تعامل و حفظ وحدت میان حوزه و دانشگاه، کلید پیشرفت علوم انسانی در کشور است

عطنا- در این نشست که روز شنبه 27 آذرماه برگزار شد دکتر معتمدی، سرپرست دانشگاه علامه طباطبائی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین مجید تلخابی، مشاور وزیر علوم در امور حوزه‌های علمیه و علوم انسانی، حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین صادق اکبری اقدم، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه، دکتر سید جلال دهقانی فیروزآبادی، معاون پژوهشی دانشگاه، دکتر نجف لک‌زایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و برخی از استادان و صاحب‌نظران این حوزه به صورت حضوری و مجازی حضور داشتند.

در ابتدای این نشست دکتر معتمدی ضمن گرامی‌داشت هفتۀ پژوهش و تسلیت شهادت حضرت فاطمه(س)، به سخنرانی پرداخت و گفت: وحدت حوزه و دانشگاه با توجه به اهمیتی که دارد از ابتدای انقلاب اسلامی مورد توجه حضرت امام(ره) بود و بعد هم در فضای عمومی و علمی جامعه مطرح شده است. حوزه و دانشگاه به عنوان نهادهایی که محل آموزش، پژوهش، تربیت مبلغان دینی و محفل علمی هستند، جایگاه علمی بالایی دارند و در کنار هم قرار گرفتن این دو نهاد علمی که در کشور ما تاریخچه متفاوتی دارند، می‌تواند به رشد و بالندگی هر دو کمک کند.

بحث حوزه و دانشگاه، پرداختن به افکار متقابل است

وی به برخی ویژگی‌های حوزه‌ی علمیه از جمله قدمت تاریخی آن نسبت به دانشگاه، درون‌زا بودن، نظام شاگرد-معلمی، تذهیب اخلاقی و تاکید بر خودسازی و سنتِ مباحثه اشاره کرد و افزود: بحث وحدت حوزه و دانشگاه به معنای پرداختن به این موضوعات و آشنایی با افکار متقابل است؛ همچنین به این دلیل است که بدانیم حرکت علم در دنیای امروز چگونه و با چه ویژگی‌های مثبتی در جریان بوده و دانش در حوزه‌های علمیه با چه نگاه و پتانسیلی در حرکت است. از تعامل و تقابل و مزیت‌هایی که در دو حوزه دانشگاهی و حوزوی وجود دارد می توان در جهت رشد دانش علوم انسانی استفاده کنیم.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در پایان سخنان خود تاکید کرد: این جلسه با هدف تبیین مسائل مشترک و پیش‌برد راهکارهای وحدت حوزه و دانشگاه برگزار شده و اگر بتوانیم از پتانسیل متقابل دو حوزه استفاده کنیم به طور حتم می‌توانیم از مجموع ظرفیت‌ها در جهت تحول در علوم انسانی بهره گیریم. به عبارت دیگر تحول در علوم انسانی بدون همکاری و استفاده از ظرفیت‌های علمی حوزه علمیه کمال محقق خود را پیدا نمی‌کند. وحدت حوزه و دانشگاه، فرصت مناسبی است که بتوانیم از اندیشه استادان برجسته استفاده کرده و راه خود را برای مسیر تحول در علوم انسانی پیدا کنیم تا بتوانیم زودتر و در یک گام تعریف‌شده به آن برسیم.

پس از دکتر معتمدی دکتر سیدجلال دهقانی فیروزآبادی، معاون پژوهشی دانشگاه در ارتباط با ضرورت‌های وحدت حوزه و دانشگاه به سخنرانی پرداخت و تاکید کرد: باید بتوانیم علم نافعی تولید کنیم که به مسائل جامعه خود بپردازد. اگر همین را سرمشق قرار دهیم علم بومی تولید می‌شود که مسئله‌شناسی از محیط خودش است و مشکلات را حل می‌کند. علم اگر بر اساس مبانی مشترکی باشد چه در حوزه علمیه تولید شود و چه در دانشگاه، علم است و تفاوتی بین آن‌ها نیست؛ بنابراین این دو حوزه با حفظ استقلال خود می‌توانند با استفاده از تعامل سازنده فکری و علمی از نقاط قوت یکدیگر استفاده کنند.پ

لزوم وحدت گفتمانی، وحدت مبانی و وحدت آرمان و هدف برای حوزه و دانشگاه

وی به سه محور وحدت حوزه و دانشگاه یعنی وحدت گفتمانی، وحدت مبانی و وحدت آرمان و هدف اشاره کرده و گفت: تمدن‌سازی اسلامی به عنوان غایتی که از علم داریم، مستلزم وحدت حوزه و دانشگاه است.

حجت‌الاسلام و المسلمین مجید تلخابی، مشاور وزیر علوم در امور حوزه‌های علمیه و علوم انسانی از دیگر مهمانان این نشست بود که به صورت مجازی طی سخنانی گفت: روز وحدت حوزه و دانشگاه فرصتی برای تعامل و تقویت شکلی و محتوایی حوزه و دانشگاه است. پیشنهاد می کنم برای خارج شدن از حالت تئوری و شعاری و رسیدن به حوزۀ عمل، بحث‌های کاربردی  در این زمینه صورت بگیرد. لازمۀ رسیدن به این هدف، استفاده از وجوه مشترک و مثبت هر دو نهاد‌ دانشگاه و حوزۀ علمیه و همچنین فراهم آوردن کارگروهی برای آن است.

وی افزود: برای برقراری ارتباط دوسویه و استفادۀ این دو حوزه از ظرفیت‌های یکدیگر، نیازمند تعاملات سیستمی هستیم و باید بین این دو نهاد تعامل میدانی برقرار کنیم؛ برنامه‌ریزان نیز باید احساس عدم بی‌نیازی را هم در حوزۀ علمیه و هم در دانشگاه تقویت و بر نکته تاکید کنند که هر یک به‌تنهایی کافی نبوده و مکمل یکدیگرند.

مشاور وزیر علوم در امور حوزۀ علمیه و علوم انسانی گفت: در حوزه و دانشگاه هدف، ارتقای سطح دین‌داری است که این مهم با ترکیب حوزه و دانشگاه ممکن می‌شود؛ همچنین ارائه‌ی جهان‌بینی توحیدی در علوم انسانی و علوم طبیعی با کار کردن روی محتوا اتفاق می‌افتد.

دکتر ابراهیم برزگر، استاد گروه آموزشی علوم سیاسی نیز به سخنرانی در مورد تعارضاتی که میان علم و دین در غرب مطرح است پرداخت و گفت: تعارض میان علم و دین از غرب به سایر مناطق از جمله ایران تسری پیدا کرد و حوزه به‌عنوان نماد سنت و دانشگاه به‌عنوان مدرنتیه شناخته شد اما پس از انقلاب اسلامی که انقلابی دینی بود دین در حوزه قدرت قرار گرفت و به رسمیت شناخته شد.

بی‌توجهی به علوم انسانی، مسبب مسائل و مشکلات کنونی جامعه

وی ادامه داد: برخی از صاحب‌نظران حوزوی، علوم انسانی را رد کرده و خود را بی نیاز از آن دانستند که این امر استغنایی کاذب شکل داد و واقعیت این است که علوم انسانی همانند علوم طبیعی واقعیتی عینی بوده و هر جا به آن توجهی نکرد آسیب آن را دید که نمونۀ این بی‌توجهی را در جریان جنگ جهانی اول و جنگ جهانی دوم می‌توان ملاحظه کرد که پس از آن، تاریخ، سیر جهشی توجه  به علوم انسانی را نشان می‌دهد.

استاد گروه آموزشی علوم سیاسی همچنین بی‌توجهی‌های گذشته به حوزۀ علوم انسانی را مسبب مسائل و مشکلات موجود جامعه توصیف کرد که این سهل‌انگاری‌ها به تدریج در حال اصلاح و برخورداری از نگاهی آکنده از احترام است؛ ثمرۀ این نگاه ایجاد موسساتی است که ترکیبی از آموز‌ه‌های حوزوی و دانشگاهی دارند.

دکتر برزگر افزود: بحث بومی‌گرایی ایرانی و بومی‌گرایی اسلامی به پروژۀ تولید علم بومی در 40 سال اخیر انجامیده و این اتفاقی مبارک است؛ اما نکته‌ای انتقادی وجود دارد و آن این است که بین این دو حوزه از حیث جایگاه علمی، آدادب گفت‌وگو، انتصابات و... انتظار احترام متقابل می‌رود و شایسته است از سوی کارگزاران و مدیران اجرایی و خود دانشجویان و حوزویان مورد توجه قرار گیرد.

وی در پیایان سخنان خود از تفاوت‌های روشی دو حوزه نیز صحبت و به نزدیکی این دو در این بحث توصیه کرد.
دکتر نجف لک‌زایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی از دیگر سخنرانان این نشست از از اینکه وحدت دو حوزه دیگر مسئله نیست و این مهم اتفاق افتاده است صحبت و بر مسائل دیگری همچون حکمرانی علم در ایران و حکمرانی علمی و علم حکمرانی در ایران تاکید کرد؛ چرا که علم حکمرانی از مجموعه دانش‌هایی است که سهم عمده را علوم انسانی در آن دارد و علوم اسلامی و علوم انسانی در حکمرانی علم و حکمرانی علمی نقش اصلی را ایفا می‌کنند.

وی افزود: برای حرکت به سمت تمدن نوین اسلامی نیازمند تولید سه عرصۀ 1- فرهنگ، علم و اندیشه، 2- ثروت، اقتصاد و تولیدات صنعتی و 3-سیاست، قدرت و امنیت در مقیاس جهانی بوده و مصرف‌کننده و توزیع‌کنندۀ صرف بودن، ما را ذیل دیگر تمدن‌ها قرار می‌دهد و حرکت به سمت تمدن نوین اسلامی ایرانی نیازمند تولیدکننده بودن در این سه عرصه است.

دکتر لک‌زایی همچنین گفت: فعال شدن حکمرانی نهاد علم، می‌تواند یک هم‌افزیی و تقسیم کار ایجاد کند تا آسیب‌ها به حداقل برسد.

معرفی الزامات معرف‌شناختی وحدت حوزه و دانشگاه

مهمان دیگر این نشست منصور میراحمدی، استاد گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی بود که به معرفی الزامات معرف‌شناختی وحدت حوزه و دانشگاه پرداخت.

وی گفت: اولین الزام ضرورت رویکرد نوگرایانه در حوزه و دانشگاه و پرهیز از رویکرد سنتی در حوزه و تجددگرایانه در دانشگاه است؛ دومین الزام ضرورت نظریه‌های حوزوی واقع‌نگر بوده که بیان می‌دارد حوزه برای نظریه‌پردازی در عرصه‌ی تخصصی خود به نگاهی واقع‌نگر و واقع‌بین نیاز دارد؛ سومین الزام نیز ضرورت نظریه‌های دانشگاهی مبناگراست که به نظریه‌های دانشگاهی مربوط می‌شود و چهارمین الزام، ارائه‌ی مدل‌های مفهومی و سپس مدل‌های عملیاتی متناسب با نظریه‌ وحدت حوزه و دانشگاه است.

پس از دکتر میراحمدی، دکتر حسام‌الدین خلعتبری، سرپرست دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی سخنرانی خود را با صحبت از سنگ‌اندازی دیگران در ممانعت از وحدت حوزه و دانشگاه از زمان‌های دور شروع کرد و گفت: اساس علم به پیامبران برمی‌گردد و آن‌ها پایه‌گذاران‌ علم و حقایق علمی‌ بوده و جریان علم را باید به این مغناطیس بزرگ متصل کرد؛ اما ماهیت علم در تفکر جدید خود را این حقیقت مغناطیس جدا کرد که این مهم‌ترین اشتیاه تفکر جدید بود و باید این حقیقت به جایگاه خود برگردد.

وی ادامه داد: معارف تشیع و اهل بیت بالاترین معارف را دارد و علم در این جامعه نمی‌تواند مبنایی الحادی داشته و باید مبنای دینی خود را داشته باشد؛ هیچ علمی نمی‌تواند داوری ارزشی کند مگر آنکه بر پایۀ الهیات باشد و این همان مبناگروی است که در حوزۀ دانش باید به آن توجه کرد و دانشگاهی برخوردار از این مبانی، می‌تواند تحولات عظیمی را ایجاد کند.

دکتر عباسعلی رهبر، دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی نیز در این نشست حضور داشت که اصل وحدت حوزه و دانشگاه را به مثابه سیستم اجتماعی جهت ایده‌ی معنایی مطرح کرد و گفت: در وحدت حوزه و دانشگاه هنوز به ایده‌ی معنایی مناسبی نرسیده‌ایم.

وی افزود: وحدت حوزه و دانشگاه با حفظ سلسله‌مراتب استقلالی خویش باید برای همه به گونه‌ای باشد که فرایند علم و تربیت را در راستای تعالی سیاسی و اجتماعی پیش برده و نهادینه کند؛ وحدت حوزه و دانشگاه را باید به مثابه یک سیستم اجتماعی در نظر گرفته و برای رسیدن به این سیستم اجتماعی به مثابه تولید ایده معنا حتما باید از تفکر سیتمی و انتقادی بهره بگیریم چراکه این دو از یکدیگر منفک نبوده و در ارتباط با هم عمل می‌کنند.

حجت‌الاسلام و المسلمین صادق اکبری اقدم، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آخرین سخنران این نشست که به صورت مجازی در جلسه حضور داشت روز وحدت حوزه و دانشگاه را از یادگارهای ارزشمند امام خمینی(ره) دانسته و به توصیف جایگاه هر یک از دو حوزه از دیدگاه امام پرداخت.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام