وجود مدارس غیرانتفاعی با عدالت آموزشی ناسازگار است/ عدم عدالت آموزشی منجر به تبعیض اجتماعی نظام‌مند می‌شود

عطنا - یک استاد دانشگاه معتقد است: «وجود مدارس غیرانتفاعی به شدت با عدالت آموزشی در بُعد فردی و اجتماعی ناسازگار است و موجب تبعیض و بی عدالتی اجتماعی می شود؛ به این دلیل که خروجی نظام های آموزشی، عبور از سد کنکور و  ورود به دانشگاه است و این مدارس موجبات تبعیض و بی عدالتی برای انتخابِ رشته های با اولویت و با اهمیت را فراهم می کنند.»
 
بحث عدالت آموزشی یکی از بحث های استراتژیک نظام است که در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز به بسط و گسترش آن اشاره شده است. عدالت آموزشی زمینه را برای دستیابی به عدالت اجتماعی فراهم می کند و از این منظر یکی از شرایط لازم برای جامعه ای متعالی، پویا و توسعه یافته محسوب می شود. با این حال آمار و شواهد حاکی از آن است که عدالت آموزشی در ایران چندان دیده نمی شود. به طور مثال نتایج کنکور سراسری سال 1400 نشان می دهد علی رغم آنکه 54 درصد دانش آموزان ایران در مدارس دولتی تحصیل می کنند، اما تنها 10 درصد رتبه های زیر 3 هزار کنکور به آنها اختصاص دارد.
 
اکنون سوال اساسی این است که عدم وجود عدالت آموزشی در کشور چه پیامدهایی دارد و چگونه می توان به عدالت آموزشی نزدیک شد؟
 
در این باره دکتر سعید مذبوحی استادیار گروه آموزش و پرورش دانشگاه علامه طباطبائی در گفتگو با عطنا اظهار کرد: «عدالت آموزشی به معنای قرار گرفتن تمام ابعاد، عناصر و مولفه های تعلیم و تربیت در موقعیت مناسب و دقیق خود است به گونه ای که به شناسایی و پرورش توانایی ها، استعدادها و خودشکوفایی دانش آموزان و در عین حال توسعه و تعالی جامعه منتهی شود.»
 
وی ادامه داد: «مولفه های عدالت آموزشی از منظر برنامه ریزی درسی شامل عدالت در تعیین اهداف آموزشی مورد نیاز دانش آموزان، انتخاب محتوای مناسب برای آموزش، روش های تدریس و ارزشیابی به روز و دقیق و هم چنین فضا و زمان مورد نیاز برای دانش آموزان می باشد. هر چند عدالت توزیعی، رویه ای و ترمیمی را هم می توان مورد اشاره و تحلیل قرار داد.»
 
بی عدالتی آموزشی بین مدارس دولتی و غیردولتی مشهود است
این استاد دانشگاه اظهار کرد: «در جامعه ما عدالت آموزشی بین مدارس دولتی به دلیل تمرگزگرایی بالا در تمام عناصر برنامه درسی به طور کامل و دقیق دیده می شود؛ به گونه ای که تمام مدارس دولتی از امکانات و تجهیزات و برنامه درسی محتوا و کتب و معلمان و روش های آموزش و ارزشیابی هماهنگ استفاده می کنند.»
 
وی ادامه داد: « اما بی عدالتی آموزشی بین مدارس دولتی و غیردولتی با هر اسم و عنوانی در بالاترین سطح می باشد؛ به گونه ای که در هیچ کدام از نظام های آموزشی دنیا، برنامه درسی رسمی که همان محتوای رسمی مدارس دولتی است را به شکل بزک کرده در اختیار خانواده ها و دانش آموزان قرار نمی دهند.»
 
مذبوحی افزود: «اکثر مدارس غیردولتی به نیت سودجویی و منفعت طلبی تاسیس می شود؛ وگرنه برای آموزش محتوا و کتب برنامه درسی رسمی با همان معلمان مدارس دولتی نیازی به تاسیس مدارس غیردولتی و گونه های مختلف مدارس غیرانتفاعی نمی باشد. بنابراین مدارس غیرانتفاعی که معادل غیردولتی برای آنها صحیح تر می باشد، نمونه کاملی از بی عدالتی آموزش هستند که فقط طبقات بالا، ثروتمند و مرفه جامعه در این مدارس ثبت نام و تحصیل می نمایند.»
 
عدم عدالت آموزشی منجر به تبعیض اجتماعی نظام مند می شود
مذبوحی در پاسخ به این سوال که عدم عدالت آموزشی چه پیامدهایی را به دنبال دارد؟، گفت: «این بی عدالتی بین مدارس دولتی و غیر دولتی منجر به یادگیری های پنهان می شود؛ به گونه ای که دانش آموزان مدارس غیردولتی از همان ابتدای ورود به این مدارس یاد می گیرند که از طبقه ثروتمند و مرفه جامعه هستند و می توانند به وسیله مادیات و پرداخت وجوه مالی به آموزش های سفارشی دست پیدا کنند.»
 
وی ادامه داد: «از طرف دیگر این تمرکزگرایی بر مادیات می تواند موجب از بین رفتن اعتماد به نفس و عزت نفس دانش آموزان در مدارس دولتی شود و در نهایت شکاف طبقاتی و تبعیض اجتماعی نظام مندی در کشور ایجاد کند.»
 
ناسازگاری مدارس غیر دولتی با عدالت آموزشی
مذبوحی در پاسخ به این سوال که آیا وجود مدارس غیر دولتی با عدالت آموزشی ناسازگار است؟، گفت: «وجود مدارس غیرانتفاعی یا به تعبیری غیردولتی به شدت با عدالت آموزشی در بُعد فردی و اجتماعی ناسازگار است و موجب تبعیض و بی عدالتی اجتماعی می شود؛ به این دلیل که در جامعه ما خروجی نظام های آموزشی، عبور از سد کنکور و  ورود به دانشگاه است و این مدارس موجبات تبعیض و بی عدالتی برای انتخابِ رشته های با اولویت و با اهمیت را فراهم می کنند.»
 
وی ادامه داد: «چنانچه پژوهش ها نشان بدهند قبولی در رشته های پرطرفدار و رقابتی از این مدارس هستند، این مسئله خود نشانه بی عدالتی آموزشی از طریق تاسیس این مدارس می باشد.»
 
مذبوحی خاطرنشان کرد: «هرچند در نهایت به دلیل عدم توجه همه مدارس به مهارت های زندگی فردی و اجتماعی و در مقابل توجه مضاعف به مهارت های تست زنی و قبولی در کنکور، خروجی انسانی همه مدارس با چالش و مسئله مواجه می باشد.»
 
راهکارهایی برای برقراری عدالت آموزشی
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که چه راهکارهایی برای برقراری عدالت آموزشی در کشور وجود دارد؟، گفت: «مهمترین راهکار برای برقراری عدالت آموزشی در جامعه جلوگیری از تاسیس مدارس غیردولتی می باشد؛ به این دلیل که در هیچ کدام از نظام های آموزشی، برنامه درسی رسمی را به شکل بزک کرده، سفارشی، انتفاعی و سودجویانه و با هزینه های هنگفت در اختیار خانواده ها و دانش آموزان قرار نمی دهند و همین هزینه ها را می شود در قالب مدارس دولتی و در اختیار همه دانش آموزان قرار داد تا به کیفیت آموزشی بالاتری منجر شود.»
 
وی ادامه داد: «راهکار دیگر توجه به کیفیت نظام های آموزشی، مدارس و تقویت و بهسازی منابع انسانی و تجهیز معلمان به علم روز و فناوری های نوین می باشد.»
 
این استاد دانشگاه افزود: «توجه به برنامه های درسی رسمی و وضعیت معیشتی معلمان و توانمندسازی آنها و آموزش مهارت های زندگی و اجتماعی از دیگر راهکارهایی است که می تواند به خودشکوفایی دانش آموزان در بستر مدارس دولتی و در نهایت رشد، توسعه و تعالی جامعه منجر شود.»  

میزان رتبه های زیر 3 هزار دانش آموزان در کنکور 1400 به تفکیک مدارس 

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام