نخستین نشست هم اندیشی راه های توسعه و رشد نهادهای آموزشی خصوصی در افغانستان

عطنا - نشست هم اندیشی و تبادل تجربه در زمینه راه های توسعه و رشد نهادهای تحصیلی خصوصی در افغانستان در ساعت ۱۴ روز چهارشنبه هشتم دی ماه با حضور استادانی از موسسات تحصیلات عالی خصوصی از ولایت هرات در افغانستان و استادانی از دانشگاه علامه طباطبائی و موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی برگزار شد.

در این نشست، نخست دکتر وحید وهاب زاده، رییس هیات امنای موسسه تحصیلات عالی آسیا درباره شرایط دشوار موسسات تحصیلات عالی خصوصی در وضعیت کنونی در افغانستان توضیحاتی ارایه داده و علاقمندی مسوولین این موسسات برای بهره گیری از تجربیات دانشگاه های ایرانی را مطرح کردند.

سپس مهمان نخست برنامه، دکتر غلامرضا ذاکر صالحی، عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی، سخنرانی خود را با تاکید بر پیوندهای دو ملت و توجه ویژه به افغانستان در زمینه آموزش عالی آغاز کرد‌. وی بیان کرد از نظر کمیت، شمار موسسات آموزش عالی و دانشگاه های دولتی و همینطور مشکلاتی که این موسسات و دانشگاه ها دارند در هر  دو کشور شباهت های بسیاری دارد.

بحث اصلی ایشان با موضوع آموزش عالی غیر دولتی در ایران و جهان اینگونه آغاز شد که دانشگاه های خصوصی در سطح جهان از نظر کیفیت، برتری بیشتری نسبت به دانشگاه های دولتی دارند و این دانشگاه ها بیشتر به سوی رشته هایی رفته اند که دانشگاه های دولتی تمایل کمتری برای آموزش آنها دارند.

وی گفت: دانشگاه ها به صورت کلی منافع غیرپولی هم دارند که به آن سود اجتماعی گفته می شود و شامل مواردی از جمله تقویت اخلاق شهروندی، ارتقای کیفیت زندگی، بالا بردن تحمل اجتماعی در برابر تحولات و... می باشد. این مراکز می توانند به ثبات سیاسی کشور کمک کنند و اعتبار  خانواده ها را بالا می برند و در حالت کلی کارایی و پاسخگویی بالایی را شامل می شود. نمونه هایی که میتوان برای آن مثال زد عبارتند از موسسه ملی فناوری اطلاعات هند با ۵ میلیون دانشجو که پنجاه درصد آنها آسیایی اند و میتوانند به کشورهای آسیایی وارد شوند نه اروپا و آمریکا.

او ادامه داد: موسسات آموزش عالی خصوصی در حالت استاندارد دسترسی فقرا به آموزش را بیشتر می کنند و تفاوت دانشگاه خصوصی و دولتی تنها در نوع مالکیتشان نیست‌ بلکه در ابعاد مالکیت، اهداف و ماموریت ها، منبع درآمد، هنجار و ارزش های سازمانی، میزان کنترل دولتی و قانونگذاری با هم تفاوت دارند.

وی همچنین گفت که دو رویکرد عمده در رابطه با آموزش عالی خصوصی در سطح جهان دیده می شود:
1- خصوصی سازی آموزش عالی
2- آموزش عالی خصوصی
خصوصی سازی آموزش عالی اهدافی دارد:
1- افزایش اختیار و آزادی عمل دانشگاه ها
2- ارتقای رقابت
3- توزیع بودجه مبتنی بر عملکرد و ارزشیابی بیرونی
4- پاسخگویی به نیازهای جامعه
5- کاهش بار مالی دولت
6- تسریع بین المللی شدن و...

دکتر ذاکر صالحی همچنین به این نکته اشاره کرد که در ایران پیش از انقلاب اسلامی، ۲۵ موسسه آموزش عالی وجود داشته که در رسیدن به اهداف سه گانه خود ناکام بودند. این اهداف عبارت بودند از: کاهش موانع برای ورود به دانشگاه، توسعه شهرهای کوچک وکاهش بار مالی دولت. 

در ادامه بحث، وی در پاسخ به این پرسش که چه روشهایی به خصوصی سازی کمک میکند، گفت بهبود هزینه یا مشارکت در هزینه از راه پرداخت شهریه، قراردادهای دانشگاهی، تبدیل دانشگاه به شرکت و دریافت سوبسید از جمله این راه ها هستند. آموزش عالی خصوصی در کشورهایی مانند آمریکا، آموزش عالی غالب است اما در اروپا ۳۵ درصد از دانشجویان در دانشگاه های خصوصی درس می خوانند. اما در کشورهای در حال توسعه دانشگاه های خصوصی نقش مکمل را دارند و در کل ۸ درصد از دانشجویان در موسسات غیر انتفاعی تحصیل می کنند.

