خطبه فدکیه اوج معرفت حضرت زهرا (س) را نشان می‌دهد/ ایشان یک تنه در برابر ظلم و انحراف ایستاد

عطنا- معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی به منظور بزرگداشت مقام حضرت فاطمه الزهرا(س) نشستی با عنوان " فاطمه، در دفاعیه ای به قامت هستی" با حضور حجت الاسلام و المسلمین صادق اکبری اقدم، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر عبدالله معتمدی، سرپرست دانشگاه علامه طباطبایی، استادان و صاحب نظران این عرصه برگزار کرد. نوشتار پیش رو مشروح سخنان اساتید صاحب نظر در این خصوص است که در پی می آید.

فدکیه، کلامی از یک وارسته

دکتر عبدالله معتمدی، در آغاز نشست با اشاره اینکه یکی از کارهایی که باید انجام دهیم این است که خودمان باید از نزدیک با شخصیت بزرگان دین و معارف الهی همچون حضرت فاطمه الزهرا(س) آشنا شویم، اظهار کرد: مرور بخشی از خطبه فدکیه اوج معرفت را در این خطبه از زبان حضرت فاطمه الزهرا(س) نشان می دهد.

دکتر معتمدی در ادامه سخنانش با مروری گذرا به خطبه فدکیه تصریح کرد: شروع خطبه با این عنوان آغاز می شود که این خطبه گواهی می دهد معبودی جز خدا نیست که اخلاص تحویل آن و قبول آن متضمن وصل آن است. چینش واژه ها و عبارت‌ها در خطبه اول فدکیه که به توحید اشاره دارد، اوج معرفتی را نشان می‌دهد که رسیدن به آن تنها با اخلاص به دست می آید. اگر کسی بخواهد این معرفت را درک کند، باید قلبش را آماده کند و در پیشگاه اندیشه و تفکر آن را فهم نماید. در حقیقت اگر کسی می خواهد بفهمد، باید اندیشه شود.

دکتر معتمدی در ادامه به فراز خطبه دوم که فراز نبوت است، اشاره کرد و اظهار کرد: در فراز دوم حضرت فاطمه(س) به نبوت پدرش گواهی می‌دهد و در فراز سوم به فلسفه احکام اشاره دارد. در خطبه‌های بعدی آن حضرت اشاره دارد که خدای بزرگ و رحمان با ایمان، انسان را را از شرک پاک می‌کند. مضمون شرک در این گزاره قابل تعمیم است که در دل شب تاریک در یک سیاهی، باید یک حرکت را بتوانیم تشخیص دهیم. در ادامه خطبه آمده است که جل جلاله، ایمان را برای دوری گزیدن از شرک، نماز را برای پاک نمودن انسان از تکبر، زکات را برای تزکیه نفس، روزه را برای تثبیت اخلاص، حج را برای استحکام دین، جهاد را برای عزت اسلام، صبر را برای کمک به پاداش، عدالت ورزی را برای التیام قلب ها و اطاعت ما(امت) از خاندان را برای نظم یافتن ملت ها مقدر کرده است.

سرپرست دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه با اشاره به محتوای خطبه فدکیه به بخش دیگری از فرازهای این خطبه اشاره کرد که به نقش پیامبر در رهایی سازی از نقش جاهلیت می پردازد. بحث فدک هم بخش مهمی از فراز خطبه فدکیه از زبان حضرت فاطمه الزهرا (س) آمده است که در این بخش تبیین شده که آیا شما فکر می کنید برای ما ارثی نیست، آیا خواهان حکم جاهلیت هستید؟ چرا که پیامبران قبلی هم ارث داشتند.

دکتر معتمدی در پایان با تاکید بر اینکه باید در معرض این فضای روحانی و ملکوتی قرار گیریم تا بتوان به درکی عاجزانه از این خطبه دست یابیم، تصریح کرد: اگرچه بنده تخصصی در مورد این گوهر تابناک ندارم، اما به عنوان فرد عادی به این گزاره رسیدم که خطبه فدکیه کلام یک انسان بزرگ متعالی معصوم است و امیدوارم خداوند به ما فهمی بدهد تا از این نشست ها بهره ببریم.

فدکیه، خطبه‌ای ناشناخته از یک غریب

در ادامه این نشست، دکتر معصومه اسمعیلی، سرپرست معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی هم به سخنانی در این خصوص پرداخت و گفت: در بلندای فاطمه(س) باید کسانی صحبت کنند که او را بشناسند، بنده فقیرم و چیزی برای ارائه ندارم. سخنان بنده تنها یک برداشت بسیار کوچک از یک خطبه بزرگ است.

دکتر اسمعیلی با تاکید بر اینکه وقتی خداوند انسان را متجلی کرد به فرشتگان فرمود که انسان خلیفۀ زمین می شود. برای اینکه این خلیفه الله در هستی شکل گیرد، سرمشقی برای انسان‌های پیرو ارائه می‌شد و این سرمشق‌ها کسانی نیستند جز معصومین و از میان این سرمشق ها حضرت فاطمه(س) یکی از شگفت آورترین و نزدیک ترین معصومین جلوه‌گر خداوند است.

وی در ادامه اشاره دارد: اگر همه جلوه های الهی را (بلاتشبیه) به آجرهایی برای هستی مشبه کنیم، برای اینکه آجرها به یکدیگر متصل شوند، به ملاتی نیاز است که اساس این اتصال است و اساس شناخته های روانشناختی ما هستند. این ملات هستی تنها معصومیت و معصومان هستند. در واقع برای بودن هر چیز و برای آموزش اینکه هر چیز را با هدف و فکر همراه کنیم، برای هر فعلی، هدفی باید باشد، در آفرینش هم برای تجلی، بهانه ای لازم است، معصومین بهانه‌ای هستند که جایی در نزدیکترین جلوه گری یعنی «خدای بزرگ» هستند.

دکتر اسمعیلی با اشاره اینکه از میان این بهانه ها، زیباترین بهانه، حضرت فاطمه زهرا(س) است، تصریح کرد: بنده به عنوان یک مسلمان مدعی تسلیم به اسلام، نخستین بار که با فدکیه آشنا شدم، حضرت فاطمه(س) را به عنوان وجودی که به رسول الله متصل است، می شناسم. اینکه چرا به شهادت رسیدند و به خاطر چه، بَد به شهادت رسیدند. چرا نام او با دَر همجوار است.

این استاد دانشگاه علامه طباطبائی در درک خود از خطبه فدکیه عنوان کرد: حضرت فاطمه(س) را وجودی می دانم که به او ستم شده، او زنیست که در مقابل ستم ایستاده است. او زنیست که در مقابل انحراف ایستاده، او در مقابل خروج ایستاده و زنیست که در مقابل ظلم، یک تنه ایستادگی می کند. زنی که تاریخ را نگاه کرد و از همۀ ناموس هستی دفاع کرد.

وی در پایان عنوان کرد: خطبه فدکیه آن چنان با ناموس دین و آفرینش الهی ترکیب شده که نمی‌توان به راحتی آن را از معارف الهی تفکیک کرد. ایشان در دل ما غریب است و در قلبمان نمی توانیم جایگاه او را بیابیم.

سه وصیت مظلومانه

دکتر ابراهیم ابراهیمی، سرپرست دفتر حقوقی امور مجلس وزارت عتف و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی نیز در سخنان دیگری در خصوص اهمیت و اکرام مقام حضرت فاطمه(س) با عنوان در قامت سه وصیت مظلومانه به ایراد سخن پرداخت.

دکتر ابراهیمی در ابتدای سخنانش با اشاره اینکه اصحاب پیامبر(ص) سه دسته بودند، اظهار کرد: بعضی از یاران پیامبر(ص) خوب بودند و خوب ماندند. بعضی خوب بودند و بد ماندند و بعضی ها از ابتدا خوب نبودند که سوره منافقون در شان آنان نازل شد. به طور مصداقی، در همان ایام در جنگ احد دو گروه از مرددها در دین شکل گرفتند؛ گروهی چون فکر می کردند پیامبر(ص) شهید شده، می خواستند بروند و به دیگران بپیوندند که در سوره آل عمران می فرماید اگر پیامبر(ص) بمیرد یا کشته شود، شما به جاهلیت بازمی گردید. گروه دیگری بودند که فرمانده آنان می‌گفت، می‌ترسیم پیامبر در خصوص اموال غنیمت به ما خیانت کند و آن را به ما ندهد، که همان جا آیه ای در شان پیامبر نازل شد که هیچ پیامبری خیانت نمی کند.

دکتر ابراهیمی در ادامه با عنوان اینکه اکنون این پرسش مطرح است که مزار حضرت فاطمه(س) کجاست و چرا امروز شیعیان دنبال مزار او می‌گردند، تصریح کرد: برای پاسخ به این سوال، به سه وصیت مظلومانه در تاریخ اشاره می کنم: وصیت نخست، وصیت حضرت امیرالمومنین(ع) به فرزندانش است که می فرماید، زمانی که من را دفن کردید قبر من را بپوشانید و البته چرا باید قبر او را بپوشانند و در زمانه امام صادق(ع) آن را به نجف بیاورند و رسماً در زمان امام کاظم(ع) آشکار شد که مزار ایشان در نجف است.

وی ادامه داد: وصیت دوم امام حسن مجتبی(ع) خطاب به برادرش است که می فرماید: بعد از اینکه من را غسل دادی و کفن پوش کردی، مرا به طرف قبر پیامبر، بعد به طرف قبر مادرم، فاطمه ببر که در خانۀ عقیل دفن شده است که بعداً جزو بقیع شد. سومین وصیت، وصیت بانوی دو عالم حضرت فاطمه الزهرا(س) است که در کتاب صحیح بخاری اهل سنت و جماعت هم آمده است و می فرماید: احدی از آنانی که به من ستم کردند در تشییع جنازه من شرکت نکنند و بر جنازه من نماز نخوانند، به همین دلیل حضرت امیرالمومنین(ع) شبانه ایشان را دفن کردند و به خلیفه اول مسلمانان اطلاع نداد تا بر او نماز گذارد.

دکتر ابراهیمی با اشاره اینکه در خصوص مکان دفن قبر حضرت فاطمه الزهرا(س) سه روایت است که یکی به بقیع، یکی به روضه و دیگری به منزل خود فاطمه الزهرا(س) در نزدیک منزل نبی اکرم(ص) (منزلی که در مسجد النبی است نه مسجدی که در غرب بقیع روبه‌روی خانۀ حضرت امیر المومنین(ع) است) اشاره دارد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه ما باید به دنبال قبر حضرت فاطمه(س) باشیم، چرا که هم ثمرۀ نظری و هم ثمرۀ عملی دارد که از نزدیک قبر فاطمه را زیارت کنیم، افزود: این موضوع به مثابه این است که چرا به مشهد یا عتبات می‌رویم و آن هم تنها به این دلیل است که چون محل استجابت دعاست، چون محل پرستش خداست، چون محل کسب شهادت است، در آنجا ابراز تعظیم، تکریم و اعلام وفاداری می‌کنیم، شاید که دعایمان شنیده شود. چرا که آنان در مقام انبیا و اولیای خدا زنده هستند و ما را می بینند، سخن ما را می‌شنوند و جواب سلام‌مان را می دهند.

وی با اشاره به اینکه به زیارت می رویم تا دعا کنیم و بلکه شاید صدای دلنواز پیامبر گرامی اسلام(ص) و دیگر انبیا را از نزدیک بشنویم، عنوان کرد: امام صادق(ع) در روایتی می فرماید: از نزدیک بر رسول خدا(ص) سلام کنید. ما هم می‌رویم شاید جواب سلام را بشنویم.

دکتر ابراهیمی در ادامه در خصوص مدفن واقعی حضرت فاطمه الزهرا(س) تاکید کرد: احدی از علمای شیعه نگفته که قبر حضرت فاطمه(س) در بقیع است اما کجاست نمی دانند. اینکه قبر حضرت فاطمه الزهرا(س) در بقیع است تنها به یک روایت یک اهل سنت اشاره دارد. دسته دیگری از راویان گفته اند، حضرت فاطمه الزهرا(س) در روضه دفن شده، که پاسخ هم صحیح است و هم صحیح نیست. این دسته دوم قولشان قول معصوم نیست و قول برداشت است، به همین خاطر نمی‌توان به آن اعتماد و استناد کرد. دسته سوم کسانی هستند که می‌گویند در جوار پیغمبر(ص) در خانه خود فاطمه(س) است که روایت‌های معتبری هست. در روایتی که از بزرگان اهل تشیع نقل شده، از امام صادق(ع) می‌پرسند که قبر حضرت فاطمه الزهرا(س) کجاست، که در روایت اشاره به منزل فاطمه الزهرا(س) شده است. در روایت دیگری از امام رضا(ع) هم پرسیدند که قبر حضرت فاطمه الزهرا(س) کجاست که ایشان نیز به منزل وی (فاطمه الزهرا(س)) اشاره دارد.

دکتر ابراهیمی همچنین در جمع بندی سخنان خود در این بخش تصریح کرد: آخرین جمله ای که سید رضی و برخی از آیات عظام و مراجع تقلید همچون آیت الله مکارم شیرازی اشاره دارد و از زبان حضرت حسین بن علی(ع) است، می فرماید: وقتی علی(ع)، حضرت فاطمه(س) را دفن کرد، دست هایش را از خاک پاک کرد و اندوه عالم بر علی(ع) سرازیر شد و اشک هایش از دیدگان بر گونه هایش جاری شد و صورتش را برگرداند که در این روایت به آرمیده شدن حضرت فاطمه الزهرا(س) در جوار مسجد النبی و قبر پیغمبر اسلام(ص) اشاره دارد.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام