از هویتشان است.

 ترکیه در عرصه بین‌المللی دارای نقش مهمی است

در ادامه احمد نورانی دیپلمات سابق ایران در ترکیه گفت: ترکیه در عرصه بین‌المللی نقش مهمی دارد و زمینه برای همکاری ایران و ترکیه فراهم بوده است اما اختلافات درون‌سازمانی باعث عدم ارتباط شد و اگر ارتباطی صورت می‌گرفت بازنده اصلی آن آمریکا و انگلیس است به همین دلیل مانع ارتباط می‌شوند و حتی نخبگان دو طرف نیز نتوانستند راهی برای ارتباط پیدا کنند.

نورانی افزود: در عصر انقلاب اسلامی جریان اسلام‌گرا در ترکیه شکل گرفت و به همین دلیل فرانسه تمایلی به ورود ترکیه به آنکارا ندارد و حتی قرار بود از ناتو نیز اخراج شود و در بسیاری از موارد ایران و ترکیه قربانی غرب شدند و حتی آمریکا در برخی موارد به دشمنان این دو کشور کمک نیز می‌کرد.

زلزله ترکیه فلاکت بزرگی برای غرب است

دیپلمات سابق ایران در ترکیه ادامه داد: در سال 2009 در جلسه مخفی میان ایران و ترکیه، اردوغان بیان کرد به جای واژه شینگن برای خودمان شانگن (سوریه، ترکیه، ایران و عراق) داشته باشیم و از سوی ایران مورد استقبال قرار گرفت اما به دلیل احتیاط و مسائل امنیتی این توافق صورت نگرفت.

وی تشریح کرد: مردم غرب را قبول ندارند و شرق را قبول دارند و این مسئله غرب را نگران کرده است و سازمان ناتو نتوانسته منافع را تأمین کند و باعث تغییر جهت ترکیه شده است و زلزله ترکیه فلاکت بزرگی برای غرب است و معاملات سیاسی و اقتصادی و... را تحت تأثیر قرار داده است. اردوغان با دستکاری انتخابات به آمریکا باج داد اما حزب حرکت ملی مخالف این کار بود.

اردوغان به دنبال سرمایه‌گذاری در بخش شیمیایی و نظامی است

در ادامه نشست مجید نادر زاده کارشناس مسائل ترکیه با بیان اینکه اقتصاد ترکیه در حال پیشرفت است اما به زیرساخت نیاز دارد و در اقتصاد آینده‌پژوهی ملاک است، گفت: ترکیه در ساخت مسکن پیشرو است اما اردوغان چالش بزرگ‌تری یعنی زلزله و بینش سیاسی نسبت به اقتصاد دارد و هزینه‌های جاری افزایش پیدا کرده است و عده‌ای میگویند دولت مارا فراموش کرده است اما اردوغان به دنبال سرمایه‌گذاری در بخش شیمیایی و نظامی است.

نادر زاده افزود: در پروژه اف 11 کار آن‌ها به پایان نرسید و با ذوب فلزات در ساخت ماهواره انگیزه پیدا کردند اما اردوغان چالش بزرگ‌تری یعنی آوارگان سوری را دارد و تعداد زیادی از آن‌ها در ترکیه هستند که باعث بیکاری و گرانی و... می‌شود به همین دلیل زیرساخت ناوگان‌های تجاری و لوکوموتیوهای 50 کیلومتر بر ساعت را افزایش داده است و هزینه‌های دبوراژه را کاهش داده است و در بحث فولاد رشد خوبی داشته و 7 درصد بر رشد فولاد اضافه کرده است اما بحث توسعه نامتوازن در ترکیه موضوع طولانی است.

ترکیه برای درآمد نیاز به صنایع شیمیایی دارد

وی ادامه داد: ترکیه برای درآمد نیاز به صنایع شیمیایی دارد اما 32 درصد از ظرفیت آن خالی است و اردوغان دستور زیاد کردن دپوهارا داده است، ایران به دلیل مسائل سیاسی هرتن وسیله‌ای که سرمایه‌گذاری می‌کند حدود 100 دلار اما آمریکا 800 دلار است.

وی با اشاره به اینکه اردوغان باید بدهی‌های مربوط به کرونا را رفع کند، افزود: نخبگان این کشور ترس از الیگارشی دارند، اردوغان می‌تواند از چالش‌ها خارج شود چون بزرگ‌ترین واردکننده طلا است و این سرمایه را در ترکیه افزایش می‌دهد زیرا در دوران پاندمی متوجه شدند از گردشگری نمی‌توانند درآمد دائمی و زیادی داشته باشند و حتی فرودگاه‌هایی که برای گردشگری زیاد شده بود در دوره پاندمی تبدیل به کانگو کرد تا ضرری متحمل نشوند.