او همچنین اظهار داشت: از نظر انواع سازمان های غیر انتفاعی، می توان آنها را به دو دسته تقسیم کرد: عضویت محور و هیئت امنایی. 

در نهایت وی صحبت های خود را با پاسخ به این پرسش که در بحران کنونی پیش آمده در افغانستان، برای موسسات آموزش عالی چه باید کرد؟ به پایان رساند و راهکارهای زیر را پیشنهاد داد:

۱-ادغام و تجمیع (در صورتی که تمایل به ادغام نباشد، میتوان برای صرفه جویی در هزینه ها، همجواری را انتخاب کرد)
۲- شبکه سازی اتحادیه (هویت سازی)
۳-تحقیق و توسعه و رابطه با صنعت و رابط بودن میان دولت و صنعت
۴-تغییر کارکرد به شرکت دانش بنیان
۵-آموزشهای آزاد، پودمانی و کوتاه مدت
۶-کوچک سازی و توقف برخی فعالیت ها
۷-انحلال

در ادامه این نشست تخصصی، دکتر شجاع احمدوند، دانشیار علوم سیاسی و معاون آموزشی پیشین دانشگاه علامه طباطبائی بحث خود را با عنوان ملاحظاتی درباره توسعه نهادهای تحصیلی خصوصی در افغانستان آغاز کرد.

وی عنوان کرد اگر نگاهی به اهداف و ماموریتهای اغلب این دانشگاه ها بیندازیم، متوجه می شویم که به دنبال توسعه پایدار، درون زا و خودکفایی هستند. همه آنها باور دارند که تحصیلات عالی مهم ترین عامل برای تسهیل و ایجاد میانبرها برای رسیدن به مقصد-توسعه کشور و کاهش وابستگی به منابع بیرونی است.

با این همه، پرسش هایی در این باره هست:
۱-با کدام بودجه و تشکیلات باید این اهداف را دنبال کرد؟( در اینجا راهکارهای درآمدزایی مطرح می شود)
۲-با کدام سطح توسعه یافتگی باید این اهداف را دنبال کرد؟ (در اینجا بحث راهکارهای ارتقای کیفی براساس معیارهای جهانی و رده بندی های بین المللی مطرح می شود)
۳-با کدام سطح از مدیریت باید این اهداف را دنبال کرد؟ (در اینجا بحث ساختار و رهبری سازمانی مطرح می شود)
در کل موسسات آموزش عالی در کشورهایی مانند افغانستان با مشکل درآمدزایی، ضعف مدیریت و پایین بودن کیفیت روبرو هستند.

در ادامه احمدوند برای حل این مسائل راهکاری پیشنهاد کرد:

برپایی کمیته های تخصصی متشکل از استادان، مدیران اجرایی و کارشناسان حوزه های گوناگون دانشگاه ها که اولا علل بروز مشکل را بررسی کنند، دوما روی راهکارها و فرایند حل مشکلات مطالعه کنند و نتیجه آن را به اشتراک بگذارند و سوما نتیجه عملی و نظری اصلاحات پیش بینی شده به دقت گزارش شود.

بر این پایه منشور علل، فرایند و نتایج به دست می آید که در مرحله بعد با بسیج امکانات و اراده معطوف به هدف، نتایج مناسبی خواهد داشت.

درآمدزایی احتمالا از روش های نجات دانشگاه ها باشد که وابسته به توان مدیریتی و ایده هایی است که در راستای آن به کار گرفته می شود. دولتها عموما از زیر بار هزینه های آموزشی شانه خالی میکنند چون وظایف خود را چیز دیگری تعریف میکنند پس طبیعی است که دانشگاه باید خود به دنبال اهداف خود باشد و برای رسیدن به آن کوشش کند.

پیشنهاد نهایی وی برای بهبود کیفیت و شرایط موسسات تحصیلات عالی خصوصی، ادغام آنهاست تا نهادی قدرتمند تشکیل بدهند. دکتر احمدوند پیشنهاد مشخص خود با عنوان «تشکیل کمیته ادغام» را مطرح کرد و توضیح داد که چگونه این امر باعث تقویت کیفی و برندسازی علمی می شود‌.

گزارشگر: لطیفه سخی
(دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات منطقه ای، موسسه اموزش عالی بیمه اکو)

 عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید: