آیا علوم اسلامی در سایۀ تعاملات بین‌المللی توسعه می‌یابد؟

مطالعات اسلامی در جامعه‌سازی دیدگاه هندی چه نقشی دارد؟ تجزیه و تحلیل روند مطالعات قرآنی در جمهوری اسلامی ایران چگونه است؟ جریان‌شناسی مطالعات تاریخ تمدن اسلامی در جمهوری اسلامی ایران به چه شکل است؟ روش‌شناسی در مطالعات اسلامی چطور است؟ جریان‌شناسی مطالعات فلسفی در ایران به چه شکل است؟ پاسخ این پرسش‌ها در نشست مطالعات اسلامی ایران و هند پاسخ داده شد.

به گزارش عطنا، نشست «مطالعات اسلامی ایران و هند» به همت دانشکده الهیات دانشگاه علامه‌طباطبایی، با همکاری دانشگاه جامیا اسلامیا، مؤسسه مطالعات ذاکر حسین و رایزنی فرهنگی ایران در هندوستان با حضور 21 استاد از ایران و هندوستان، چهارشنبه، اول بهمن‌ماه به میزبانی حنان شیرین، پژوهشگر برگزار شد.

در ابتدا منور حسن، پژوهشگر، به قرائت قرآن پرداخت، سپس دکتر سیدشاهد علی، رئیس دپارتمان مطالعات اسلامی دانشگاه جامیا ملیا اسلامیا و دکتر سیدجلال دهقانی‌فیروزآبادی، معاون پژوهشی دانشگاه علامه‌طباطبایی ‌ به حاضران خیر مقدم گفتند.

در ادامه پروفسور اختر اولواسی، استاد بازنشستۀ دپارتمان مطالعات اسلامی دانشگاه جامیا ملیا اسلامیا سخنرانی راهبردی کرد. در ادامه پروفسور محمد اسحاق، مدیر سابق مؤسسۀ مطالعات اسلامی دکتر ذاکر حسین جامیا ملیا اسلامیا و استاد دپارتمان مطالعات اسلامی این دانشگاه دربارۀ «مطالعات اسلامی در دانشگاه جامیا ملیا اسلامیا در گذشته و آینده» به میزبانی افرا، پژوهشگر به سخنرانی پرداخت.

ارائه دیدگاه‌های مطالعات اسلامی

سپس دکتر اشکان نعیمی، استادیار دانشگاه علامه طباطبایی دربارۀ «روش‌شناسی فقه شیعی» به بیان دیدگاه‌های اسلامی خود پرداخت. در ادامه دکتر جنبد هاریس، استادیار ارشد دپارتمان مطالعات اسلامی دانشگاه جامیا ملیا اسلامیا دیدگاه‌های خود را دربارۀ «نقش مطالعات اسلامی در جامعه‌سازی دیدگاه هندی» بیان کرد.

در بخش بعدی نشست دکتر علی شریفی، استادیار دانشگاه علامه طباطبایی دربارۀ «تجزیه و تحلیل روند مطالعات قرآنی در جمهوری اسلامی ایران» به سخنرانی پرداخت و دکتر اقتدار مهدخان، مدیر مؤسسۀ مطالعات اسلامی دکتر ذاکر حسین به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت.

پس از استراحت، بخش دوم این نشست به میزبانی مهد اویس، پژوهشگر آغاز شد و دکتر علیزاده‌موسوی، پژوهشگر دربارۀ «به اشتراک گذاشتن تجربیات در مورد مطالعات اسلامی»، دکتر احمد بادکوبه هراوه، استاد دانشگاه تهران، دربارۀ «جریان‌شناسی مطالعات تاریخ تمدن اسلامی در جمهوری اسلامی ایران»، دکتر محمد مشتاق، استادیار دپارتمان مطالعات اسلامی دانشگاه جامیا ملیا اسلامیا دربارۀ «آموزش روش‌شناسی در مطالعات اسلامی»، دکتر سعید انواری، دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی دربارۀ «جریان‌شناسی مطالعات فلسفی در ایران»، دکتر ابوالفضل خوش‌منش، دانشیار دانشگاه تهران دربارۀ «علامه‌طباطبایی هویت و انسجام اسلامی»، پروفسور فریدا خانم، استاد بازنشسته دپارتمان مطالعات اسلامی دانشگاه جامیا ملیا اسلامیا به سخنرانی پرداختند.

در ادامه گزیده‌ای از مطالب مطرح شده در این نشست بین‌المللی را می‌خوانیم؛

علت عدم پویایی مطالعات اسلامی چیست؟

دکتر علی ربانی، رایزن فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو گفت: امروزه مطالعات اسلامی با پرسش‌های مطرح بسیار مهم است. این حوزه نیازمند مطالعه است. تمرکز بر رویکردهای گذشته، اسلام را فاقد پویایی نموده است، تبادل تجربه باعث توسعه میان مرکزهای دانشی شده و فرصت همکاری مناسبی را فراهم می‌آورد. من برای توسعه علمی همه تلاش خود را می‌کنم. به امید تداوم همکاری‌های سازنده.

نقش مطالعات اسلامی در جامعه‌سازی دیدگاه هندی

دکتر جنبد هاریس، استادیار ارشد دپارتمان مطالعات اسلامی دانشگاه جامیا ملیا اسلامیا گفت: یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌ها هند است. تمدن در هند با تمدن دیگری قابل مقایسه نیست. دموکراسی هند احترام به همه ادیان است. مردم به‌رغم اعتقادات مختلف وظیفه خود را هکاری می‌دانند. قانون اساسی بر اساس دین خاصی نیست ولی دین قدرت می‌بخشد.

تجزیه و تحلیل روند مطالعات قرآنی در جمهوری اسلامی ایران

دکتر علی شریفی، استادیار دانشگاه علامه طباطبایی گفت: قرآن جایگاهی وسیع دارد. امام خمینی فرمود؛ ما مفتخریم در ابعاد قرآن وقت صرف کنیم و نگذاریم جاهلان بر قرآن چیزی بیاورند هدف جاهلان خارج کردن قرآن از صحنه اسلامی است. لازم است دانشمندان و دانشگاهیان برخیزند و قرآن را از جاهلان و... نجات دهند.

وی به تاریخچه علوم قرآنی اشاره کرد و گفت: در طی تعاملات، قرآن به زبان‌های مختلف ترجمه شد. جایگاه قرآن در میان مسلمانان بسیار بالاست. باید به  قرآن توجه شود.

نباید شیفتۀ غرب باشیم و علوم انسانی را اسلامی و قرآنی کنیم. رشته‌ها، ترجمه‎ها، دانش‌شناسی و... شکل گرفته است. استفاده از داده‌های معناشناسی، نشانه‌شناسی و... در قرآن شکل گرفته است.

علامه‌طباطبایی «المیزان» را با روش تفسیر قرآن نگاشت که بسیار تفسیر مهمی است و ما مفتخریم اسم دانشگاهمان مزین به نام ایشان است، دانشکده علوم قرآنی در دانشگاه شکل گرفت و ما سعی کردیم از همه گرایش های الهیات از جمله فقه و علوم قرآن و فلسفه و تاریخ تمدن  در جهت پیشرفت مباحث اسلامی بحث‌هایی داشته باشیم.

جریان‌شناسی مطالعات فلسفی در ایران

دکتر سعید انواری، دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی گفت: فلسفه و منطق درس‌های دبیرستان هستند. فلسفه اسلامی با کلام و الهیات متفاوت است. مطالعات درباره قزاق اولین کتاب آشنایی با فلاسفه غربی پس از انتشار کتابی با ترجمه بود.

90 سال است که ما با فلسفه غرب آشنا شده‌ایم. در دانشگاه تهران رشته فلسفه آمد که قبل از آن در حوزه بود. کتاب فلسفه‌ها در حال ترجمه هستند و تصحیح کتاب‌ها و نسخه‌های قدیمی.

رشته فلسفه تطبیق و تعامل، فلسفه اسلامی و غرب است. فسلفه علم، اخلاق و... مستقل هستند اما فلسفه علم و حقوق مستقل نیستند. تعامل میان دانشگاه سبب ترجمه شد و ما با فسلفه هندی آشنا شدیم.

علامه‌طباطبایی هویت و انسجام اسلامی

دکتر ابوالفضل خوش‌منش، دانشیار دانشگاه تهران گفت: قرن 13 قمری که عثمانی حضور دارد، دو قطب مهم جهان اسلامی زمانی است که فاصله اسلام با غرب بسیار آشکار است و افق‌های پیش رو تیره و تار است.

مصلح‌های مسلمان هرکدام راه‌های را پیگیری کردند و تا حدودی راه‌ها جواب دادند. جهد قرآنی و زاده شدن سبک اجتماعی در قرآن بحث من است. مباحث اجتماع و نگفتن مباحث تکراری و توجه به سرنوشت انسان در قرآن گفته می‌شود.

تأییدهایی نیز علامه طباطبایی از اشخاص بزرگی همچون مطهری، امام خمینی، و... گرفته است. بزرگی علامه طباطبایی برای همه افراد آشکار بود. علامه طباطبایی از نظام‌های نوین، دموکراسی، انواع نظام‌های سیاسی و.. صحبت می‌کند.

با طی راه‌هایی طبیعی، دنیا قرار بود به سعادت برسد ولی امروزه با تعامل‌ها امیدواریم این راه را بپیماید. قرن شرق آسیا، قرن غرب آسیا و قرن جهان اسلامی که ایران و شبه قاره خیلی‌ها می‌توانند از این تعامل استفاده کنند.

مطالعات اسلامی سبب پیشرقت اسلام می‌شود

پروفسور فریدا خانم، استاد بازنشسته دپارتمان مطالعات اسلامی دانشگاه جامیا ملیا اسلامیا گفت: به بسیاری از جنبه‌های اسلامی اشاره شد. مطالعات اسلامی در پیشرفت اسلام بسیار تاثیر دارد. نقش دانشمندان اسلامی بسیار مهم است. مباحث در حوزه اسلام و جهانی شدن باید مدنظر قرار بگیرد. امیدوارم مذاکرات بیشتری میان ایران و هند انجام شود.

پروفسور محمد اسحاق، مدیر سابق مؤسسۀ مطالعات اسلامی دکتر ذاکر حسین جامیا ملیا اسلامیا به کتاب المیزان علامه‌طباطبایی اشاره کرد و گفت: دانشگاه علامه‌طباطبایی دانشگاه مهم و تاثیرگذاری است.

در پایان دکتر مهد ارشد، استادیار دپارتمان مطالعات اسلامی دانشگاه جامیا ملیا اسلامیا از شرکت‌کنندگان و استادان سپاسگزاری کرد.